علّامه مهدی بارانی
ایهام ( صنعت ایهام ) در علم محاوره و ادبیات و بدیع ( علم بدیع یا فن بدیع در اصطلاح ادبیات، سومین فن ( بعد از معانی و بیان ) از فنون بلاغت است و موضوع آن ابداع معانی مختلف و آرایش های سخن فصیح و بلیغ در نظم و نثر است. به این آرایش ها محسّنات و صنایع بدیعی و نیز آرایه های ادبی می گویند ) مشهور است استفاده از کلمات و لغاتی که چند معنا و چند پهلو هستند و گاهی مراد بیان معانی دورتر از ذهن و گاهی بر عکس و گاهی هر دو معانی مدنظر است و گاهی اصلا هیچیک مد نظر نیست فقط برای گمراه ساختن از اسرار و محرم هاست
... [مشاهده متن کامل]
نمونه:
دامن ز پای برگیر ای خوبروی خوشرو
تا دامنت نگیرد دست خدای خوانان
تفسیر:
در این شاه بیت زیبای لسان الغیب که چند پهلوست ۱ ) چنین معنا می شود که خواجه شیراز می گوید دامن ( حجاب روحانی و قبض ) را از روی محاسن زیبای دیگر ( پای ) برگیر چرا که اگر این کار را نکنی مومنان و خدای خوانان ترا نفرین می کنند و دست آن نفرین دامان گناهکار ترا خواهد گرفت که این خود شکایتی عاشقانه است ۲ ) معنای دیگر که غریب تر است این است که ای پاکدامن خوبروی خوشروی دامان کرامات و محاسن و زیبایی و حسن خدادادی خود را از روی پای نازنین خود برچین تا دست های آلوده خدای خوانان ( مومنان و زاهدان چند رو و ظاهر نما ) به آن ترسد و آنرا آلوده نکند که ما عاشقان راستین از دیدن این صحنه بسیار آزرده میشویم …
یکی از هنرهای بینظیر خواجه شیراز که او و شعر او را عالم پسند کرده اینست که شعر و غزل را چنان میسراید که باسواد و بیسواد و مذهبی و غیر مذهبی و هر قشر و گروه جامعه با خواندن آن اشعار و لطایف معنی خود را استنباط می کنند و آنرا و او را دوست میدارند و این نیز از بلوغ سرشار شاعر حکایت دارد.
کژتابی
اسم قشنگیه میزارم رو پسرم
میشه اسم گذاشت روی پسرامون
آقای شهاب نمونه زیبایی را از نظامی آورده اند. این نمونه سه پهلو است نه دو پهلو:
نخست اینکه فرهاد شیرین را در خواب میبیند
دوم اینکه شیرین فرهاد را در خواب میبیند
سوم اینکه فرهاد به خواب لذت بخشی فرو رفته
... [مشاهده متن کامل]
حافظ از ایهام بسیار استفاده کرده:
تا دل هرزه گرد من رفت به چین زلف او - زان سفر دراز خود عزم وطن نمیکند
دو پهلو بودن معنی ، چند معنایی
تردید وگمان افکندن
ایهام : پیچش معنایی
دکتر کزازی پیچش معنایی را در نوشته های خود به جای ایهام بکار برده است.
نامه ی باستان ، ج ۳ ، داستان سیاوش ، دکتر کزازی ۱۳۸۴، ص ۲۱۷.
فردی خداشناس فردی پاکدامن فردی که به گناه آلوده نمیشود فردی که با خدا دوست است
در لغت به معنای به گمان افکندن دیگران است . نام یک آرایه ادبی است . به مثال زیر دقت کنید .
امشب صدای تیشه از بیستون نیامد
گویا به خواب شیرین فرهاد رفته باشد .
در اینجا کلمه ی " شیرین " ایهام دارد یعنی در دو معنا به کار گرفته شده است:
... [مشاهده متن کامل]
۱. به معنای نام معشوقه فرهاد
۲. به معنای خواب قشنگ و شیرین
ماه
این واژه عربی است و پارسی آن این است:
ژِکوک ( سنسکریت: ژِکوکْتی )
مشاهده ادامه پیشنهادها (١٠ از ١٢)