حاکم

در قاموس قرآن آمده است : قضا به معنی تمام کردن است.
. مثل‏ فَلَمَّا قَضی مُوسَی الْأَجَلَ وَ سارَ بِأَهْلِهِ . . . قصص:۲۹.
چون موسی مدت را تمام کرد و با اهلش براه افتاد . . .
فَإِذا قَضَیْتُمْ‏ مَناسِکَکُمْ فَاذْکُرُوا اللَّهَ‏ بقره: ۲۰۰.
فَوَکَزَهُ مُوسی‏ فَقَضی‏ عَلَیْهِ‏ قصص: ۱۵. گفته‏ اند �قضی علیه� یعنی مرگ را بر او وارد کرد و او را کشت ظاهرا �قضی� در اینگونه موارد به معنی تمام کردن است یعنی موسی مشتی بر او زد و کار او را تمام نمود وَ نادَوْا یا مالِکُ‏ لِیَقْضِ‏ عَلَیْنا رَبُّکَ قالَ إِنَّکُمْ ماکِثُونَ‏ زخرف: ۷۷. گویند اى مالک پروردگارت کار را بر ما تمام کند و ما را بمیراند گوید شما ماندنی هستید ایضا آیه‏ لا یُقْضی‏ عَلَیْهِمْ فَیَمُوتُوا فاطر: ۳۶. کار آنها تمام کرده نمیشود تا بمیرند. ۱
ولی حکم به معنی اتقان و استحکام است.
در لسان العرب می گوید :
حاکم: "هو الذی یُحْکِمُ الأَشیاءَ و یتقنها" ۲
حاکم کسی است که امور را به صورت متقن و محکم انجام می دهد.
بنابراین می توان گفت " قاضی " کسی است که در داوری مساله را تمام می کند و رای نهایی را صادر می کند.
و "حاکم " کسی است که امور را به صورت دقیق و متقن و محکم انجام می دهد و در این معنا فراتر از داوری و قضاوت است و شامل همه امور می شود.
۱. قاموس قرآن، ج‏۶، ص: ۱۸
۲. لسان العرب، ج‏۱۲، ص: ۱۴۰