کوتاه

در پهلوی واژهٔ k�tak به معنای کودک ( کوچک ) آمده است ( MacKenzie, A Concise Pahlavi Dictionary, 1971، ص 51 ) .
این دو شاهد نشان می دهد که ریشهٔ kut - در زبان های ایرانیِ پیش از اسلام وجود داشته و معنای �کوچک بودن� یا �خُردی� داشته است.
بنابراین، اصلِ واژه در ایرانی باستان ریشه دارد، نه ترکی.
- - -
۲. تحول به فارسی میانه و فارسی نو
پهلوی: k�tak = کودک ( کوچک ) .
فارسی دری: کوتاه = مخالف �بلند�.
تحول معنایی ساده است: �کوچک� → �کوتاه از نظر قد / ارتفاع�.
- - -
۳. بررسی در زبان های ترکی
در جغتایی ( زبان ترکی شرقی سده های میانه ) واژه ای به شکل k�te/k�teh/k�teh آمده است، به معنای �کوتاه�.
در ترکی آذری امروز هم می گویند qısa ( برای طول ) و al�aq ( برای ارتفاع کم ) . واژهٔ �کوتاه� هیچ وقت واژهٔ اصلی ترکی نبوده.
این نشان می دهد که �kote/k�te/kutah� در ترکی جغتایی از فارسی به این زبان راه یافته است ( وام واژه ) . مثل صدها وام واژهٔ دیگر فارسی در جغتایی و عثمانی ( نمونه: دفتر، دفترچه، کتاب، قلم. . . ) .
- - -
۴. استدلال زبان شناسی تطبیقی
اگر �کوتاه� ترکی اصیل بود، باید در همهٔ شاخه های ترکی ( ترکی اویغوری، قرقیزی، قازاقی، ترکیه ای. . . ) وجود می داشت.
اما چنین نیست؛ تنها در جغتایی ( زبان ادبی آسیای مرکزی با وام گیری شدید از فارسی ) دیده می شود.
این دقیقاً علامت وام واژه بودن از فارسی است.
- - -
۵. جمع بندی
✅ کوتاه ریشه در زبان های ایرانی دارد:
اوستایی kutaka = کوچک
پهلوی k�tak = کودک ( کوچک )
فارسی دری کوتاه = در برابر بلند
❌ �کوتاه� ترکی اصیل نیست؛ حضورش در جغتایی و برخی متون ترکی وام گیری از فارسی است.
- - -
📚 منابع معتبر:
Bartholomae, Christian. Altiranisches W�rterbuch. Strassburg, 1904.
MacKenzie, D. N. A Concise Pahlavi Dictionary. Oxford, 1971.
Dehkhoda Dictionary, ذیل �کوتاه�.
Clauson, Gerard. An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish. Oxford, 1972. ( جایی که توضیح می دهد واژه های شبیه �کوتاه� در ترکی احتمالاً وام از فارسی هستند ) .
- - -