این ادعاها درباره ی �توتون� را با توجه به مستندات تاریخی و زبان شناسی بررسی و رد کنیم. نکته ی مهم این است که ادعاهای تورکی بودن واژه بر اساس منابع مدرن و گاه نادقیق شکل گرفته اند، در حالی که شواهد زبانی و تاریخی چیز دیگری نشان می دهد. تحلیل دقیق به این شکل است:
... [مشاهده متن کامل]
- - -
۱. ریشه تاریخی و زبانی واژه �توتون�
1. فارسی و اوستایی: منابع تاریخی و زبان شناسی نشان می دهند که واژه �توتون� از ریشه ی اوستایی tuta به معنی �خاکستر� یا �دود� آمده است.
2. انتقال به فارسی میانه و فارسی نو: این واژه در فارسی میانه به شکل �توت� یا �توتان� وجود داشته و معنای اصلی آن �چیز دودزا� یا �خاکستر� بوده است و بعداً با ورود گیاه تنباکو به ایران معنای خاص �دخانیات� پیدا کرده است.
3. ورود گیاه تنباکو به ایران: تنباکو یک گیاه بومی قاره آمریکا است و اولین بار توسط پرتغالی ها و هلندی ها در ایران ( دوران صفویه ) کاشته شد. بنابراین واژه �توتون� به معنای �گیاه دودکردنی� یا �دخانیات� قبل از ورود گیاه تنباکو وجود نداشته و صرفاً تطبیق معنایی انجام شده است.
> بنابراین، واژه �توتون� نه یک واژه ی تورکی کهن است و نه از فعل �توتمک� گرفته شده؛ بلکه ریشه ی آن ایرانی و مرتبط با مفهوم دود و خاکستر است.
- - -
۲. نقد منابع ادعایی تورکی
1. دیوان الغات تورک ( تصحیح استاد صدیق، ص 416 ) :
این منبع تنها کاربرد مدرن �توتون� در زبان ترکی را ثبت کرده است. اما ثبت واژه در زبان ترکی معاصر یا حتی عثمانی به معنای �دودکردنی� به هیچ وجه سندی بر اصل تورکی بودن تاریخی واژه در ایران باستان نیست.
همان طور که اشاره شد، واژه ی �توتون� پیش از ورود تنباکو در ایران و پیش از تاثیرات ترکی، در فارسی میانه و اوستایی به شکل مرتبط با �دود� وجود داشته است.
2. لغتنامه شاهمرسی:
مشابه مورد بالا، این لغتنامه کاربرد تورکی مدرن واژه را ثبت کرده است، نه ریشه شناسی تاریخی و تطوری آن.
> به عبارت دیگر، ادعای تورکی بودن �توتون� بر اساس ثبت معاصر واژه در ترکی است و نه شواهد تاریخی و زبان شناسی معتبر.
- - -
۳. نتیجه گیری علمی
واژه ی �توتون� ریشه ی ایرانی دارد و از مفهوم �دود� در اوستایی و فارسی میانه مشتق شده است.
ورود گیاه تنباکو به ایران و تطبیق معنایی آن با �توتون� هیچ ارتباطی با ترکی کهن ندارد.
ادعاهای تورکی بودن واژه بر اساس منابع معاصر و بدون سند تاریخی معتبر شکل گرفته اند و قابل استناد نیستند.
- - -
۴. منابع معتبر برای استناد
1. فرهنگ لغت تاریخی ایران – پرویز ناتل خانلری
2. تاریخ دخانیه – حسن اصفهانی کرمانی
3. A Social History of Smoking in Iran – Nicholas R. Keddie و Rudolph Matthee
4. تاریخ ایران در دوره قاجار – احمد کسروی
- - -
�توتون� یکی از واژه هایی است که در زبان های ایرانی باستان ( اوستایی و پهلوی ) ریشه دارد، ولی قبل از اینکه نتیجه گیری کنیم، بهتر است دقیق تر بررسی کنیم.
- - -
ریشه و تاریخچه واژه ی �توتون� در ایران
... [مشاهده متن کامل]
واژه ی �توتون� در زبان فارسی امروز به معنای �تنباکو� یا �دخانیات� به کار می رود. ریشه شناسی دقیق آن در منابع زبان شناسی و تاریخی مورد بحث است.
- - -
ریشه شناسی واژه ی �توتون�
بر اساس منابع، واژه ی �توتون� در زبان فارسی ممکن است از ریشه ی اوستایی tuta ( به معنی �خاکستر� یا �دود� ) گرفته شده باشد. این واژه ها در زبان فارسی میانه و فارسی نو به معنای �گیاه دخانی� یا �دخانیات� تغییر معنایی یافته اند.
