توتیا

در لری
تو تیا
تو: یعنی لایه بسیار نازکی از خاک ، دوده و . . . که بر روی چیزی به صورت یکدست نشسته باشد
تیا: یعنی چشم ها
توتیا : لایه بسیار نازکی ( خاک مانند ) که بر چشم ها میکشند ( سرمه )

توتیا: به معنای گرد اکسید روی که در چشم پزشکی به کار می رود این واژه فارسی است بعضی آن را به صورت طوتیا یا طوطیا می نویسند و غلط است.
( نجفی، ابوالحسن، غلط ننویسم، فرهنگ دشواری های زبان فارسی، ص ۱۱۹ )

توتیا، دودیا، دودمانند، سرمه، و همچنین گیاهی در خشکی، و خارپشت کوچک دریایی
در ادبیات و اشعر شعرا نیز به عنوان استعاره ای که روشنی بخش چشمان ( سرمه ) ( پیراهن یوسف ) و. . . استفاده شده است.

چشمان تیه کالی خونم بخورد سالیست
خوشبخت آنکه دلدار با یار تیه کالیست
کاری که میتوانی با یار آشنا کن
یک مشت خاک راهش بردار توتیا کن

1. Zinc Oxide : زینک اکسید ( در کتاب های کهن توتیا نامیده می شود )
2. Sea urchins : توتیای دریایی یا خارپُشت دریایی

چگونه توتیا عربی شده دوده هاست و روند بر اینست که در بابل و سورستان و خاک تازیان روت و وات و توته و تیته را رود و باد و دوده و دیده میگفتند براستی که چه وارونه می اندیشید
واژه بدین روشنی چگونه نمیدانید چیست ؟ سرمه را چه میکنند؟ پاسخ ده و بنگرش نمایان - - از بس روشن است نخواهم گفت انکه شیر از سینه آزاده زن نوشیده است نیک میداند که واژ توتیا را ریشه چیست - هیچ ریشه پیچیده ای ندارد خود واژه آشکاراست - باز راهنمایی میکنم توتیا را در دیده میکشند ای پارسی آزادگان - گفتمنش ای تیز هوشان دریابید -
... [مشاهده متن کامل]

دوده ها
که در گذشته برای زیبایی در موی مژگان چشم ها می کشیدند.
در گفتار د با ت جایگزین و دوده ها توت ها و توتیا شده است.

توتیای چشم : توتیای دیده. سرمه. تقویت چشم ودیده .

توتیا : روشنایی چشم . زیبا چشم

توتیا : سنگ سرمه . روشنی بخش و نیرو دهنده چشم و دیده است. توتیا به مجاز به معنی زیباچشم است.