توله

در لغت نامه معین هم �توله� صریحاً فارسی دانسته شده و به معنی �بچه ی سگ، جوجه، نوزاد جانور� آمده است.
در متون کهن فارسی هم کاربرد دارد. مثلاً در �کلیله و دمنه� ( قرن ۶ هـ ) :
> �چون ماده سگ توله بیاورد. . . �
که نشان می دهد واژه پیش از نفوذ ترکی به فارسی ادبی رایج بوده.
🔹 بنابراین �توله� در فارسی متون مستقل از ترکی داشته است.
- - -
۲. ریشه شناسی در زبان های ایرانی
در اوستایی و فارسی میانه، واژه هایی با ریشه ی tava - / tava - ra - به معنی �فرزند، نوزاد� وجود داشته.
نمونه: اوستایی tava - ra = بچه، فرزند.
در کردی امروز هم �توله� به همان معنی �بچه ی حیوان� زنده است.
این نشان می دهد که �توله� یک واژه ی ایرانی کهن است، نه وام واژه از ترکی.
- - -
۳. بررسی ادعای ترکی بودن واژه
در دیوان لغات الترک کاشغری ( چاپ بسیم آتالای، ۱۹۳۹، ج ۱، ص ۳۷۴ ) فعل t�l - / t�l� - آمده به معنی �زاییدن حیوان�.
از آن مشتق t�l به معنی �بچه ی دام ( گوسفند، بز، گاو ) � ذکر شده.
دقت کنید: در ترکی کهن �t�l� = بره یا گوساله است، نه بچه ی سگ.
🔹 تغییر معنایی �بچه ی دام → بچه ی سگ� در فارسی اتفاق افتاده، چون واژه ی ایرانی موجود بوده.
- - -
۴. جمع بندی
�توله� در اصل ریشه ی ایرانی دارد ( اوستایی tava - ra، کردی توله، فارسی میانه ) .
در ترکی کهن �t�l� هم هست، ولی معنای اصلی آن �بچه ی دام� است، نه �بچه ی سگ�.
ورود این واژه به هر دو شاخهٔ زبانی ممکن است از ریشه ی هندوایرانی مشترک باشد، اما شواهد نشان می دهد کاربرد فارسی مستقل و قدیمی تر در معنای �بچه ی سگ� است.
بنابراین ادعاهایی مثل �فارسی از ترکی گرفته� جعلی و غیرعلمی است.
- - -
منابع معتبر:
دهخدا، لغت نامه.
معین، فرهنگ فارسی.
MacKenzie, A Concise Pahlavi Dictionary, 1971.
Mayrhofer, Etymologisches W�rterbuch des Altindoarischen, Bd. 2.
Mahmud al - Kashgari, Dīwān Lughāt al - Turk, ed. B. Atalay, 1939.
- - -