مال

- - -
✅ ۱. ریشه شناسی واژه �مال� در زبان های ایرانی ( فارسی، اوستایی، سانسکریت )
📚 منابع و شواهد زبانی:
اوستایی: فعل marezaiti به معنای �ساییدن، مالیدن، پاک کردن�
سانسکریت: mṛj / marj / maršti به معنای �ساییدن، پاک کردن�
پهلوی ( فارسی میانه ) : māl - به معنای �مالیدن، کشیدن�
فارسی نو: �مالیدن� ← مصدر اصلی، و از آن مشتقات چون �مال�، �مالی�، �مالش� و. . . شکل گرفته اند.
📘 منابع مستند:
نورایی، علی محمد. فرهنگ ریشه واژگان فارسی.
کارل هورن. فرهنگ تطبیقی ریشه شناسی فارسی و اوستایی.
حسن انوری. فرهنگ بزرگ سخن.
Mayrhofer, EWAia ( Etymologisches W�rterbuch des Altindoarischen ) .
Bartholomae, Altiranisches W�rterbuch.
✅ در این منابع، واژه ی �مال� با ریشه ی ایرانی ( از هندواروپایی: *mel - / *mle - → مالیدن، سایش ) ثبت شده است.
- - -
✅ ۲. واژه �مال� در عربی: منشأ کاملاً متفاوت
در زبان عربی، واژه ی �مال� از ریشه ی ثلاثی �م - ی - ل� / �مالَ، یَمیلُ� مشتق شده است.
معنای اصلی:
متمایل شدن، خم شدن، رغبت داشتن ← سپس توسعه معنایی به: �آنچه شخص به آن میل دارد = دارایی�
🔗 منابع عربی کلاسیک:
لسان العرب ( ابن منظور ) : مدخل �مال� و �میل�
مقاییس اللغة ( ابن فارس ) : ریشه �م - ی - ل�
تاج العروس
⛔ بنابراین، واژه ی �مال� در عربی هیچ ربطی به فعل فارسی �مالیدن� یا واژه ترکی �mal� ندارد، بلکه از مسیری معنایی جداگانه رشد کرده و صرفاً از لحاظ شکل و معنا با واژه های دیگر هم گرایی تصادفی ( Semantic Convergence ) دارد.
- - -
✅ ۳. واژه �mal� در ترکی: منشأ غیرایرانی یا وام گرفته؟
معنای واژه:
در ترکی های مختلف ( اویغوری، آذری، استانبولی ) :
mal = دام، احشام، حیوان اهلی
معنای توسعه یافته: ثروت، اموال، دارایی
📚 منابع ترکی شناسی:
Clauson, Gerard. An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish ( 1972 )
Nişanyan S�zl�k ( nisanyansozluk. com ) : واژه ی mal در ترکی احتمالاً وام گرفته از فارسی در دوره های تماس زبانی، به ویژه دوران اسلامی و سلجوقی است.
> �mal s�zc�ğ� Fars�adan �d�n�lenmiştir. �
( واژه ی mal از فارسی وام گرفته شده است. )
– Nişanyan
🔍 نکته مهم:
در ترکی قدیم ( متن های قرن ۸–۱۱ میلادی چون اورخون، دیوان لغات الترک ) ، واژه ی mal به شکل گسترده ای وجود ندارد. اما در ترکی میانه و عثمانی ظهور می یابد که نشان از وام گیری از فارسی دارد.
- - -
✅ ۴. بررسی ساختارهای ترکی ملکی مانند �مال من�، �مال او�
ادعای اینکه واژهٔ �مال� در ترکی با ضمایر ملکی ( مانند: onun mali ) ساختار مستقل دارد، درست است. اما:
این ها نشان دهنده ی ترکی بودن ریشه واژه �مال� نیست.
در زبان ترکی، ضمایر ملکی مستقل هستند و می توانند با واژه های وام گرفته نیز ترکیب شوند. مثلاً:
telefonum = تلفن من ( تلفن ← وام واژه از فرانسه )
kitabım = کتاب من ( کتاب ← وام واژه از عربی )
📌 پس وجود ترکیبات ملکی هیچ سندی بر بومی بودن ریشه واژه نیست.
- - -
✅ جمع بندی نهایی و علمی
زبان واژه معنا ریشه و منشأ
فارسی مال دارایی، اموال ریشه اوستایی/پهلوی از �مالیدن�، ریشه مشترک با marz / maršti
عربی مال دارایی، اموال ریشه �م - ی - ل� ← تمایل، خم شدن ← مالکیت
ترکی mal دام، احشام، ثروت احتمالاً وام گرفته از فارسی، فاقد ریشه در متون ترکی باستان
- - -
🚫 پاسخ به ادعای جعلی:
> �واژه "مال" ترکی است و وارد فارسی و عربی شده�
❌ نادرست، زیرا:
1. واژه "مال" در فارسی سابقه ی کهنی دارد و با ریشه های اوستایی و سانسکریت هم ریشه است.
2. در متون ترکی باستان واژه ی mal اصلاً ثبت نشده و از ترکی میانه به بعد و احتمالاً از طریق فارسی وارد ترکی شده است.
3. ساخت های ملکی ترکی ( مانند onun mali ) صرفاً قواعد دستوری اند و دلیلی بر بومی بودن واژه نیستند.
- - -

