برز

پس از فرا رسیدن لحظه اجل به خواب میرود نه روح است و نه روان و نه جان بلکه " من یا خود مجرد انفرادی " است. جای اصلی او همیشه در ذهن کیهان است و ذهن کیهان قطره ای ناچیز از ذهن بیکران خداوند. در طول زندگی بیدار است و در طول مرگ به خواب ژرف فرو میرود و تا لحظه تولد مجدد در عالم شهود بعدی از خواب بیدار نمی شود. روئیا های گذشتگان در طول خواب برز در ذهن کیهان و خداوند خوش و شیرین باد.

دریغ آن کَیی بُرزْ بالای ِ شاه ! ) )
( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 221. )
دکتر کزازی در ذیل واژه ی برج می نویسد : ( ( برج ریخت تازیکانه بورگ burg در پهلوی می تواند بود. ریخت دیگر واژه بُرز است.
( همان، ص 191 )

- بالای مردم ( فرهنگ قَوّاس، فخرالدین مبارک قَوّاس غزنوی، ص84 ) ،
- قدر و شکوه و مرتبه و رفعت و زراعت و تنه درخت ( غیاث اللغات، غیاث الدین محمد ابن جلال الدین ابن شرف الدین رامپوری، ص 126 ) ،
- قد، قامت، فراز، جلال و عظمت، دارای قدرت و عظمت، نیرومند ( فرهنگ سخن، دکتر حسن انوری، 8 جلدی، ج 2، ص 908 ) ،
- نیرو ( فرهنگ فارسی مدرسه سپهسالار، قطران تبریزی، ص 47 ) ،
- بلندی چارپا و غیره ( فرهنگ فارسی حسین وفایی، ص34 ) ،
- مرتفع ( فرهنگ بهدینان، جمشید سروش سروشیان، ص 18 ) ،
- بالا ( مجموعه الفرس، ابوالعلاء عبدالمومن جاروتی، صفی کحّال ، ص 103 ) ،
- کشاورزی، برازندگی ( فرهنگ نظام داعی الاسلام، پنج جلدی، ج2، ص 652 ) ،
- فلاحت و کشت و زرع یا کشت کاری و Agriculture ( فرهنگ غفاری فارسی به فرانسه - 8 جلدی - ج1 - ص 756 - 758 ) ،
- نوخاستگی، مطلق بلندی و ماله بنایان که بدان کاهگل و گچ بر دیوار مالند، و زیبایی و معشوقی و بلندی بالایی ( برهان قاطع، محمد حسین خلف تبریزی، 5 جلدی، ج 1، ص 254 ) .
معانی واژۀ بَــرز ( در عربی ) :
- رَجُلٌ بَرزٌ: طاهِرِ الخُلقِ عَفیف ( مرد بَرز یعنی مرد خوش خُلق و پاکدامن ) ( کتاب العین، سه جلدی، ج1، ص 151 ) .
- وَ إمرَأَه بَرزَه: مَوثُوقٌ بِرَأیِها وَ فَضلِها وَ عَفافِها ( و بانوی بَرزه یعنی بانویی که به اندیشه وی و فضل و پاکدامنی اش می توان اعتماد نمود ) ( کتاب العین، سه جلدی، ج1، ص 151 ) .
- قال العجاج فی دیوانِهِ ص 316: بَرزٌ و ذوُالعَفافَه البَرزِی ( العجاج در دیوان شعرش چنین سروده است: خوش اخلاق است و پاکدامن است و از این روست که او را "بَرزی/barzi/" می خوانند ) ( کتاب العین، سه جلدی، ج1، ص 151 ) .
- بَرزیّ: مَوثُوقٌ بِعَقلِهِ و بفضله و برأیه و بعَفافه ( برزی آن کس است که به اندیشه اش و به برتری شخصیت اش و به نظرات اش و به پاکدامنی اش می توان اعتماد نمود ) ( تاج العروس من جواهر القاموس، السید محمد مرتضی الحسینی الزبیدی، قرن دوازدهم هجری قمری، 25 جلدی، ج 15 - ص 23 ) .
- إمرَأَه بَرزَه: بارِزَه المَحاسِنِ ظاهِرَتَها، ( بانوی بَرزَه بانویی را گویند که خوش سیما باشد ) ( همانجا، ص 21 ) .
- قال ابوعبیده: إمرَأه بَرزَه: جَلیلَه، ( بانوی برزه بانویی را گویند که بزرگوار باشد ) ( همانجا، ص 21 ) .
- قیل إمرأه بَرزَه: تَبرِزُ لِلقَومِ یَجلِسوُنَ اِلَیها وَ یَتَحَدَّثوُنَ عَنها وَ هِیَ مَعَ ذَالِکَ عَفیفَه عاقِلَه ( بانوی بَرزه بانویی است که در جمع حضور می یابد و دیگران گرد او می نشینند و با او سخن می گویند و در عین حال، این بانو از دایره عفاف و هوشمندی پا فراتر نمی نهد ) ( همانجا، ص 20 ) .
