دلکش

دلکش با نام اصلی «عصمت باقرپور بابلی» در ۳ اسفند ۱۳۰۳ در بابل زاده شد. او از همان دوران کودکی استعداد خود را در خوانندگی نشان داد و هر جا که بچه های محل گرد هم می آمدند، آغاز به خواندن می کرد و بچه ها هم دست می زدند. نخستین تجربهٔ مرتبط با آواز او، گوش دادن به قرآن خواندن مادرش بود و پس از آن آوازهای مذهبی و ترانه های محلی پر جنب و جوش مازندرانی را شنید. عصمت در دوران کودکی به مکتب رفته بود و آیات خاصی از قرآن را با گوش دادن، حفظ کرده بود اما تا زمانی که در بابل بود، سواد خواندن و نوشتن نیاموخت.
هنگامی که دوازده ساله شد، پدرش درگذشت. مادرش که در کنار عصمت دارای شش دختر و سه پسر دیگر بود، تصمیم گرفت تا او را به نزد یکی از دخترانش که در تهران ازدواج کرده بود و آنجا زندگی می کرد بفرستد تا هم خرجی از روی دوشش برداشته شود، و هم عصمت بتواند در تهران سواد بیاموزد. پس بقچه ای شامل کمی خوراک آماده کرد و عصمت را به دست یکی از دوستان شوهرش، که رانندهٔ کامیون بود و از مازندران به تهران برنج می برد، سپرد. او کنار دست راننده نشست و به تهران رسید. رانندهٔ کامیون او را در محلهٔ سرچشمه پیاده کرد و به خواهرش سپرد.
عصمت که در تهران با خواهرش به مازندرانی سخن می گفت، با همان زبان از خواهرش خواست تا او را در مدرسه نام نویسی کند تا بتواند سواد بیاموزد. خواهرش هم او را به خیابان ناصرخسرو برد و در دبستان نام نویسی کرد. هنگامی که عصمت دبستان را آغاز کرد، دوازده سال سن داشت و همین باعث شد تا سوژهٔ متلک های هم کلاسی هایش شود. اما او به این مسائل توجهی نداشت و توانست خود را به کلاس پنجم دبستان برساند. گرچه تحصیلات رسمی دلکش از کلاس پنجم ابتدایی فراتر نمی رفت، آموزش خواندن و نوشتن، تخیل، حساسیت و هوش خارق العاده اش باعث شد تا او درک اولیه اما ماندگاری از شعرهای عمومی و الگوهای موسیقایی فارسی داشته باشد که بعداً به او یاری رساند تا متن ترانه های اشعار کلاسیک فارسی را به وجه احسن ارائه کند.

عصمت باقرپور بابُلی در یک خانوادهٔ پراولاد به دنیا آمد و در ۱۲ سالگی به تهران فرستاده شد تا نزد خواهرش زندگی کند.
در تهران، آموزگار موسیقی مدرسه به صدای رسایش پی برد و او را به روح الله خالقی موسیقیدان سرشناس آن زمان معرفی کرد. عبدالعلی وزیری دیگر موسیقیدان سپس مأموریت یافت تا این استعداد جوان را با زیر و بم موسیقی سنتی آشنا کند. در همین اوان وزیری به خاطر گیرایی و جذبهٔ صدا نام هنری دِلکَش را برای عصمت برگزید.
بانو دلکش در خاطراتش با اشاره به چگونگی گرایش خود به هنر آواز و خوانندگی از دوران کودکی خود هم یاد کرده است. دورانی که بعدها در ترانه ای نشست. بانو دلکش پس از گذراندن یک دوره آموزشی نزد عبدالعلی وزیری به تدریج با دیگر استادان موسیقی هم آشنا شد و همکاری با آنها را پی گرفت . مهدی خالدی اما در ساخت ترانه های دورهٔ نخست هنری بانو دلکش سهم بیشتری بر دوش داشت. این همکاری از ۱۸ سالگی بانو دلکش آغاز شد و تا سی و یک سالگی ادامه یافت.
ازدواج با شاپور یاسمی فیلمساز، بانو دلکش را به سینما هم کشاند و در مجموع در ۱۰ فیلم ظاهر شد، فیلمهایی که گرچه سرگرم کننده بودند ولی در ردیف آثار تأثیرگذار سینمای ایران قرار نمی گیرند. هنر آواز بانو دلکش اما بر عکس تأثیرگذار بود و بسیاری از خوانندگان جوان از دهه ۴۰ خورشیدی به بعد را به سوی خود کشید. یکی از این خوانندگان هایده که در جایی گفته بود:
« «من خوانندن آواز و تصنیف را در واقع از طریق رادیو و شنیدن صدای بانوی آواز ایران خانم دلکش آموختم. » »
الهه دیگر خوانندهٔ سرشناس که سه سال پس از مرگ بانو دلکش از این دنیا رفت، دلکش را پس از بانو قمر بزرگترین خوانندهٔ زن دانست:
« «من برای قمر ملوک وزیری احترام قائلم، برای اینکه قدمی که او برداشت آن شرایطی که کسی نمی توانست بیاید بخواند ولی بعد از او همه باید بدانند خانم دلکش خواننده پر قدرت و مسلط بود. » »
بانو دلکش که از او به عنوان ملکه ترانه های ایرانی هم یاد می شود اگرچه پیش از وقوع انقلاب اسلامی در ایران زندگی پر جنب وجوش و مرفهی داشت، پس از انقلاب اما به گونه ای ناخواسته به انزوا رانده شد و برای گذران زندگی تنها به میهمانی های خصوصی راه می یافت. بانو دلکش سه سال پیش از مرگش چند کنسرت در اروپا و آمریکا برپا کرد و در آغاز هر کنسرت با دوستاران خود این طور سخن گفت:
« «اول سلام عرض می کنم به تمام هموطنانم. امشب شب خاطرات است. شبی که با آهنگهای من تجدید خاطرات می کنید. من با شماها جوان بودم و با شماها پیر شدم و افتخار می کنم که امشب در جمع شما هستم. » »
ترانه های ماندگار
از ماندگارترین تصنیف های دلکش می توان به تصانیف زیر اشاره کرد.
به کنارم بنشین، یاد کودکی، آتش کاروان، بازگشته، سفرکرده، بر تربت حافظ، ساز شکسته، می گذرم، پربسته، گردباد، آمد با دلجویی، یاد من کن، بردی از یادم ( دو صدایی با ویگن ) ، آمد نوبهار، اسیر دام تو، پشیمان شدم، آه بی اثر، بیقرار، از یاد رفته، بدرقه، مهمانت کنم، تمنای عاشق، سایه، و . . . .
فیلم ها
دلکش در چند فیلم سینمایی نیز شرکت کرده است که عبارت اند از:
شرمسار
مادر ( همراه با قمرالملوک وزیری )
افسونگر
دسیسه و قمار زندگی
فردا روشن است
مرگ
دلکش چهارشنبه شب ۱۱ شهریور ۱۳۸۳ در سن ۸۰ سالگی در بیمارستان مهر در تهران به مرگ طبیعی درگذشت. از تدفین او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا جلوگیری شد و بنا به خواست فرزندش وی را در امامزاده طاهر کرج به خاک سپردند.
منابع
بی بی سی فارسی
ترانه های دلکش در رادیو گلچین
اجرای جدیدی از ترانه یاد من کن، به یاد زنده یاد Delkash دلکش
پیوند به بیرون [ویرایش]
اجرای آواز «رفتی از کنارم» دلکش توسط نینا سیمو نه
از ویکی پدیا