تحقیقات زبان شناسی تاریخی نشان می دهد که این واژه به از زبان های میانه ی ایرانی به فارسی نو منتقل شده و با ورود گیاه تنباکو در ایران تطبیق یافته است.
- - -
ورود تنباکو به ایران
ورود تنباکو به ایران به دوران صفویه بازمی گردد. پرتغالی ها که از نخستین اروپاییان حاضر در ایران بودند، دانه های این گیاه را به همراه خود آوردند و به تدریج آن را در خاک ایران کشت کردند.
نخستین نشانه های مصرف تنباکو در ایران، نه در میان مردم عادی، بلکه در دربار صفوی و میان اشراف و بزرگان دیده شد. دود کردن تنباکو ابتدا نشانه ای از تجدد و تعلق به طبقه فرادست بود و قلیان و چپق به عنوان ابزارهای لوکس در مجالس شاهان و درباریان رواج یافتند.
در دوره ی قاجار، مصرف تنباکو به تدریج در میان عموم مردم گسترش یافت و با وقایع سیاسی مهمی مانند نهضت تنباکو ( 1891–1892 ) همراه شد.
- - -
منابع معتبر کتابی ایرانی
1. تاریخ دخانیه – حسن اصفهانی کرمانی
بررسی وقایع تاریخی مرتبط با ورود تنباکو و واکنش های اجتماعی و سیاسی ایران.
2. تاریخچه سیگار و قلیان در ایران – ناشر: مرکز اسناد و تحقیقات فرهنگی
مرور کامل تاریخ مصرف دخانیات در ایران از دوره ی صفویه تا دوره ی معاصر.
3. تاریخ ایران در دوره قاجار – احمد کسروی
تحلیل اجتماعی و فرهنگی مربوط به تغییرات سبک زندگی و مصرف دخانیات در ایران.
4. فرهنگ لغت تاریخی ایران – پرویز ناتل خانلری
بررسی تطور واژه ها و اصطلاحات مرتبط با دخانیات و شیوه ی ورود آن ها به زبان فارسی.
- - -
منابع معتبر خارجی
1. Religion and Rebellion in Iran: The Iranian Tobacco Protest of 1891–1892 – نیکی آر. کدی
بررسی اعتراضات مردم ایران در برابر امتیاز تنباکو در دوره قاجار و تأثیر آن بر جنبش های اجتماعی و سیاسی.
2. The Pursuit of Pleasure: Drugs and Stimulants in Iranian History, 1500–1900 – رودولف متی
تحلیل نقش تنباکو، قهوه، چای و تریاک در جامعه ایران بین قرون شانزدهم تا نوزدهم.
3. From Tobacco Revolt to Youth Rebellion: A Social History of the Cigarette in Iran
بررسی تحولات اجتماعی مصرف سیگار از دوره ی قاجار تا دوران معاصر.
4. A Social History of Smoking in Iran
مرور تاریخچه اجتماعی مصرف دخانیات در ایران و تغییرات فرهنگی مرتبط با آن.
توتون کلمه ای تورکی است که از فعل توتمک به معنی دود کردن و توتتمک به معنی دودگردانیدن گرفته شده ریشه آن توت بوده وقتی پسوند اون بدان اضافه می شود به شکل توتون وبه معنی دود کننده در می آید در جمله اوت توتون توتتدی یعنی آتش دود تولید کردآمده است دیوان الغات تورک تصحیح استاد صدیق ص 416
توتون کلمه ای توکی است که در اصل به معنی دود می باشد و به معنی نوعی گیاه دود کردنی بکار می رود لغتنامه شاهمرسی
منبع. عکس فرهنگ پاشنگ
واژه ی توتون از ریشه ی دو واژه ی تو تون فارسی هست
زبان های ترکی�در چند مرحله بر�زبان فارسی�تأثیر گذاشته است. نخستین تأثیر زبان ترکی بر پارسی، در زمان حضور سربازان تُرک در ارتش�سامانیان�روی داد. پس از آن، در زمان فرمان روایی�غزنویان، �سلجوقیان�و پس از�حملهٔ مغول، تعداد بیشتری�وام واژهٔ�ترکی به زبان فارسی راه یافت؛ اما بیشترین راه یابی واژه های ترکی به زبان فارسی در زمان فرمانروایی�صفویان، که ترکمانان�قزلباش�در تأسیس آن نقش اساسی داشتند، و�قاجاریان�بر ایران بود.
... [مشاهده متن کامل]
• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹
توتون یه واژه ی تماما ترکی هست ، از ریشه توتولمک یعنی دود کردنی و به احتمال زیاد واژه ی دود در فارسی هم برگرفته از توتسو در ترکی هست.
واژه توتون یک واژه سغدی است که در پارسی وترکی رفت است.
توتون، پاپروز، پاپلوس، سیگار، تنباکو، دخانیات.
مواد داخل سیگار