او

حد اقل شما بعنوان آذربایجانیان ایران این ادعا را نکنید زیرا این ادعا هم به همان درجه بی اساس است که اشتباه فاحش نخست غلط است: این که خوب شد یا بد شد خود قضاوت کنید، اما از شاه اسماعیل صفوی که بعد از خلافت عربی – اسلامی بنیاد ایران معاصر را گذاشت گرفته تا شاه عباس صفوی و عباس میرزای قاجار و ستار خان و خیابانی و دکتر مصدق قاجار آذربایجانی ها و ترک زبان ها بیشتر از هر ایرانی دیگر ایرانی بوده اند. از نظر �ملیت� و �ایرانیت� بین بنده تبریزی و فلان دوست تهرانی و یا شیرازی بنده فرقی نیست. فقط زبان مادری مان فرق میکند. حق زبان مادری است که مانند بسیاری حقوق دیگر پایمال میشود. اختلاف بر سر �این ملت و آن ملت� نیست.
دوگانگی و دو دستگی �ما� و �آنها�، �ما معصومین� و �آنها ظالمین�، �ما متضررین� و �آنها متنفعین� و بالاخره �ما ملت تُرک� و �آنها ملت فارس� نه تنها از پایه غلط است بلکه باعث تفرقه، خصومت و نزاعی میشود که نه فقط برای یک طرف، بلکه برای هر دو طرف خانمانسوز است. من در عجبم که قومگرایان ما، حتی در چهارچوب اندیشه قوم گرائی، چگونه قبول میکنند که این جفا را در حق مردم خود یعنی اهل آذربایجان بکنند؟
این هم اشتباه فاحش دوم.
منبع. https://azariha. org/467/دو - اشتباه - فاحش - قومگرایان - در - نقد - زهتابی/
زبان پارسی باستان ( به پارسی باستان: 𐎠𐎼𐎹، تلفظ: آریا یکی از زبان های شاخهٔ زبان های ایرانی از گروه زبان های هندوایرانی خانوادهٔ زبان های هندواروپایی جای می گیرد. این زبان به زبان فارسی میانه دگرگونی یافت که زبان ادبی و نوشتاری و رسمی روزگار ساسانیان بود و سپس به زبان فارسی نو یا فارسی دری تغییر یافت؛ این زبان از زبان نیاایرانی ( زبان ایرانی باستان ) سرچشمه گرفته است. فارسی باستان مانند بقیهٔ زبان های ایرانی باستان نزدِ گویشورانِ بومی خود به نام زبان آریا شناخته می شد.
منابع. هاSkj�rv�, Prods Oktor ( 2005 ) . An Introduction to Old Persian ( به انگلیسی ) . Vol. ۲. Harvard.
Lazard, Gilbert ( 1975 ) . "The Rise of the New Persian Language". In R. N. Frye ( ed. ) . The Cambridge History of Iran ( به انگلیسی ) . Vol. 4. Cambridge: Cambridge University Press. p. 595 - 632.
ارانسکی، یوسف م ( ۱۳۸۶ ) . زبان های ایرانی. ترجمهٔ علی اشرف صادقی. تهران: انتشارات سخن. شابک ۹۶۴ - ۶۹۶۱ - ۲۴ - X.
تفضلی، احمد ( ۱۳۷۸ ) ، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش به کوشش ژاله آموزگار. ، تهران: سخن
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۷۶ ) ، راهنمای زبانهای باستانی ایران ( جلد دوم: دستور و واژه نامه ) ، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها ( سمت ) ، شابک ۹۶۴ - ۴۵۹ - ۲۲۷ - ۱
مولایی، چنگیز ( ۱۳۸۷ ) ، راهنمای زبان فارسی باستان، تهران: مهرنامگ، شابک ۹۶۴ - ۹۵۶۴۰ - ۵ - ۵
اشمیت، رودیگر ( ۱۳۸۷ ) ، راهنمای زبان های ایرانی. جلد اول، ترجمهٔ رضائی باغ بیدی، حسن، تهران: ققنوس، شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۳۱۱ - ۴۰۳ - ۹
بارتلمه، کریستین ( ۱۳۸۴ ) ، تاریخچه واجهای ایرانی، ترجمهٔ دکتر واهه دومانیان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شابک ۹۶۴ - ۴۲۶ - ۲۳۱ - X
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۸۰ ) ، تاریخ زبان فارسی، تهران: سمت، شابک ۹۶۴ - ۴۵۹ - ۵۴۵ - ۹
جکسون، ویلیام ( ۱۳۷۶ ) ، دستور زبان اوستایی، ترجمهٔ رقیه بهزادی، تهران: فرزین، شابک ۹۶۴ - ۹۰۰۰۶ - ۹ - ۰
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۸۳ ) ، شعر در ایران پیش از اسلام، تهران: طهوری، شابک ۹۶۴ - ۶۴۱۴ - ۴۴ - ۳
مولایی، چنگیز ( ۱۳۸۷ ) ، راهنمای زبان فارسی باستان، تهران: مهرنامگ، شابک ۹۶۴ - ۹۵۶۴۰ - ۵ - ۵
اشمیت، رودیگر ( ۱۳۸۷ ) ، راهنمای زبان های ایرانی. جلد اول، ترجمهٔ رضائی باغ بیدی، حسن، تهران: ققنوس، شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۳۱۱ - ۴۰۳ - ۹
بارتلمه، کریستین ( ۱۳۸۴ ) ، تاریخچه واجهای ایرانی، ترجمهٔ دکتر واهه دومانیان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شابک ۹۶۴ - ۴۲۶ - ۲۳۱ - X
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۸۰ ) ، تاریخ زبان فارسی، تهران: سمت، شابک ۹۶۴ - ۴۵۹ - ۵۴۵ - ۹
جکسون، ویلیام ( ۱۳۷۶ ) ، دستور زبان اوستایی، ترجمهٔ رقیه بهزادی، تهران: فرزین، شابک ۹۶۴ - ۹۰۰۰۶ - ۹ - ۰
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۸۳ ) ، شعر در ایران پیش از اسلام، تهران: طهوری، شابک ۹۶۴ - ۶۴۱۴ - ۴۴ - ۳
منصوری، یدالله ( ۱۳۸۴ ) ، بررسی ریشه شناختی فعل های زبان پهلوی، تهران: سفرهنگستان زبان و ادب فارسی، شابک ۹۶۴ - ۷۵۳۱ - ۴۱ - ۹
رضایی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۸۸ ) . تاریخ زبان های ایرانی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۷۰۲۵ - ۸۴ - ۳.
