طلا

- - -
۱. فارسی میانه ( پهلوی )
در فرهنگ پهلوی ماکنزی ( Mackenzie, A Concise Pahlavi Dictionary, 1971 ) صورت talāg / talāγ به معنای �زر، طلا� آمده است.
در متون مانوی و پهلوی زردشتی نیز �talāg� یا کوتاه تر �tal� دیده می شود.
- - -
۲. اوستایی
در اوستایی برای �زر� و �طلا� بیشتر ریشه ی zaranya - به کار می رفته ( از ریشه ی zar - = زَر، درخشیدن ) .
اما در برخی پژوهش ها اشاره شده که شاخه ای از ریشه ی tal - نیز به معنای �درخشنده، براق� وجود داشته است.
رجوع: Bartholomae, Altiranisches W�rterbuch ( 1904 ) , ذیل zaranya - و tala - .
- - -
۳. سنسکریت
در سنسکریت برای زر و طلا واژه ی مشهور hiraṇya ( हिरण्य ) ( = زرین، طلا ) است.
در کنار آن، صورت های tāra ( = ستاره، درخشنده، فلز گرانبها ) و tāla نیز آمده اند که بار معنایی �درخشندگی و فلز� داشته اند.
رجوع: Monier - Williams, Sanskrit - English Dictionary ( 1899 ) , ذیل hiraṇya, tāra, tāla.
- - -
۴. فارسی نو
واژه ی طَلا در فارسی دری و نو، به صورت مستقیم از پهلوی talāg وارد شده است.
دگرگونی آوایی از talāg → talā ( با حذف g پایانی ) کاملاً طبیعی است.
شکل عربی شده ی آن نیز طلا با �ط� است ( در اصل در فارسی با �ت� بوده: تلا/تلاگ ) .
- - -
✅ جمع بندی:
ریشه ی اصلی معنایی این واژه در حوزه ی �درخشندگی، زر� است.
شاخه ی zaranya - /hiraṇya بیشتر در اوستایی و سنسکریت رواج داشته.
شاخه ی talāg / talā مسیر خاص فارسی - پهلوی است که در فارسی امروز مانده است.
- - -
📚 منابع معتبر
1. D. N. MacKenzie, A Concise Pahlavi Dictionary. London: Oxford University Press, 1971.
2. Christian Bartholomae, Altiranisches W�rterbuch. Strassburg: Karl J. Tr�bner, 1904.
3. Monier Monier - Williams, A Sanskrit - English Dictionary. Oxford: Clarendon Press, 1899.
4. �mile Benveniste, Le Vocabulaire des Institutions Indo - Europ�ennes. Paris: Minuit, 1969.
5. H. W. Bailey, Dictionary of Khotan Saka. Cambridge University Press, 1979 ( در بررسی تطبیق واژه های ایرانی شرقی برای �زر/طلا� ) .
- - -

• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹

• نگار جواهریان
• هومن سیدی
• طناز طباطبایی
• مهرداد صدیقیان
• هدی زین العابدین
• رضا شعبان پور