مرسی

پارسی دری: سِپوس
انگلیسی ( لاتین ) : spect ( پاییدن! )
.
شگفت است، این واژه به روسی ( بِلاروسی ) و اوکراینی هم راه پیدا کرده است:
روسی: سِپاسیبو یا سپاسیبا ( سپاس، sepāsībo ) >>> Спасибо
.
سه: کوتاه شده ثری ( تری ) اوستا - به مانند تریتا!
پاس: سِتاک اوستایی پاسیدن، پاسدار! >>> اوستا: پاسَر ( pāthr ) !
معنی: سه پایه ی دین بِهی و اَشایی زرتشت را پاس داشتن ( پاییدن ) :
پِندار یا اندیشه ( مَنِش ) نیک ( هُومَت! )
گفتار نیک ( هُوخت! )
کردار نیک ( هُورِشت! )
فردوسی خردمند در شاهنامه، بخشِ ستایش خرد:
نخست آفرینش خرد را شناس/
نگهبان جان است و آن سه پاس
سه پاس تو چشم است و گوش و زبان/
کز این سه رسد نیک و بد بی گمان
.
در زمان کهن:
داشتَن! ( اوستایی و پهلوی: دارِش ) ، پاییدن ( پایش! ) ، نظارتی، نگهبانی، جانپاسی، حراستی، مواظبتی، مراقبتی، کِشیکی ( واژه ای ترکی ) ، دیده بانی! -
پاسداشت ( پاس داشتن ) ، گرامیداشت ( گرامی داشتن ) ، بزرگداشت ( بزرگ داشتن ) ، نکوداشت ( نکو داشتن ) ، یادمان!
.
امروزه:
بِشکار، قدردان، شُکران، سپاسگزار، دست بوس! -
دستِت درد نکنه، دست مریزاد، دستت درست، ایول داری، کارِت درسته، حرف نداری، گُل کاشتی، کارِستون کردی، دست خوش، دمت گرم، ممنون! -
ستایش، ستودن ( ستوت یسن! ) ، درود، آفرین، باریکلا، زنده باد، سَرِت سلامت!
.
اگر به معنای مجازی بکار رود:
واژه اوستایی - نام پسرانه
خوبرو، خوشگِل ( خوشمَل ) ، نازنین، قشنگ، دلُربا، دلفریب، زیبا رُو، خوش بَر و رُو، خوشچهره ( خوشتیپ! ) -
خوشگوار، روان آرام و خوش داشتن، نیک کردار، خوش برخورد، گُشاده رو، دوست داشتنی، خواستنی، کاریزما دار!
دل گُنده و دریا دل، همدل، خوش قلب، نیک سرشت، دوست، مهربون، مِهروَرز، بخشنده، بزرگوار، دست و دل باز!
تبار نیک، نیک نژاد، گوهره ی گیرا و جذاب، خانواده نیک و دلگرم ( امیدوار )
بزرگ زاده ( آقازاده، ژن خوب ) ، سرشت خوب ( هومَت: پندار نیک ) ، نژاد والا، گوهره ی چشمگیر و تماشایی -
با اصل و نسب، ریشه دار، تبارمند، شریف، نجیب، شرافتمند، پاک نژاد، سِپَنتا، بزرگوار، مناعت طبع، بلندنظر، بزرگ منش ( فرانسوی: جنتلمن )
والا، گرانمایه، ارزنده، شکوهمند، با شوکت، کاریزما دار!
.
سپاس در دوره ساسانیان معنای دیگر پیدا کرد:
موبدان زرتشتی ای که می خواستند به جایگاه "موبد موبدان" برسند؛ سه پاس ( سِپاس ) را در خود پرورش می دادند و آن ها را به درجه ی برتر و والا می رساندند!
( ( سِپاس: پِندار یا اندیشه نیک ( هُومَت ) ، گفتار نیک ( هُوخت ) ، کردار نیک ( هُورِشت ) ) )
پس از این که گام های دشواری را برای رسیدن به سپاس بر می داشتند و فَرگَردهایی ( در اینجا به معنی: مراحلی ) را می گذراندند، فَروَهَر ( روح ) آن ها بَرِشنوم ( بَرِسنوم، پاک ) می شد و می توانستند پس از آن زندگی زیبای خداوند را با تمام وجود لمس کنند و بچشند و تا پایان عمر، به آسودگی سپری کنند که به آن "زیما" می گفتند!