رضایی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۹۳ ) . �زبان های ایرانی باستان�. در حسن رضایی باغ بیدی، محمود جعفری دهقی. تاریخ جامع ایران. ج. ۵. به کوشش سید محمد کاظم موسوی بجنوردی. بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۵۳–۱۰۶.
زبان پارتی، پهلویگ ( پهلوی ) یا پهلوانیگ ( پهلوانی ) که در منابع معاصر به آن پهلوی اشکانی یا پهلوی شمالی می گویند، یک زبان منقرض شده از خانواده زبان های ایرانی شمال غربی بوده است. دولت های اشکانی، نظیر اشکانیان ایران، ارمنستان و… از آن به عنوان زبان درباری استفاده می نمودند. زبان های ایرانی شمال غربی معاصر، همچون زبان های کردی، تاتی، بلوچی، تالشی، زازاکی, مازندرانی، گیلکی و زبان های مرکزی با زبان پارتی از یک خانواده هستند.
منابع ها. رضایی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۹۳ ) . �زبان پارتی�. در حسن رضایی باغ بیدی، محمود جعفری دهقی. تاریخ جامع ایران. ج. ۵. به کوشش سید محمد کاظم موسوی بجنوردی. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۱۷۷ - ۱۹۰.
یارشاطر، احسان ( ۱۳۳۶ ) . �زبانها و لهجه های ایرانی�. فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. تهران ( ۱و۲ ) : ۱۱ تا ۴۸. دریافت شده در ۲ مهر ۲۰۱۴.
R�diger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte. Wiesbaden ( Reichert ) , 2000, S. 42 - 65.
R�diger Schmitt ( Hg. ) : Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden ( Reichert ) , 1989, S. 95 - 105 und 173 - 192
زبان پارسی میانه یا زبان پهلوی، با نام رسمی پارْسیگ ( به پهلوی سنگ نوشته ای: 𐭯𐭠𐭫𐭮𐭩𐭪، به مانوی: 𐫛𐫀𐫡𐫘𐫏𐫐، به اوستایی: 𐬞𐬀𐬭𐬯𐬍𐬔 ) ، یکی از زبان های ایرانی میانه است که در دوران ساسانی، نخست در جنوب غرب فلات ایران و سپس در جایگاه زبان میانجی در سراسر شاهنشاهی ساسانی، بدان سخن گفته می شد. پارسیگ به شاخهٔ زبان های ایرانیِ جنوب غربی تعلق دارد و از زبان پارسی باستان ریشه گرفته است و خود نیای زبان فارسی و برخی دیگر ازجمله زبان لارستانی ( اچمی ) ، زبان کوهمره ای خلاری و زبان بنویی روستای ابنو است. فارسی میانه یکی از زبان های ایرانی است که بنا به تعریف از اوایل دوران اشکانی، نخست در جنوب غربی ایران و سپس در زمان ساسانیان به عنوان زبان رسمی همهٔ شاهنشاهی ایران تا صدر اسلام رواج داشته است. خاستگاه این زبان که فرزند پارسی باستان به شمار می آید، پارس بود. در دوران اشکانیان فارسی میانه زبانی محلی بود و از پهلوی اشکانی تأثیراتی پذیرفت، تا این که در زمان ساسانیان زبان رسمی شاهنشاهی شد. سنگ نبشته ها و اسناد ساسانیان و بسیاری از کتاب ها به این زبان نوشته می شد. با برافتادن ساسانیان و تا چند سده پس از ورود اسلام همچنان تولید اثر به این زبان ادامه داشت. گرچه در عمل زبانی نیمه مُرده به شمار می آمد.
منابع ها. آموزگار، ژاله و تفضلی، احمد ( ۱۳۸۰ ) ، زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن، تهران: معین، شابک ۹۶۴ - ۵۶۴۳ - ۱۱ - ۲
تاوادیا، ج ( ۱۳۸۳ ) . زبان و ادبیات پهلوی ( فارسی میانه ) . تهران: مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
خوارزمی محمد ( ۱۳۴۷ ) ، مفاتیح العلوم، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
تاریخ ادبیات ایران.
رضائی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۸۷ ) . �پَهْلَوی، زَبانْ وَ اَدَبیّات�. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۱۴. تهران. ص. ۷۹–۹۱.
رضایی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۸۸ ) . تاریخ زبان های ایرانی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۷۰۲۵ - ۸۴ - ۳.
صادقی، علی اشرف ( ۱۳۵۷ ) . تکوین زبان فارسی.