- اَلبَرزَه: اَلعَقِبَه مِنَ عِقابِ الجَبَل، نَقَلَهُ الصّاغانی ( ناحیه پشت کوه را بَرزَه می خوانند ) . ( همانجا، ص 21 )
- بَرز: . . . و بارَزَ القِرنَ مُبارَزَهً ( با حریف جانانه به مبارزه پرداخت ) . ( فرهنگ مبین، قاسم بوستانی، 2 جلدی، ج 1، ص 380 )
- بَرز: بَرَزَ: آشکار شد. ( همانجا )
- بَرُزَ: از یاران خود در فضل یا شجاعت برتر شد. ( همانجا )
- بَرز: بَرَزَ أصحابِه /و علیهم تبریزاً: بر یاران خود در همه چیز پیشی گرفت ( فرهنگ ترجمه المعجم العربی الحدیث، لاروس، خلیل الجر، سید حمید طبیبیان، 2 جلدی، ج 1، ص 447 ) .
ریشه شناسی ( فقه اللغه - etymology ) واژۀ بَــرز :
- واژه بَرز و بُرز در اصل یکی است و بُرز تلفظ دَری و خوراسانی واژه بَرز است ( لغت فُرس، ابومنصور احمد ابن علی اسدی طوسی، قرن پنجم هجری قمری، ص 112 {پانوشت ششم، به نقل از لغت دری، نسخه کتابخانه ملک} ) .
- یکی دیگر از تلفظ های واژه بَرز، پَرز است ( فرهنگ فارسی مدرسه سپهسالار، قطران تبریزی، ص 47 ) .
- در زبان پهلوی، بَرز را وَرز و بَرزگر را ورزیگر می گفتند. ( فرهنگ فارسی به پهلوی، بهرام فره وشی، ص 73 ) .
- واژه بُرز در اوستایی، بِرِزَ ئیتی بوده به معنای بلندی و پشته و کوه و بزرگی و شکوه بوده است. ( برهان قاطع، ص 254، پانوشت واژه بَرز )
- واژه بَرز در پهلوی، وَرز به معنای کار کردن، اجرا کردن، کار، و عمل و در زبان اوستایی، وَرِزَ بوده است. ( همانجا )
- رد پای واژه بَرز یا بُرز را در کلمه "اَلبُرز" نیز می توان یافت. البرز یا هال بُرز به معنای مرتفع ترین قسمت کوه می باشد و نام کَلَّۀ دماوند است. ( دیوان دین در تفسیر قرآن مبین، حبیب الله نوبخت، ج اول، صص 270 - 274 )
- بَرز که همان بُرز یا همان بُرج است با لهجه های مختلف ایرانی به صورت های بُرژ، بُرک، بارِه، بارَک، بارِز، و بارو نیز به کار رفته است. ( همانجا )
- همین واژه به آلمانی وارد شده و به بورگ ( Burg ) تغییر شکل داده است. بُرز هم صورت جدیدتر از واژه ی پهلوی بُرگ یا بورگ است که در عربی و در زبان قرآن مجید به صورت واژۀ بُرج آمده است. ( همانجا )
- این واژه به زبان فرانسوی وارد شده و به صورت بورژ ( bourge ) تلفظ می شود. واژه فرانسوی بورژوا ( bourgeois ) نیز با واژه پهلوی بورگ یا بُرج یا بُرز یا بَرز همریشه است. بورژوا در کاربرد قدیمی اش به معنای بُرج نشین است. ( دیوان دین در تفسیر قرآن مبین، حبیب الله نوبخت، ج اول، صص 270 - 274 ) ( همانجا )
- در اسپانیایی به بورخو ( burgo ) تبدیل شده که به معنای "شهر دارای برج و بارو" است. ( همانجا )
صورت قدیمی واژه بَرز یا بُرز یا بُرج یعنی بورگ، به زبان آلمانی نیز وارد شده و به صورت بِرگ ( berg ) به معنای کوه و تپه نیز به کار می رود. ( همانجا و نیز رجوع شود به Oxford Duden German Dictionary, p. 153 )
- در روسی هم نشانه ای از این واژه را در قالب واژه بورگ ( burg ) می توان یافت که در اسامی شهرها به کار می رود، مانند سن پترزبورگ. ( دیوان دین در تفسیر قرآن مبین، حبیب الله نوبخت، ج اول، صص 270 - 274 )
- لغت پارس و فارس و بارز و بَرز و بُرز و بورگ همه به یک معنا هستند و فارس و پارس با همان اعتباری به معنای شهر هستند که بورگ و بورگر در آلمانی. . . و پراگ که پایتخت چک اسلواکی است لهجه ایست از کلمه بورگ یا برج که آن را پراهه نیز می نامند، چونان که بورگ را برخی از تیره های آریایی، بارِه و پارکِه و پاهِه و بارُو نامیده اند. ( همانجا )