.
اوستا: بخش های بسیاری ( وَشنادی ) در اوستا از "سپاس" سخن رفته است ولی توانایی ( یارایی ) این را ندارم که همه ی این نوشته ها را بازگو کنم!
بخشی از بند 46 مهریشت ( میترا یشت ) :
ava pava pasca pava
parō pava "spash" vīdhaēta
adhaoyamnō frā anghe vīsaiti
mithrō yō vouru - gaoyaoitish
yahmāi frashni avi manō
mithrō jasaiti avainghe
yō baēvare - "spasanō" sūrō
vīspō - vīdhva adhaoyamnō
معنی: ​​کمک و نگهبانی، نگهبانی از پشت و نگهبانی از فرا رو،
میترا، ایزد چراگاه های فراخ، "جانپاس" و دیده بان فریب ناپذیر ( هوشیار ) ، مردی را که با تمام قوت روحش به کمک او می آید،
[به اندازه] ده هزار نفر پایداریِ "جانپاسان"، خدای قدرتمند، دانا و فریب ناپذیر ( هوشیار ) می کند
.
پهلوی: به مانند اوستا، بخش های بسیاری ( وَشنادی )
در پارسی میانه از "سپاس" سخن رفته است!
مُشت نمونه خروار آن را می آورم:
سپاس ( ستایش ) : بخش 18 سور سخن:
spās ī ohrmazd, spās ī amahraspandān ud spās āsrōnān ud spās artēštārān ud spās wāstaryōšān ud spās hutuxšān ud spās ātaxšān pad gēhān, spās xwāngarān ud spās huniyāgarān ud spās darbānān ī pad dar, spās ēn mēzdbān kē ēn rōzgār handāxt ud sāxt kard ud rāyēnīd;
nēk - iman pih ud stabr - imān sūr [ud] pahlom - imān ham - rasišnīh ud stāyišnīg ud menišnīg gōwišnīg ud kunišnīg spās - dār ī azabar spās - dārīh any tis nēst
معنی:
سپاسِ اورمزد، سپاسِ امشاسپندان و سپاسِ آسرونان ( اَسورنان! ) و سپاسِ ارتشتاران ( وزیران و شاهان ) و سپاسِ واستریوشان ( کشاورزان ) و سپاسِ هوتُخشان ( پیشه وران و هنرمندان ) و سپاسِ آتشانِ در جهان، سپاسِ خوالیگران ( آشپزان ) و سپاسِ خُنیاگران ( نوازندگان و خوانندگان ) و سپاسِ دربانان ( جانپاس، بادیگارد ) که بر در [نگهبان اند]، سپاسِ این میزبان که این روزگار ( مهمانی دینی ) را [طرح] انداخت و ساخت[فراهم] کرد و سامان داد؛
خوراکمان نیک و سورمان سِتَبر [با شکوه] و برترین [کار] برای ما به هم رسیدن ( همبستگی ) و در ستایش و در منش[هومَت] و در گفتار[هوخت] و در کردار[هورِشت] سپاسدار بودن [است] که فراتر ( وَشنادتر ) از سپاسداری چیزِ دیگری نیست!
.
سپاسگزار: فَرگَرد ( فصل ) شصت مینوی خرد، بخش 6:
kū mard ī dānāg ī dēn - āstawān ī huspās ī rāst - gōwišn abar hamahlān rad
معنی:
که مرد دانا[معتقد، باور دارد] به دینِ سپاسگزارِ راستگو بر هَمالان ( هم ترازان ) رَد ( رهبر، سرکرده ) است یا
مرد دانا باورمَند هست که پیشوایی به مانند خودشان که سپاسگزار دینِ بهی ( اَشه: راستی ) بودند، سرپرستی آن ها را در دست می گیرد!
.
در پهلوی ( پارسیک ) ، گاه واژه "آزادی، āzādīh" به گونه ستایش و سپاس می آید:
فرگرد ( فصل ) پنجاه و یکم مینوی خرد، بخش 7:
ud pad andak ud was ī mad ēstēd andar yazadān spās - dār būdan ud pad šnōmagān ud āzādīh ī az yazadān menīdan ud spās dāštan
معنی: و به اندک و بسیاری که به دست آمده است، سپاسگزار ایزدان بودن و به خُشنودی و آزادی ( سپاس ) ایزدان اندیشیدن و سپاس داشتن[از ایزدان]