لازار، ژیلبر. شکل گیری زبان فارسی. تهران: انتشارات هرمس.
Cereti, Carlo G. "PAHLAVI LITERATURE". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) .
فارسی یا پارسی یکی از زبان های ایرانی غربی از زیرگروه ایرانی شاخهٔ هندوایرانیِ خانوادهٔ زبان های هندواروپایی است که در کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، عراق، ترکمنستان و آذربایجان به آن سخن می گویند. فارسی زبان چندکانونی و فرا قومی است و زبان رسمی ایران، تاجیکستان و افغانستان به شمار می رود. این زبان در ایران و افغانستان به الفبای فارسی، که از خط پهلوی ریشه گرفته، و در تاجیکستان و ازبکستان به الفبای تاجیکی، که از سیریلیک آمده، نوشته می شود. زبانِ فارسی در افغانستان به طور رسمی دَری ( از ۱۳۴۳ خورشیدی ) و در تاجیکستان تاجیکی ( از دورهٔ شوروی ) خوانده می شود.
منابع ها. Samadi, Habibeh; Nick Perkins ( 2012 ) . Martin Ball; David Crystal; Paul Fletcher ( eds. ) . Assessing Grammar: The Languages of Lars. Multilingual Matters. p. 169. ISBN 978 - 1 - 84769 - 637 - 3.
B. Rezvani: "Ethno - territorial conflict and coexistence in the Caucasus, Central Asia and Fereydan. Appendix 4: Tajik population in Uzbekistan" ( [۱] ) . Dissertation. Faculty of Social and Behavioural Sciences, University of Amsterdam. 2013
�Languages of Pakistan�. Ethnologue. دریافت شده در ۱۶ بهمن ۱۳۹۹.
�Languages of Bahrain�. Ethnologue. دریافت شده در ۱۶ بهمن ۱۳۹۹.
"IRAQ". Encyclop�dia Iranica. Retrieved 7 November 2014.
Windfuhr, Gernot: The Iranian Languages, Routledge 2009, p. 418.
�Persian�. اتنولوگ. دریافت شده در ۱۵ بهمن ۱۳۹۹.
�All You Need to Know about Persian Language�. Aspirantum. ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت شده در ۱۵ بهمن ۱۳۹۹.
�PERSIAN: A BEAUTIFUL LANGUAGE WITH A VIBRANT PAST�. United Language Group. دریافت شده در ۱۵ بهمن ۱۳۹۹.
�Farsi�. University of Toronto - school of countinuing studies.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: فصل ۲، اصل ۱۵: �زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد؛ ولی استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آن ها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است. �
قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان: فصل ۱، اصل ۱۶: �از جمله زبان های پشتو، دری، ازبکی، ترکمنی، بلوچی، پشه ای، نورستانی، پامیری و سایر زبان های رایج در کشور، پشتو و دری زبانهای رسمی دولت می باشند. در مناطقی که اکثریت مردم به یکی از زبان های ازبکی، ترکمنی، پشه ای، نورستانی، بلوچی یا پامیری تکلم می نمایند آن زبان علاوه بر پشتو و دری به حیث زبان سوم رسمی می باشد و نحوهٔ تطبیق آن توسط قانون تنظیم می گردد. دولت برای تقویت و انکشاف همه زبان های افغانستان پروگرام های مؤثر طرح و تطبیق می نماید. نشر مطبوعات و رسانه های گروهی به تمام زبان های رایج در کشور آزاد می باشد. مصطلحات علمی و اداری ملی موجود در کشور حفظ می گردد. �
قانون اساسی تاجیکستان: باب ۱، اصل ۲: �زبان دولتی تاجیکستان، زبان تاجیکی است. زبان روسی همچون زبان معاشرت بین ملت ها عمل می کند. همه ملت ها و خلقیت هایی که در حدود جمهوری زندگی می کنند، حقوق دارند از زبان مادری شان آزادانه استفاده کنند. �
قانون اساسی جمهوری داغستان: فصل ۱، اصل ۱۱: �زبان های دولتی جمهوری داغستان، روسی و زبان های مردم داغستان است. �
; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. ( 2013 ) . "Farsic - Caucasian Tat". Glottolog 2. 2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display - editors=4 ( help )
Olesen, Asta ( 1995 ) . Islam and Politics in Afghanistan. Vol. 3. Psychology Press. p. 205. There began a general promotion of the Pashto language at the expense of Farsi – previously dominant in the educational and administrative system ( . . . ) — and the term 'Dari' for the Afghan version of Farsi came into common use, being officially adopted in 1958.
Baker, Mona ( 2001 ) . Routledge Encyclopedia of Translation Studies. Psychology Press. p. 518. ISBN 978 - 0 - 415 - 25517 - 2. All this affected translation activities in Persian, seriously undermining the international character of the language. The problem was compounded in modern times by several factors, among them the realignment of Central Asian Persian, renamed Tajiki by the Soviet Union, with Uzbek and Russian languages, as well as the emergence of a language reform movement in Iran which paid no attention to the consequences of its pronouncements and actions for the language as a whole.
Language Maintenance or Shift? An Ethnographic Investigation of the Use of Farsi among Kuwaiti Ajams: A Case Study. AbdulMohsen Dashti. Arab Journal for the Humanities. Volume 22 Issue: 87. 2004.
�فارسی خوانی در کارنامه آخرین شاهزاده های عثمانی�. خبرگزاری بین المللی قرآن. ۸ اسفند ۱۳۹۶.
