ریاض

- - -
۱. ریشه در اوستایی: raēza - / raiia -
در زبان اوستایی، ریشه ای به شکل raēza - یا raiia - وجود دارد که به معنای �آرایش�، �نظم� و �آراستن� است.
واژه ی raēzan - به معنای �رأی�، �مشورت� و �اندیشه� است.
در فارسی میانه، این ریشه به صورت rēzag درآمده و به معنای �ترتیب� و �آراستگی� به کار رفته است.
منابع کتابی معتبر:
Gershevitch, I. Avestan Texts, Oxford University Press, 1959.
Humbach, H. Avestische Laut - und Flexionslehre, Wiesbaden, 1991.
- - -
۲. ریشه در سانسکریت: rajas ( रजस् )
در سانسکریت، واژه ی rajas به معنای �درخشندگی�، �شکوه�، �فضا� و �گرد و غبار آسمانی� است و با ریشه ی اوستایی raēza - پیوند دارد.
واژه ی rājasa ( राजस ) به ویژگی های پرشور و فعال اشاره دارد و نشان دهنده ی معنای انرژی و حرکت است.
منابع کتابی معتبر:
Monier - Williams, M. A Sanskrit - English Dictionary, Oxford University Press, 1899 ( چاپ های بعدی 1962 ) .
Macdonell, A. A. A Sanskrit Grammar for Students, Oxford University Press, 1910.
- - -
۳. تطور در پهلوی: rēzag و rēdag
در متون پهلوی، واژه هایی مانند rēzag به معنای �ترتیب� و �آراستگی� و rēdag به معنای �شاگرد� یا �ترتیب یافته� مشاهده می شود.
این واژه ها نشان دهنده ی تداوم معنای �نظم� و �آراستگی� از اوستا تا پهلوی هستند.
منابع کتابی معتبر:
Henning, W. B. The Book of the Lion, Oxford University Press, 1952.
Darmesteter, J. The Zend Avesta, London, 1880–81.
- - -
جمع بندی
واژه ی�ریاض یا ریاز� ریشه ای کهن در زبان های ایرانی و هندواروپایی دارد که از مفهوم �آراستگی� و �ترتیب� در اوستا و پهلوی، تا معنای �درخشندگی� و �شکوه� در سانسکریت امتداد یافته است. این ریشه ها نشان می دهند که مفاهیم مرتبط با نظم و زیبایی در فرهنگ های هندواروپایی و ایرانی با یکدیگر پیوند داشته اند.
- - -

زبان های ترکی�در چند مرحله بر�زبان فارسی�تأثیر گذاشته است. نخستین تأثیر زبان ترکی بر پارسی، در زمان حضور سربازان تُرک در ارتش�سامانیان�روی داد. پس از آن، در زمان فرمان روایی�غزنویان، �سلجوقیان�و پس از�حملهٔ مغول، تعداد بیشتری�وام واژهٔ�ترکی به زبان فارسی راه یافت؛ اما بیشترین راه یابی واژه های ترکی به زبان فارسی در زمان فرمانروایی�صفویان، که ترکمانان�قزلباش�در تأسیس آن نقش اساسی داشتند، و�قاجاریان�بر ایران بود.
• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