جمهوریت

استخراج منابع معدنی و نفتی ) و یا سربازگیری و مسائل نظامی پدید نیامده باشد، جمهوریت است. البته جمهوریت در هر شهر و زیستبوم، تفاوتهای خودش را دارد و امروزه پسوند فدرال، خاص کشورهایی با چندین جمهوری محسوب می شود. هدف افلاطون از نگارش جمهوریت ( ریپوبلیک ) نیز بازگشت به مبانی جامعه مدنی است. از جمله نمادهای جامعه محوری و جمهوری در فرهنگ باستانی ایران، مهرگان است که در هفتمین ماه پس از بهار، به پاس مدیریت و پیشبرد امور مدنی، کمابیش هر ساله برپا می شود. در ایران باستان، مبنای بودجه هر آبادی کوچک و بزرگ، مالیات ارضی و کشاورزی آنجا به عنوان یکی از نخستین زیرشاخه های مالیات بر درآمد است و سپردن این خراج به اهل آن پس از فصل برداشت محصول به شکرانه رشد امنیت، تعاون، آبیاری و. . . ، تا مدتها اهمیت زیادی پیدا می کند. در جمهوری روم باستان، بجای ریاست جمهوری، ۲ تن به عنوان مجیسترات و بعدها به عنوان کنسول در هر ۱۲ ماه، از سناتورها یا مهستان و بزرگان آنجا پروانه می گیرند. معادل مجیسترات و کنسول را به فارسی می توان مهربان، بزرگمهر و شهریار دانست. پیش از آن که جمهوریت رومی، با انحرافاتش به امپراتوری روم بینجامد، مهرگرایان هستند که دچار کژی و سستی می شوند و تعریف از شهریار به شاهنشاهی بی چون و چرا و فرعون سان می گراید. در زمان گسترش قدرت پادشاهان، جشن مهرگان نیز محدود به یک آیین تشریفاتی و نمادین می گردد البته مهرباوری همچنان نمودهایی در تاریخ ایران و سرزمینهای همجوار دارد. جالب این که حکومت پیامبر اسلام در مدینه نیز همزمان با مهرگان در ۱۲ ربیع اول ۱ هجری آغاز می گردد و نوعا به جمهوریت نزدیکتر است تا پادشاهی. گرایش به نفی استبداد یا خودکامگی، و منش مهرورزی، جمهوریت خواهی و شهریار مردمدار در اهل فتوت و پهلوانان، و نیز بازرگانهای اهل اخوت، مبارزان سیاسی چون یعقوب صفاری و وکیل الرعایا کریمخان زند، و البته متون ادبی شاعران نامی چون فردوسی ( ناظم شاهنامه و مولف بخش حماسی آن ) ، جلال الدین بلخی و حافظ، کمابیش به چشم می خورد