راهنمای زبان های ایرانی، جلد اول: زبان های ایرانی باستان و ایرانی میانه، رودیگر اشمیت، ترجمهٔ آرمان بختیاری و دیگران، انتشارات ققنوس، چاپ اول، زمستان ۱۳۸۲، ص۱۱۰
Microsoft Encarta Encyclopedia 2002. 1993–2001 Microsoft Corporation. Encyclop�dia Britannica, 2006, Ultimate Reference Suite DVD Version: 2006. 01. 00. 000000000, Persian Language
راهنمای زبان های ایرانی، جلد دوم: زبان های ایرانی نو، رودیگر اشمیت، ترجمهٔ آرمان بختیاری و دیگران، انتشارات ققنوس، چاپ اول،
ژیلبر لازار: ریشه های زبان فارسی ادبی. در: مجله �ایران نامه�، پاییز ۱۳۷۲ - شماره ۴۴. ( از صفحه ۵۶۹ تا ۵۸۴ ) .
Adamec, Ludwig W. ( 2011 ) . Historical Dictionary of Afghanistan ( 4th Revised ed. ) . Scarecrow. p. 105. ISBN 978 - 0 - 8108 - 7815 - 0.
de Bruijn, J. T. P. ( 14 December 2015 ) . "Persian literature". Encyclop�dia Britannica.
زبان پارسی باستان ( به پارسی باستان: 𐎠𐎼𐎹، تلفظ: آریا یکی از زبان های شاخهٔ زبان های ایرانی از گروه زبان های هندوایرانی خانوادهٔ زبان های هندواروپایی جای می گیرد. این زبان به زبان فارسی میانه دگرگونی یافت که زبان ادبی و نوشتاری و رسمی روزگار ساسانیان بود و سپس به زبان فارسی نو یا فارسی دری تغییر یافت؛ این زبان از زبان نیاایرانی ( زبان ایرانی باستان ) سرچشمه گرفته است. فارسی باستان مانند بقیهٔ زبان های ایرانی باستان نزدِ گویشورانِ بومی خود به نام زبان آریا شناخته می شد.
منابع. هاSkj�rv�, Prods Oktor ( 2005 ) . An Introduction to Old Persian ( به انگلیسی ) . Vol. ۲. Harvard.
Lazard, Gilbert ( 1975 ) . "The Rise of the New Persian Language". In R. N. Frye ( ed. ) . The Cambridge History of Iran ( به انگلیسی ) . Vol. 4. Cambridge: Cambridge University Press. p. 595 - 632.
ارانسکی، یوسف م ( ۱۳۸۶ ) . زبان های ایرانی. ترجمهٔ علی اشرف صادقی. تهران: انتشارات سخن. شابک ۹۶۴ - ۶۹۶۱ - ۲۴ - X.
تفضلی، احمد ( ۱۳۷۸ ) ، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش به کوشش ژاله آموزگار. ، تهران: سخن
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۷۶ ) ، راهنمای زبانهای باستانی ایران ( جلد دوم: دستور و واژه نامه ) ، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها ( سمت ) ، شابک ۹۶۴ - ۴۵۹ - ۲۲۷ - ۱
مولایی، چنگیز ( ۱۳۸۷ ) ، راهنمای زبان فارسی باستان، تهران: مهرنامگ، شابک ۹۶۴ - ۹۵۶۴۰ - ۵ - ۵
اشمیت، رودیگر ( ۱۳۸۷ ) ، راهنمای زبان های ایرانی. جلد اول، ترجمهٔ رضائی باغ بیدی، حسن، تهران: ققنوس، شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۳۱۱ - ۴۰۳ - ۹
بارتلمه، کریستین ( ۱۳۸۴ ) ، تاریخچه واجهای ایرانی، ترجمهٔ دکتر واهه دومانیان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شابک ۹۶۴ - ۴۲۶ - ۲۳۱ - X
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۸۰ ) ، تاریخ زبان فارسی، تهران: سمت، شابک ۹۶۴ - ۴۵۹ - ۵۴۵ - ۹
جکسون، ویلیام ( ۱۳۷۶ ) ، دستور زبان اوستایی، ترجمهٔ رقیه بهزادی، تهران: فرزین، شابک ۹۶۴ - ۹۰۰۰۶ - ۹ - ۰
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۸۳ ) ، شعر در ایران پیش از اسلام، تهران: طهوری، شابک ۹۶۴ - ۶۴۱۴ - ۴۴ - ۳
مولایی، چنگیز ( ۱۳۸۷ ) ، راهنمای زبان فارسی باستان، تهران: مهرنامگ، شابک ۹۶۴ - ۹۵۶۴۰ - ۵ - ۵
اشمیت، رودیگر ( ۱۳۸۷ ) ، راهنمای زبان های ایرانی. جلد اول، ترجمهٔ رضائی باغ بیدی، حسن، تهران: ققنوس، شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۳۱۱ - ۴۰۳ - ۹
بارتلمه، کریستین ( ۱۳۸۴ ) ، تاریخچه واجهای ایرانی، ترجمهٔ دکتر واهه دومانیان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شابک ۹۶۴ - ۴۲۶ - ۲۳۱ - X
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۸۰ ) ، تاریخ زبان فارسی، تهران: سمت، شابک ۹۶۴ - ۴۵۹ - ۵۴۵ - ۹
جکسون، ویلیام ( ۱۳۷۶ ) ، دستور زبان اوستایی، ترجمهٔ رقیه بهزادی، تهران: فرزین، شابک ۹۶۴ - ۹۰۰۰۶ - ۹ - ۰
ابوالقاسمی، محسن ( ۱۳۸۳ ) ، شعر در ایران پیش از اسلام، تهران: طهوری، شابک ۹۶۴ - ۶۴۱۴ - ۴۴ - ۳
منصوری، یدالله ( ۱۳۸۴ ) ، بررسی ریشه شناختی فعل های زبان پهلوی، تهران: سفرهنگستان زبان و ادب فارسی، شابک ۹۶۴ - ۷۵۳۱ - ۴۱ - ۹
رضایی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۸۸ ) . تاریخ زبان های ایرانی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۷۰۲۵ - ۸۴ - ۳.
