ساوه

حضور دارند به دلیل "فتح بغداد" در زمان صفویان این شاهسون ها به بغدادی معروف شدند! و از مهم ترین ایل ها ارتش صفوی قزلباش ها بودند گویش شاهسونی اشتراکات بسیار زیادی با تورکمانی ( تورکی تورکمانان عراق ) دارد که از این ایل جدا و به عراق رفتند علی الخصوص در شناسه ها که یکی از گویش های تورکمانی همان شناسه های گویش شاهسونی را داراست. دارای دو لهجه است، لهجهٔ لک و لهجهٔ آرخلو. لازم به تذکر است که ایلات شاهسون دارای چندین ایل است و همه ایل ها به این دو لهجه سخن نمی گویند و برخی از ایل ها مثل ایل مغانلو و ایل اینانلو، به دیگر لهجه های زبان تورکی آذربایجانی سخن می گویند!

• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹

• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹

و در مجموع ساوه جای سه نماد است که تاریخ می گوید سه مغ
من شخصاً فکر نمی کنم ( آویا آوه ) به معنای ( آب یا آبه ) باشد.
پیرایه یغمایی

تنها به چند نمونه بسنده می نمایم
گچگان : جای فراوانی گچ
انجیلاوند : انجیر یا انجیل آوند به معنای جایگاه انجیر و یا انجیل
گزوار : گز وار محل رویش درختچه گز
الویر : آل به معنای کوه و یا عقاب ، جایگاه کوهستانی و یا جایگاه عقاب مانند الموت و الوند و . .
دالستان : دال ستان : جایگاه دال یا همان عقاب و یا لاشخور
لالگان : لاله گان محل رویش لاله
سورگان : سور ( سرخ یا قرمز ) گان ، جایگاه رویش گل آلاله یا شقایق سرخ ، یا جاییکه خاک سرخ دارد و . . .
مزلقان : مزدا گان ، مزدا گان ، جایگاه خدای اهورامزدا و رودخانه مقدس
و . . . .
نکته :
نام های قدیمی معمولا اشاره به بارزترین صفت جغرافیایی آن ناحیه دارند ، چنانچه در بالا تعدادی اندک را شرح کردیم.
در اینکه نام ساوه به چه معناست ، نظراتی آمده است
برخی گویند که سه آوه بوده است ( آو همان آب ) است و منظور از آن سه رودخانه شهرستان ساوه است یعنی مزداگان و وفرقان و رودخانه شور
و یا اینکه سه روستای آوه ( آبه ) بوده است
( روستای بزرگ آوه در ۲۰ کیلومتری ساوه است و ناحیه بزرگ کشاورزی ساوه در حومه جنوبی آن رودآوان نام دارد که دشتی است با آبرفت جلگه ای رودخانه مزلقان
و برخی گفته اند که به معنای ساوه یعنی خرده طلا ( به دلیل زرخیز بودن کشاورزی در دشت رودآبان و خرم آباد و . . . با آبیاری از رودخانه مزداگان و وفرقان ( بعدا به قره چای تبدیل نام یافته است ) و یا شاید به دلیل وجود کارگاه های زرگری در مسیر جاده ابریشم داشته است ، چنانچه در نام بخش زرند ساوه نیز کلمه زر به معنای طلا وجود دارد .
آقای مومن زاده ساوجی استدلالی منطقی آورده اند که درست می نماید که نام هایی چون ساوه، زاوه، زاویه و . . . ، اشاره به محل های نمایان شدن آب دارد
ساوه کنونی محلی است نسبت به اطرافش در گودی است و در گذشته در برخی نواحی رودآبان سطح آب زمین به قدری بالا بود که آب بالا می داد و قابل کشاورزی نبود و بوته های گز در آن میرویید
و نیز هنگامیکه رودخانه وفرقان به دشت می رسید، چشمه هایی در میان بیابان به آن می پیوست که در گویش ساوجی به این چشمه جوشیده در کنار رود " زاینده رود" گفته میشود ، یعنی رود خودش می زاید و پیش می رود
همچنین است نام قریه " زاویه " در بخش زرند ساوه که اکنون شهرستانی جداگانه است ، زاویه نیز محیطی شبیه به ساوه اما در مقیاسی کوچک تر می باشد

مارکوپولو از این سه مغ و شرح سفرشان در سفرنامه خود به تفصیل یاد کرده است
علاقه مندان می توانند برای اطلاعات کامل به نشانی زیر مراجعه بفرمایند:
پیرایه یغمایی

ساوه از شمال به شهرستان زرندیه و استان قزوین، از جنوب به شهرستان تفرش، از جنوب شرق به استان قم، از شرق به استان تهران و قم و از غرب و جنوب غربی به استان همدان و شهرستان کمیجان محدود می گردد.
• گروهی نام آن را مأخوذ از واژه اوستایی «سَوا» Sava یا واژه پهلوی «سَوَکا» Savaka دانسته اند.
• ساوه بر وزن کاوه، از نام پهلوانی تورانی به نام «ساوه شاه» گرفته شده است.
• ساوه تغییریافته واژه سه آبه به معنای مکانی با سه رودخانه خوانده شده است.
• ساوه در زبان فارسی به معنای خرده طلا است، نام بخش هایی مانند زرند، گواه کاربرد این معنی برای منطقه ساوه است.
• نام شهری است نامدار در عراق عجم، گویند دریاچه ای در آن جا بود که هر سال یک کس را در آن غرق می کردند تا از سیلاب ایمن بمانند و در شب ولادت پیامبر اسلام آن دریاچه خشک شد.
ساوه یکی از شهرها و مناطق باستانی بازمانده از دوره ساسانی است. این شهر در دوران گذشته در برخورد کلان ترین راه های کاروانی میان ری باستان، همدان، اصفهان، قزوین، زنجان، قم و کاشان قرار داشته و در روزگار پارتیان یکی از خانمان های مهم میان راهی بوده و در سدهٔ ۷ ( پیش از میلاد ) یکی از دژها و خانمان های سرزمین ماد به شمار می رفته و زیست همگانی در این بخش از ایران از پیشینه و دیرینگی بسیار برخوردار است و از دید زمین شناسی از آن دوران سوم و چهارم زمین شناسی می باشد. ساوه نخست از توابع میدان بوده و بعد بخشی از ری بزرگ شده و به سبب نزدیکی با میانه های نیرومند برخی دودمان و پادشاهان بر ایران گذشته از این که همواره از ارزش ویژه ای برخوردار بوده دارائی و چمنزارهای آن نیز از دیرباز جای توجه دودمان ها بوده و روی همین پایه فرمانروایان آن اغلب از میان دولتمردان بنام برگزیده شده اند بعد از ساسانیان حکومت سامانیان و آل بویه و سپس سلجوقی بر این سرزمین دست داشتند.

تو گفتی دل آزرده دارد بخشم
از آن پس بپرسیدش از ترک زشت
که ای دوزخی روی دور از بهشت
وزان روی ترکان همه برهنه
برفتند بی ساز واسب و بنه

رد معنی طلا و زر در فارسی به دلیل عدم وجود هرگونه معادن زر وطلا در این نواحی