دغل

دغل. [ دَ غ َ ] ( اِ ) مکر و حیله. ( برهان ) ( غیاث ) . حیله و ناراستی ، و با لفظ کردن مستعمل است. ( از آنندراج ) : اما به هر چه ایشان را دست در خواهد شد از مکر و دغل. . . هیچ باقی نخواهند گذاشت. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 599 ) . قومش بدو آویختند و از دغل بترسانیدند. ( تاریخ بیهقی ص 573 ) .
چون به رکوع و سجود خم ندهی
پشت شنیعت همی کنی دغلی.
ناصرخسرو.
دغل باطن و خبث سریرت ایشان می دانست. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 169 ) . چون ایلک خان. . . دغل او مشاهده کرد و خذلان و عصیان او بشناخت. . . ( ترجمه تاریخ یمینی ) .
هیچ سحر و هیچ تلبیس و دغل
می نبندد پرده بر اهل دول.
مولوی.
گوئیا باور نمی دارند روز داوری
کاین همه قلب و دغل در کار داور می کنند.
حافظ.
راست است و دغل نیست دردرون او. ( ترجمه دیاتسارون ص 170 ) .
- دغل کردن ؛ مکر کردن :
زنهار که تن درندهی تعب کسان را
تا خصم دغل کرد تو انداز دعا کن .
درویش واله هروی ( از آنندراج ) .
|| عمل تغییر دادن متاعی برای گمراه کردن خریدار. ( لغات فرهنگستان ) . خیانت. فساد. غش. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) . || عیب و فساد. ( برهان ) . تباهی و فساد و نادرستی. ( فرهنگ فارسی معین ) . || دروغ. ( ناظم الاطباء ) . || خس و خاشاکی که در حمامها سوزند. ( برهان ) : بعد أن یجفف [ دیفروغس ] یوضع حوالیه الدغل و یحرق. ( ابن البیطار ) .
لاجرم اینجا دغل مطبخی
روز قیامت علف دوزخی.
نظامی.
|| علف تر و خشک صحرایی خودرو. ( لغت محلی شوشتر، نسخه خطی ) . علف هرزه : هر سال زمین آنرا [ درخت زرشک را ] بیل باید زدن و زبل انداختن و بن آنرا از دغل پاک کردن. ( فلاحت نامه ) . و بن آنرا شخم زنند و دغل هر چه باشد از آن پاک کنند. ( فلاحت نامه ) . بعضی باشد که آنرا بوقت اول بایدکه تخمها را از نم نگاه دارند و کشتن از خاک و دغل پاک باید کرد مانند گندم و جو و امثال آن. ( فلاحت نامه ) . || دُردی و لای هر چیز، اعم از شراب و آب. ( برهان ) . || ( ص ) کسی که ناراستی کند. ( برهان ) . مکار و حیله گر و دغاباز. ( غیاث ) . صاحب حیله و ناراستی. ( از آنندراج ) . کسی که دغلی کند یعنی حرامزادگی و مکاری کند. ( لغت محلی شوشتر، نسخه خطی ) . مزور. ( فرهنگ فارسی معین ) . کسی که ناراستی کند و تزویرنماید. ( ناظم الاطباء )
منبع. لغت نامه دهخدا

پسوند - اَل شاید در پارسی باستان همان - اَرِ زاب یا صفت بوده باشد .
می توان از دَغ کارواژه ی : دَغیدَن و دَغاندَن را برساخت.