رضایی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۹۳ ) . �زبان های ایرانی باستان�. در حسن رضایی باغ بیدی، محمود جعفری دهقی. تاریخ جامع ایران. ج. ۵. به کوشش سید محمد کاظم موسوی بجنوردی. بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۵۳–۱۰۶.
زبان پارتی، پهلویگ ( پهلوی ) یا پهلوانیگ ( پهلوانی ) که در منابع معاصر به آن پهلوی اشکانی یا پهلوی شمالی می گویند، یک زبان منقرض شده از خانواده زبان های ایرانی شمال غربی بوده است. دولت های اشکانی، نظیر اشکانیان ایران، ارمنستان و… از آن به عنوان زبان درباری استفاده می نمودند. زبان های ایرانی شمال غربی معاصر، همچون زبان های کردی، تاتی، بلوچی، تالشی، زازاکی, مازندرانی، گیلکی و زبان های مرکزی با زبان پارتی از یک خانواده هستند.
منابع ها. رضایی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۹۳ ) . �زبان پارتی�. در حسن رضایی باغ بیدی، محمود جعفری دهقی. تاریخ جامع ایران. ج. ۵. به کوشش سید محمد کاظم موسوی بجنوردی. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۱۷۷ - ۱۹۰.
یارشاطر، احسان ( ۱۳۳۶ ) . �زبانها و لهجه های ایرانی�. فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. تهران ( ۱و۲ ) : ۱۱ تا ۴۸. دریافت شده در ۲ مهر ۲۰۱۴.
R�diger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte. Wiesbaden ( Reichert ) , 2000, S. 42 - 65.
R�diger Schmitt ( Hg. ) : Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden ( Reichert ) , 1989, S. 95 - 105 und 173 - 192
زبان پارسی میانه یا زبان پهلوی، با نام رسمی پارْسیگ ( به پهلوی سنگ نوشته ای: 𐭯𐭠𐭫𐭮𐭩𐭪، به مانوی: 𐫛𐫀𐫡𐫘𐫏𐫐، به اوستایی: 𐬞𐬀𐬭𐬯𐬍𐬔 ) ، یکی از زبان های ایرانی میانه است که در دوران ساسانی، نخست در جنوب غرب فلات ایران و سپس در جایگاه زبان میانجی در سراسر شاهنشاهی ساسانی، بدان سخن گفته می شد. پارسیگ به شاخهٔ زبان های ایرانیِ جنوب غربی تعلق دارد و از زبان پارسی باستان ریشه گرفته است و خود نیای زبان فارسی و برخی دیگر ازجمله زبان لارستانی ( اچمی ) ، زبان کوهمره ای خلاری و زبان بنویی روستای ابنو است. فارسی میانه یکی از زبان های ایرانی است که بنا به تعریف از اوایل دوران اشکانی، نخست در جنوب غربی ایران و سپس در زمان ساسانیان به عنوان زبان رسمی همهٔ شاهنشاهی ایران تا صدر اسلام رواج داشته است. خاستگاه این زبان که فرزند پارسی باستان به شمار می آید، پارس بود. در دوران اشکانیان فارسی میانه زبانی محلی بود و از پهلوی اشکانی تأثیراتی پذیرفت، تا این که در زمان ساسانیان زبان رسمی شاهنشاهی شد. سنگ نبشته ها و اسناد ساسانیان و بسیاری از کتاب ها به این زبان نوشته می شد. با برافتادن ساسانیان و تا چند سده پس از ورود اسلام همچنان تولید اثر به این زبان ادامه داشت. گرچه در عمل زبانی نیمه مُرده به شمار می آمد.
منابع ها. آموزگار، ژاله و تفضلی، احمد ( ۱۳۸۰ ) ، زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن، تهران: معین، شابک ۹۶۴ - ۵۶۴۳ - ۱۱ - ۲
تاوادیا، ج ( ۱۳۸۳ ) . زبان و ادبیات پهلوی ( فارسی میانه ) . تهران: مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
خوارزمی محمد ( ۱۳۴۷ ) ، مفاتیح العلوم، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
تاریخ ادبیات ایران.
رضائی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۸۷ ) . �پَهْلَوی، زَبانْ وَ اَدَبیّات�. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۱۴. تهران. ص. ۷۹–۹۱.
رضایی باغ بیدی، حسن ( ۱۳۸۸ ) . تاریخ زبان های ایرانی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۷۰۲۵ - ۸۴ - ۳.
صادقی، علی اشرف ( ۱۳۵۷ ) . تکوین زبان فارسی.
لازار، ژیلبر. شکل گیری زبان فارسی. تهران: انتشارات هرمس.
Cereti, Carlo G. "PAHLAVI LITERATURE". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) .
