حیا

( https://www. cnrtl. fr/definition/honte )
همتای پارسی این واژه ی عربی، اینهاست:
آزرم، شرم ( پهلوی، دری )
شارس ŝārs ( مانوی )
اشفار eŝfār ( سغدی: ŝfār )
نج naj ( اوستایی )

حیا از ریشه «ح ی و» یا «ح ی ی»، مفهومی است که در معارف اسلامی بیان و به آن پرداخته شده است. محمدباقر مجلسی در تعریف حیا می گوید:
حیا ملکه ای نفسانی است که موجب گرفتگی روح از زشتی و انزجار آن از خلاف آداب از ترس ملامت می شود.
از حیا به عنوان پوششی برای روح انسان در مقابل پرده دری یاد شده است. حیا یکی از امتیازات انسان نسبت به حیوانات است.
حیا که در یهودیت صنیوت نامیده می شود فراتر از پوشیدگی است. این رفتار به صورت عمومی و خصوصی گسترش می یابد و به شرایط بستگی دارد.
زنان یهودی ارتدکس و حریدی معمولاً دامن هایی را می پوشند که تا زانوی آنها را پوشانده باشد. همچنین بلوزها و پیراهن ها استخوان یقه و آستین ها آرنج را می پوشاند.
کاربرد واژه «چادر» و «برقع» که به معنای روپوش صورت است، در آیات تورات، کیفیت پوشش زنان یهودی را نشان می دهد. تورات تشبّه مرد و زن به یکدیگر را نهی نموده، می گوید: متاع مرد بر زن نباشد و مرد لباس زن را نپوشد؛ زیرا هر که این را کند، مکروه «یهوه» خدای توست.
استانداردهای حیا در مورد مردان نیز صدق می کند. در حالی که برخی از مردان ارتدوکس در مکان های عمومی پیراهن آستین کوتاه می پوشند، مردان یهودیت حریدی اینگونه لباس نمی پوشند. حیا برای مردان یهودی اغلب به پوشاندن تنه و پاها با لباس گشاد معنا می شود. گروه های مختلف یهودیان ارتدکس هنجارهای مختلفی در پوشش دارند. اما همه مردان دارای پوشش سر ( کیپا ) هستند.
در انجیل آمده است: «و همچنین زنان خود را بیارایند به لباس حیا و پرهیز، نه به زلف ها و طلا و مروارید و رخت گران بها، بلکه چنان که زنانی را می شاید که دعوای دینداری می کنند به اعمال صالحه. » بسیاری از مسیحیان، حیا را بسیار مهم می دانند، هرچند اختلاف نظرهای زیادی در مورد ابعاد و اهداف آن وجود دارد.
در اسلام بر اهمیت حیا تاکید زیادی شده است. در برخی از احادیث، حیا نیمی از ایمان خوانده شده است.
در روایات شیعی حیا به عنوان لباس اسلام و اخلاقی که اسلام با آن شناخته می شود، معرفی شده است.

و بد است و نیز نشانۀ احساس مسئولیت نسبت به خویشتن می باشد و دال بر حضور اخلاق فطری
در وجود انسان است . این است که علی ( ع ) ، حیاء را از نشانه ھای ایمان می خواند و دال بر حضور
توبه از اعمال نادرست . در واقع آنکه حیاء ندارد دین و ایمان و شعورش زایل شده است . این است
که انسانھای با معرفت و انبیاء و اولیای الھی اسوه ھای حیاء بشرند .
و اما امروزه شاھدیم که در قلمرو فرھنگ و تعلیم و تربیت مدرن ، حیاء و شرم نشانه ایی از بیماری
روانی و عقب ماندگی تلقی می شود و محتاج درمان است که البته یکی از روشھای درمان حیاء
ھمان داروھای روان گردان می باشد . و این بدان معناست که اصولاً دین و وجدان یک مرض تلقی
می شود که باید رفع گردد و آنچه که سلامت محسوب می گردد ھمانا ابتذال و فاحشگی و بی
تقوایی است . این ھم نشانه دیگری از واژگون سالاری اخلاق آخرالزمان است . . . .
. . . بی حیائی انسان مدرن برخاسته از بی حیائی مدرنیزم است که از بطن تکنولوژی رخ نموده است . در
حیاء به لحاظ لغت از ریشه � حیّ � به معنای زنده و زندگی است و از نشانه ھای حیات روحانی است
و بی حیائی ھم نشانه ھلاکت روح است که در قلمرو ظلمت حاصل از تکنولوژی حادث می شود و
ظلمت زده گان و آتش گرفتگان این وادی را ( بخیلان ) به جان مؤمنان با حیاء می اندازد . و در اینجا اگر
مؤمنان دارای یک حمایت قدرتمند روحانی از جانب یک انسان مخلص نباشند تاب خویشتنداری ندارند
و تسلیم بی حیائی جھان مدرن می شوند.
از کتاب " دایره المعارف عرفانی " استاد علی اکبر خانجانی جلد اول ص 86