جزیه

جزیه عربی شده گزیت ( گزید ) فارسی است، که در پهلوی به معنای مالیات سرانه به کار می رفته است. گزیت یا سرگزیت، مالیات نقدی بود که ساسانیان، پیش از اسلام از یهود و نصاری می گرفتند. اصل واژه عبری یا آرامی بوده است و از گزیتا به معنی جدایی گرفته شده است.
آیه جزیه در قرآن به مسلمانان می گوید که اهل کتاب در قلمرو اسلامی باید جزیه بپردازند. جهاد و دفاع از دولت اسلامی بر مسلمانان واجب است و بر غیرمسلمانان که در حمایت دولت اسلامی زندگی می کنند به جای آن جزیه واجب شده است. کودکان، زنان، پیرمردان و نابینایان از پرداخت جزیه معاف اند. مقدار جزیه بستگی به صلاح دید حاکم اسلامی و رعایت حال پرداخت کنندگان دارد. دولت می تواند اهل ذمه را از دید درآمد و ثروت طبقه بندی کند و بر اساس توان پرداخت آنان سالانه مبلغی را مقرر کند. کم و زیادکردن این مقدار نیز بستگی به دیدگاه دولت اسلامی دارد. در صدر اسلام مقدار جزیه از یک تا سه دینار در سال متغیر بود.

راغب در مفردات گفته است کلمه ( جزیه ) به معنای خراجی است که از اهل ذمه گرفته شود، و بدین مناسبت آن را جزیه نامیده اند که در حفظ جان ایشان بگرفتن آن اکتفأ می شود.

: جبران ، کفاره ، تلافى - در پهلوى تُجیدن Tojidan : کفاره - تاوان دادن ، جبران - تلافى کردن ) ، گُرُکان Gorokan ( پهلوى: گْروکان : عوض ، جبران ، وثیقه )