زبان مادی�یک زبان باستانی�هندواروپایی�و زبان�مادها�بوده است. این زبان از نظر باستانی با�پارتی�اشکانی از خانواده ی زبان های ایرانی شمال غربی محسوب می شده است. امروزه این شاخه از زبان های ایرانی شامل:�لری، �آذری قدیم، �تالشی، �گیلکی، �مازندرانی، �کردی�و�بلوچی�و�تاتی�است و در زیرخانواده ی�ایرانی شمال غربی�طبقه بندی می شود. این دسته بندی به معنای آنکه آنها از زبان مادی اند نیست، بلکه به معنای تأثیرات احتمالی گرفته از زبان مادی است و برخی از زبان ها به دلیل موقعیت جغرافیایی کنونی در این دسته قرار دارند، نه تأثیرات زبانی مادی.
• منابع ها. اشمیت، رودیگر� ( ۱۳۹۰ ) . �دیگر گویش های ایرانی باستان�. �راهنمای زبان های ایرانی. ج. �۱. ترجمهٔ آرمان بختیاری، �عسکر بهرامی، �حسن رضایی باغ بیدی، نگین صالحی نیا. تهران: انتشارات ققنوس. �شابک�۹۶۴ - ۳۱۱ - ۴۰۳ - ۱.
• رضایی باغ بیدی، حسن� ( ۱۳۹۳ ) . ��زبان مادی�. �دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی. ج. �۵. به کوشش�اسماعیل سعادت. تهران. دریافت شده در�۹ مارس ۲۰۱۷.
• رضایی باغ بیدی، حسن� ( ۱۳۸۸ ) . �تاریخ زبان های ایرانی. تهران:�مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. �شابک�۹۷۸ - ۹۶۴ - ۷۰۲۵ - ۸۴ - ۳.
• رضایی باغ بیدی، حسن� ( ۱۳۹۳b ) . �زبان های ایرانی باستان�. در�حسن رضایی باغ بیدی، �محمود جعفری دهقی. �تاریخ جامع ایران. ج. �۵. به کوشش�سید محمد کاظم موسوی بجنوردی. �بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. �۵۳–۱۰۶.
• زرشناس، زهره� ( ۱۳۹۰ ) . �ادبیات ایران پیش از اسلام�. �ایران، تاریخ، فرهنگ، هنر. تهران: سازمان چاپ و کتاب.
زبان سُغدی از زبان های ایرانی شاخه شمال شرقی و زبان ناحیهٔ حاصلخیز سغد، واقع در میان آمودریا و سیردریا بوده است. مرکز سغدی ها سمرقند بود. زبان سغدی در آغاز در درۀ رودخانۀ زرافشان و نواحی پیرامون رایج بود و بعداً به عنوان زبان میانجی در بخش بزرگی از سمرقند رواج یافت. این زبان در طول ده قرن، سده های دوم تا دوازدهم میلادی، مهم ترین زبان ایرانی در ترکستان امروزی و فرارود، زبان تجاری جادهٔ ابریشم و از دیرزمان ابزار ارتباط و پیوند بخشی از فرهنگ های سرزمین های شرقی و غربی آسیا بوده است. زبان سغدی به عنوان زبان گفتاری و نوشتاری تا سده نهم میلادی فعال بوده و زوال آن پس از سدهٔ ۱۱ آغاز گردیده است. زبان سغدی بر اثر نفوذ و توسعه تدریجی فارسی میانه که برخوردار از پشتیبانی دولت ساسانی بود و نیز زبان ترکی که ارمغان هجوم قبایل ترک زبان، از رواج افتاد و سیر نابودی آن از سده پنجم هجری به بعد هم زمان با رواج زبان فارسی از یک سو و نفوذ زبان عربی و ترکی از سوی دیگر شتاب بیشتری یافت.
منابع ها. Nordhoff, Sebastian; Hammarstr�m, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. ( 2013 ) . "Sogdian". Glottolog 2. 2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. �
�An Introduction to Sogdian, Prods Oktor Skjrervo , p1
�The iranian languages, Gernot Windfuhr, p279
�Compendium Linguarum Iranicarum, Rudiger Schmitt, p173
�اُرانسکی، یوسیف م. زبان های ایرانی، ترجمه دکتر علی اشرف صادقی، تهران، انتشارات سخن ۱۳۷۸.
�سیم الدین اف، دادخدا، ( رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات فرهنگستان علوم تاجیکستان ) ، خوانش تازه ای از سرود اهل بخارا، بی بی سی فارسی، پنج شنبه ۲۶ اوت ۲۰۰۴
زرشناس، زهره: بدر سغدیانه. در جدید آن لاین. ۰۳ ژانویه ۲۰۰۹–۱۴ دی ۱۳۸۷.
�An Introduction to Sogdian, Prods Oktor Skjrervo, p1
�زرشناس، زهره، عناصری از یک قصه سغدی مانوی. در: �نامه فرهنگستان� پاییز ۱۳۷۶ - شماره ۱۱. ( از ص ۹۸ تا ۱۱۲ ) .
�تاریخ زبان فارسی، محسن ابولقاسمی، ص128
�زرشناس، زهره، واژه اهریمن در ادبیات سغدی بودایی ( ۱۰ صفحه - از ۴۲ تا ۵۱ ) . در: نامه فرهنگستان� زمستان ۱۳۷۹ - شماره ۱۶.
تاریخ زبان فارسی، محسن ابولقاسمی، ص129
�تاریخ زبان فارسی، محسن ابولقاسمی، ص130
�نسیم جنوب
�Boyle, J. A. "Ḵh̲ātūn[پیوند مرده]. " Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C. E. Bosworth , E. van Donzel and W. P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 11 March 2008
�بی بی سی
�Cheung, Johnny. 2007. Etymological dictionary of the Iranian verb. Leiden: Brill. p. 396.
