رخصت

به هم ضربه زدن، به هم کوفتن، با دست ضربه زدن
.
معنی: هنگامی که دو پهلوان کشتی گیر به رویارویی و پیکار همدیگر می آیند با دو دست به هم می زنند تا هماورد ( مسابقه ) را آغاز کنند یا اجازه بازی به هم را بدهند!
این آیین هنوز هم برجای مانده است که نشان از فرهنگ زورخانه ای و کهن ایران دارد!
.
این واژه امروزه به جای " اجازه" کاربرد دارد!

به آواز گفتی پس آن نامدار
که گر رخصتم بودی از شهریار. . . .
فردوسی.
اگر رخصت شاه بودی که من
بیایم به نزدیک آن انجمن. . . .
فردوسی.
زاغ گفت آن وثیقت را رخصتی توان اندیشید و شیر را از عهده آن بیرون توان آورد. ( کلیله و دمنه ) . گفت : می اندیشم. . . بهر وجه که ممکن گردد بکوشم تا او را درگردانم که اهمال و تقصیر را در مذهب حمیت رخصت نبینم. ( کلیله و دمنه ) .
رخصت این حال ز خاقانی است
کو به سخن بر سر افلاک شد.
خاقانی.
|| رخصت یا رخصت از مردان ، اصطلاحی است کشتی گیران را و آن بزرگداشت گونه است پیران فن را که هنگام آغاز ورزش پهلوانان بر زبان می رانند. || ارزانی و وسعت. ( منتخب اللغات از غیاث اللغات ) . فراخی دادن. فراخی. ( حاشیه کلیله و دمنه چ مینوی ص 152 ) . || آسانی. ( منتخب اللغات از غیاث اللغات ) . || سهل انگاری. آسان گرفتن. رفتار دور از هر نوع شدت. زیاده روی در ملایمت. ملایمت. نرمی. ( کلیله و دمنه چ مینوی حاشیه ص 103 ) : و هر که از ناصحان در مشاورت. . . به رخصت و غفلت راضی گردد از فواید رای راست و منافع علاج به صواب و میامن مجاهدت در عبادت بازماند. ( کلیله و دمنه ) . . . . پادشاه در مذهب تشفی صلب باشد و در دین انتقام غالی ، تأویل و رخصت را البته در حوالی سخط و کراهیت راه ندهند. ( کلیله و دمنه ) . در جمله خرد و بزرگ آن را که رسانند تأویل باید طلبید و گرد رخصت و دفع گشت. ( کلیله و دمنه ) . || فرمان. ( یادداشت مؤلف ) . || وداع. ( ناظم الاطباء ) .
منبع. لغت نامه دهخدا

فرهنگ فارسی عمید
فرهنگ فارسی معین
فرهنگ واژه های سره
فرهنگ فارسی هوشیار
واژگان مترادف و متضاد