افرا

شاخه
Division: Magnoliophyta
رده
Class: Magnolipsida
راسته
Order: Sapindales
تیره افرا
Family: Aceracea
جنس افرا
Genus: Acer
جنس افرا ( Acer ) به تیرة Aceraceae تعلق دارد نام علمی درختان افرا واژة لاتین است و به معنای تیز و سخت می باشد و آن بعلت تیز بودن انتهای لوب بزرگ بعضی از گونه های آن است. جنس افرا در جهان دارای 100 گونه است این جنس در ایران مجموعا دارای 10 گونه است که غالباً عناصر اصلی رویشهای جنگلی را تشکیل می دهند گونه های مختلف افرا در جنگلهای شمال ( تا ارتفاع 2000 متری ) و همچنین در جنگلهای غرب و جنوب ایران می رویند .
گونه های مختلف افرا بصورت درخت یا درختچه های کوتاهی هستند . شکل برگ و میوه و زاویه بین دواکن و صاف بودن و یا کر کدار بودن بذر یا داخل میوه سبب تشخیص گونه های مختلف افرا از یکدیگر میگردد . برگها مرکب شانه ای یا ساده پنجه ای بدون گوشوارک و متقابل گاهی نیز برگ دارای پهنک کامل است . گلها انتهایی یا غیر انتهایی به شکل گل آذین دیهیم ، خوشه به صورت دسته هایی مجتمعند کاسه 4 - 5 پر . جام 5 - 4 پر که به هم تابیده و گاه از بین رفته اند پرچم گاهی به کلی از بین رفته ، گاهی پر شمار و به تعداد 4 - 5 - 8 - 10 متغیر است .
دستگاه ترشح کننده شامل سلولهای درازی است که به صورت لوله های ترشح کنندة در بافتهای چوب و آبکش ساقه و برگها قراردارند گلها نرماده ، یا بر اثر عدم رشد یکی از اندامهای جنس تک جنس و گاهی نیز فاقد گلبرگ هستند برچه ها پیوسته اند از یک تخمدان دو تخمکی یا تخمکهای راست ، خمیده و یا واژگون را تشکیل می دهند میوه که ناشکوفاست در حقیقت نوعی شیزو کارپ دومریکارپی است که هر یک از آنها بر اثر رشد یکی از تخمکها حاصل شده محتوی یکدانه است و ثمری را با بالة یک طرفی تشکیل می دهد و به این ترتیب در افراها ، شیزوکارپها به دو مریکارپ یا میوة دو ثمری تبدیل می شوند دانه ها دارای آلبومن نامشخص است.
درختان این تیره در نواحی جنگل و در خاکهای گچی می رویند و بخصوص در جنگل های شمال ایران فراوان و گونه هایی از آنها در باغها و پارکها برای زینت کاشته می شوند در بعضی از گونه ها مواد قندی بسیار وجود دارد میوه ها در تابستان می رسند افراها به بیشتر خاکها و شرایط مقاوم هستند .

خواهشها و نیازهای اکولوژیکی
جا و خاک مناسب
در هر نوع خاک به عمل می آید ولی گونه های مختلف آنها در خاکهای آهکی سازگارتر هستند. به آفتاب کامل نیاز دارد . برای افرای قندی ( A. saccharinum ) خاک سبک مورد احتیاج است .
هرس
نیاز نیست، فقط کافیست در بهار شاخه های خشک و بیمار حذف شوند .
تکثیر
روش های مختلفی جهت تکثیر بکار می رود : بذرکاری، پیوند زدن، قلمه زدن، شاخه خوابانیدن و ریز ازدیادی micropropagation .
1 - بذر کاری : بذر اکثر افراها در پاییز می رسند اما دو گونه A. rubrum و A. saccharinum بذرهایشان در اواخر بهار می رسند . بذر چنین گونه هایی باید به محض رسیدن و کامل شدن جمع آوری و به فوریت کاشته شوند تا از خشک شدن آنها جلوگیری شود. گونه های دیگر را می توان در پائیز کاشت ( قبل از کاشت اگر بمدت یک هفته در آب غوطه ور باشند و هر روز آب عوض شود در جوانه زنی موثر است ) و در صورتی که در پائیز امکان کاشت نباشد می توان بمدت 90 روز در دمای 4 درجه سانتیگراد استراتیفه نمود و سپس در بهار اقدام به کاشت آنها کرد . بذر افرای چینی A. palmatum اگر بمدت دو روز در آب حدود 45 درجه سانتیگراد غوطه ور باشد و سپس درون ماسه استراتیفه گردند در جوانه زنی آنها موثر خواهد بود . بذر A. floridanum , A. barbatum , A. negundo اگر بصورت سرما – گرما – سرما استراتیفه شوند در جوانه زنی آنها تسریع می گردد ، بطور کلی بذر افراها را نباید گذاشت که خشک شوند و موقع کاشت در عمق یک سانتیمتری با پوششی نازک از ماسه و در محلی سایه دار در بهار کاشته می شوند .
2 - قلمه : قلمه علفی افراها که در خارج از فصل خود تهیه می شوند در تحت شرایط گلخانه و استفاده از ایجاد زخم و پودر دو درصد اسید ایندول بوتریک ( IBA ) و 5 درصد بنومیل ریشه دار می شوند .
قلمه های نیمه خشبی از A. floridanum , A. negundo در تحت شرایط گلخانه و زخم زنی و پودر تالک IBA به میزان ppm8000 ریشه دار می شوند . قلمه تک جوانه A. glabrum زیر گونه Douglasii ( افرای دو گلاس ) با 8/0 در صد پودر تالک IBA یا 25 درصد IBA داخل 50 درصد اتانل ریشه دار شده است .
قلمه خشبی A. palmatum هم در فضای باز و هم در شرایط گلخانه می تواند ریشه دار شود بشرطی که مدتی را در زیر ماسه ( حداقل یک ماه ) بحالت استراتیفه مانده باشد .
3 - پیوندزنی : نهالچه های A. palmatum بعنوان پایه برای کولتیوار های افرا ژاپنی بکار می روند . A. saccharinum برای افرا قندی ، A. rubrum برای کولتیوار های افرا قرمز ، A. pseudoplatanus برای افرا نواری A. platanoides , ( A. pensylvanicum ) برای کلون های افرای نروژی نظیر Schweller , Crimson King و نیز فرم های هرمی شکل افرا بکار می رود .
اگر پیوند در فضای باز و درخزانه بر روی نهال های بذری زده می شود ، با موفقیت می توان از پیوند شکمی یا T از نیمه تابستان تا آخر آن استفاده کرد . و در بهار سال بعد به محض رویش پیوندک نهال را از بالای آن سربرداری نمود . در صورتی که امکانات گلخانه ای در دسترس باشد گیاهان پایه بذری یکساله در خزانه که در پائیز سال اول بداخل گلدان های کوچک منتقل شده اند و در طی سال دوم در درون گلدان بوده اند ، در آخر زمستان ( اواخر بهمن اوایل اسفند ) برای آماده شدن پیوند زنی به گلخانه آورده میشوند. به محض اینکه ریشه ها علامت رشد را نشان د . . .