�فرهنگ سغدی، سغدی - فارسی - انگلیسی پدیدآورنده: شهرزاد فتوحی، بدرالزمان قریب ناشر: فرهنگان - ۱۳۸۳.
�زرشناس، زهره: چند وام واژه سغدی در شاهنامه فردوسی. در: باشگاه شاهنامه پژوهان ایران
�Sogdian Loan - Words in New Persian W. B. Henning Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London, Vol. 10, No. ۱ ( ۱۹۳۹ ) , pp. 93 - 106
فارسی یا پارسی یکی از زبان های ایرانی غربی از زیرگروه ایرانی شاخهٔ هندوایرانیِ خانوادهٔ زبان های هندواروپایی است که در کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، عراق، ترکمنستان و آذربایجان به آن سخن می گویند. فارسی زبان چندکانونی و فرا قومی است و زبان رسمی ایران، تاجیکستان و افغانستان به شمار می رود. این زبان در ایران و افغانستان به الفبای فارسی، که از خط پهلوی ریشه گرفته، و در تاجیکستان و ازبکستان به الفبای تاجیکی، که از سیریلیک آمده، نوشته می شود. زبانِ فارسی در افغانستان به طور رسمی دَری ( از ۱۳۴۳ خورشیدی ) و در تاجیکستان تاجیکی ( از دورهٔ شوروی ) خوانده می شود.
منابع ها. Samadi, Habibeh; Nick Perkins ( 2012 ) . Martin Ball; David Crystal; Paul Fletcher ( eds. ) . Assessing Grammar: The Languages of Lars. Multilingual Matters. p. 169. ISBN 978 - 1 - 84769 - 637 - 3.
B. Rezvani: "Ethno - territorial conflict and coexistence in the Caucasus, Central Asia and Fereydan. Appendix 4: Tajik population in Uzbekistan" ( [۱] ) . Dissertation. Faculty of Social and Behavioural Sciences, University of Amsterdam. 2013
�Languages of Pakistan�. Ethnologue. دریافت شده در ۱۶ بهمن ۱۳۹۹.
�Languages of Bahrain�. Ethnologue. دریافت شده در ۱۶ بهمن ۱۳۹۹.
"IRAQ". Encyclop�dia Iranica. Retrieved 7 November 2014.
Windfuhr, Gernot: The Iranian Languages, Routledge 2009, p. 418.
�Persian�. اتنولوگ. دریافت شده در ۱۵ بهمن ۱۳۹۹.
�All You Need to Know about Persian Language�. Aspirantum. ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت شده در ۱۵ بهمن ۱۳۹۹.
�PERSIAN: A BEAUTIFUL LANGUAGE WITH A VIBRANT PAST�. United Language Group. دریافت شده در ۱۵ بهمن ۱۳۹۹.
�Farsi�. University of Toronto - school of countinuing studies.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: فصل ۲، اصل ۱۵: �زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد؛ ولی استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آن ها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است. �
قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان: فصل ۱، اصل ۱۶: �از جمله زبان های پشتو، دری، ازبکی، ترکمنی، بلوچی، پشه ای، نورستانی، پامیری و سایر زبان های رایج در کشور، پشتو و دری زبانهای رسمی دولت می باشند. در مناطقی که اکثریت مردم به یکی از زبان های ازبکی، ترکمنی، پشه ای، نورستانی، بلوچی یا پامیری تکلم می نمایند آن زبان علاوه بر پشتو و دری به حیث زبان سوم رسمی می باشد و نحوهٔ تطبیق آن توسط قانون تنظیم می گردد. دولت برای تقویت و انکشاف همه زبان های افغانستان پروگرام های مؤثر طرح و تطبیق می نماید. نشر مطبوعات و رسانه های گروهی به تمام زبان های رایج در کشور آزاد می باشد. مصطلحات علمی و اداری ملی موجود در کشور حفظ می گردد. �
قانون اساسی تاجیکستان: باب ۱، اصل ۲: �زبان دولتی تاجیکستان، زبان تاجیکی است. زبان روسی همچون زبان معاشرت بین ملت ها عمل می کند. همه ملت ها و خلقیت هایی که در حدود جمهوری زندگی می کنند، حقوق دارند از زبان مادری شان آزادانه استفاده کنند. �
قانون اساسی جمهوری داغستان: فصل ۱، اصل ۱۱: �زبان های دولتی جمهوری داغستان، روسی و زبان های مردم داغستان است. �
; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. ( 2013 ) . "Farsic - Caucasian Tat". Glottolog 2. 2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display - editors=4 ( help )
Olesen, Asta ( 1995 ) . Islam and Politics in Afghanistan. Vol. 3. Psychology Press. p. 205. There began a general promotion of the Pashto language at the expense of Farsi – previously dominant in the educational and administrative system ( . . . ) — and the term 'Dari' for the Afghan version of Farsi came into common use, being officially adopted in 1958.
Baker, Mona ( 2001 ) . Routledge Encyclopedia of Translation Studies. Psychology Press. p. 518. ISBN 978 - 0 - 415 - 25517 - 2. All this affected translation activities in Persian, seriously undermining the international character of the language. The problem was compounded in modern times by several factors, among them the realignment of Central Asian Persian, renamed Tajiki by the Soviet Union, with Uzbek and Russian languages, as well as the emergence of a language reform movement in Iran which paid no attention to the consequences of its pronouncements and actions for the language as a whole.