- - -
🔹 ۱. واژه �مال� در فارسی
✅ ریشه در واژه �مالیدن�
بر اساس منابعی همچون:
علی محمد نورایی، �فرهنگ ریشه واژگان فارسی�
کارل هورن، �فرهنگ تطبیقی ریشه شناسی فارسی و اوستایی�
فرهنگ بزرگ سخن ( دکتر حسن انوری )
واژه ی �مال� از ریشه ی فعل مالیدن آمده است. در اوستایی و سانسکریت نیز این ریشه به صورت های زیر ثبت شده:
اوستایی: marezaiti ← به معنی مالیدن، پاک کردن، سایش با دست
سانسکریت: maršti ← پاک کردن با دست، ساییدن
فارسی میانه: māl - ← به معنی کشیدن، ساییدن
از این ریشه، اسم مصدر �مال� ( به معنای آنچه مالیده یا کشیده شده ) ایجاد شده و سپس در مفاهیم گسترده تری مانند �دارایی� نیز به کار رفته است.
بنابراین، واژه �مال� از ریشه ای اصیل و کهن در زبان های ایرانی دارد و ارتباط مستقیمی با واژه ی عربی �مَال� ندارد، هرچند در دوره های بعد در زبان های گوناگون معنای دارایی به خود گرفته است.
- - -
🔹 ۲. واژه �مال� در عربی
✅ عربی سازی واژه یا هم ریشه بودن؟
در عربی �مَال� ( با مصدر �مَالَ / یَمِیلُ� ) از ریشه ی �م - و - ل� به معنی �تمایل یافتن، خم شدن، متمایل شدن� است. از این ریشه، واژه �مال� به معنی دارایی به صورت استعاری توسعه یافته ( یعنی چیزی که شخص به آن میل دارد، وابسته است ) .
اما توجه کنید:
�مال� در عربی با ریشه کاملاً متفاوتی شکل گرفته است و بیشتر معنای گرایش، متمایل شدن، علاقه و سپس مالکیت را دارد.
واژه های �لَهُ� ( برای او ) ، �مَالُهُ� ( دارایی او ) ، ساختار صرفی عربی دارند که با ترکیب �ما له� که شما فرمودید یکی نیست.
بنابراین، واژه ی �مال� در عربی ریشه ای جداگانه دارد و با واژه ی �مال� فارسی از حیث تاریخی متفاوت است، اما به دلیل ترجمه ها، مراودات فرهنگی و نفوذ اسلام، در معانی به هم نزدیک شده اند ( همگرایی معنایی ) .
- - -
🔹 ۳. واژه �مال� در ترکی
در زبان ترکی ( اویغوری، ترکی آذری و ترکی استانبولی ) ، واژه ی �mal� به معنی حیوان اهلی، دام، دارایی و ثروت است.
در ترکی:
mal = حیوان اهلی، دام
معنای دوم: ثروت، دارایی، اموال
برخی پژوهشگران ترک معتقدند که این واژه در ترکی کهن نیز وجود داشته و مستقل از فارسی یا عربی است. اما برخی دیگر معتقدند که واژه ی �مال� در ترکی از فارسی وام گرفته شده، به خصوص در دوره ی سلجوقی و عثمانی.
منبع:
Clauson, An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish ( 1972 )
Nişanyan S�zl�k، فرهنگ ریشه شناسی زبان ترکی استانبولی ( nisanyansozluk. com )
در این منابع، ریشه ایرانی برای واژه ی �mal� در ترکی مطرح شده است.
- - -
🔹 ۴. ترکیباتی مثل �ازان�، �اوزم�، �ازون� در ترکی
این ها در ترکی ریشه دارند:
�özüm� = خودم
�öz� = خود
�onun� = مال او ( ضمیر ملکی )
بنابراین ترکیبات ترکی مانند �مال من�، �از من�، �مال او�، با ساختارهای خاص ترکی ایجاد می شوند، اما ارتباط مستقیمی با واژه ی �مال� در فارسی یا عربی ندارند.
- - -
✅ جمع بندی نهایی:
زبان واژه معنا ریشه و توضیح
فارسی مال دارایی، آنچه مالیده می شود از ریشه ی اوستایی/سانسکریت marz / maršti به معنی مالیدن
عربی مال دارایی از ریشه �م - و - ل� به معنی میل داشتن و متمایل شدن
ترکی mal حیوان اهلی، دارایی احتمالاً وام گرفته از فارسی در دوران اسلامی، یا واژه ای مستقل با معنی اولیه دام
- - -

مالا اون ل هست که به معنای مالکیت هست نه مال و ما معنی انچه میده. لذا له و ل به این معنی هست و مال خالی کلمه ای ترکی به معنی حیوان هست که معنای دوم و ضمنیش دارایی هست

• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹

وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ
فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً
لا یَقْدِرُونَ عَلی‏ شَیْ‏ءٍ مِمَّا کَسَبُوا
وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ264
جمع= أموال.
. . .