Language Maintenance or Shift? An Ethnographic Investigation of the Use of Farsi among Kuwaiti Ajams: A Case Study. AbdulMohsen Dashti. Arab Journal for the Humanities. Volume 22 Issue: 87. 2004.
�فارسی خوانی در کارنامه آخرین شاهزاده های عثمانی�. خبرگزاری بین المللی قرآن. ۸ اسفند ۱۳۹۶.
راهنمای زبان های ایرانی، جلد اول: زبان های ایرانی باستان و ایرانی میانه، رودیگر اشمیت، ترجمهٔ آرمان بختیاری و دیگران، انتشارات ققنوس، چاپ اول، زمستان ۱۳۸۲، ص۱۱۰
Microsoft Encarta Encyclopedia 2002. 1993–2001 Microsoft Corporation. Encyclop�dia Britannica, 2006, Ultimate Reference Suite DVD Version: 2006. 01. 00. 000000000, Persian Language
راهنمای زبان های ایرانی، جلد دوم: زبان های ایرانی نو، رودیگر اشمیت، ترجمهٔ آرمان بختیاری و دیگران، انتشارات ققنوس، چاپ اول،
ژیلبر لازار: ریشه های زبان فارسی ادبی. در: مجله �ایران نامه�، پاییز ۱۳۷۲ - شماره ۴۴. ( از صفحه ۵۶۹ تا ۵۸۴ ) .
Adamec, Ludwig W. ( 2011 ) . Historical Dictionary of Afghanistan ( 4th Revised ed. ) . Scarecrow. p. 105. ISBN 978 - 0 - 8108 - 7815 - 0.
de Bruijn, J. T. P. ( 14 December 2015 ) . "Persian literature". Encyclop�dia Britannica.
واقعا برام جالب آلتای که ترکی از شاخ او است چه ربطی به واژگان این زبان زبان پهلوی فارسی که از شاخ هندواروپایی است. زبان ترکی آلتای دارد را فقط خدا می داند🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔
برام واقعا عجبه چرا بعضی ها این قد روی اشتباه خود پا فشاری می کنند و حرف غیر قابل قبول می زنند منبع های که استفاده می کنند معتبر نیست یا منبع ندارم فقط حرف عجیب غریب می زنند. 🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔🤔

پروفسور زهتابی ، پروفسور صدیق و پروفسور هیئت به این موارد اشاره کردند یعنی بین ضمیر او و اولار در تورکی رابطه هس ولی در زبان دری چنین چیزی نیست
اما ضمیر او در اوستا ( که مال شرق هند هست و ربطی به کشور ما نداره و قدیمی ترین نسخه اش مال ۶۰۰ سال پیشه ) به شکل uhavaom ! هست که بنا به گفته مورخین فوق به هیچ عنوان نمیتواند ریشه ضمیر او باشد
مضافا این که ضمیر او در دور دست ترین شاخه های زبان تورکی در سیبری تا یاکوتستان توسط تورکان ساکا استفاده میشه و این هم دلیل محکمی بر تورکی بودن این ضمیر هست و هیچ دری زبانی نمیتونه ادعا کنه این ها ضمیر او را از دری زبان ها یاد گرفتند چرا که هیچ دری زبانش پاش به سیبری و یاکوتستان نرسیده . از همه مهم تر به دلیل این که حاکمیت و فرهنگ و تاریخ ایران غالبا دست تورکان بوده لذا اصل بر این است که این ضمیر از زبان تورکی وارد دری شده کما این که ضمیر من هم تورکی است و معادلش در کتبیبه های هخامنشیان ادم هست در حالت فاعلی و در اوستا هم ازم یا اژم هست که ربطی به کلمه من فعلی نداره

همچنین بر پایه "لغت نامه دهخدا" که شما ترکان خیلی از آن خیلی بکار می برید، واژه "ایشان" به ریخت "اوشان" بوده و کَم کَم به "ایشان" دگرگون شده است. پس در زبان پارسی "جَمعِ او" برابر "اوشان" است که "او" در آن آشکار است.
شاید بِپرسید که "شان" مگر نباید "ان" می شد تا "نشانه جمع" باشد؟
پاسخ این است که ما نمیتوانیم بگوییم "اوان" چون که همانند زبان ژاپنی می شد!
پس، یک واژه میانجی "ش" برای آسانی گویش افزودیم تا بشود "اوشان" و سپس در گذر زمان شده است "ایشان".
این واژه برای نخستین بار در "پهلوی" بکار برده شده است که بسیار بسیار کهن تر از زبان "ترکی" می باشد!
این واژه به شیوه "اوی" بوده که بسیار آشکار است که در نبیگ ( =کتاب ) "فرهنگ کوچک زبان پهلوی" در برگه 116 ام می بینیم.
پس برای اینکه این واژه در پارسی بسیار پیش تر از ترکی بکار می رفته، و اینکه گفته های شما نادرست بوده، پس در فرجام، این واژه پارسی بوده است!
( رهات نمیکنم! )
بدرود!

هیا در کتیبه های منتسب به هاخامنشیان با ضمیر he در انگلیسی مرتبط است همانند کلمات فوق
در عربی نیز از هو و هی استفاده میشه
ثانیا صمیر او در کتیبه های اورخون به کرات تکرار شده ولی در زبان های هندی خبری ازش نیست
ثالثا جمع او در زبان تورکی میشه اولار در حالی که جمع او در زبان دری یا افغانی میشه ایشان !!! که کاملا بی ربطه در حالی که در زبان تورکی بین او و حالت جمعش یعنی اولار کاملا ارتباط دیده میشه پس این ضمایر تورکی هستند.

مهدی بارانی