zoroastrianism

دین منسوب به تعالیم زرتشت
مَزدَیَسنا ( مزداپرستی ) که به آن دین زرتشت و دین بِهی هم می گویند، دینی دوگانه گرا و یکی از از قدیمی ترین ادیان جهان است که از آموزه های رهبر دینی ایرانی، زرتشت اسپیتمان، سرچشمه می گیرد. در جهان بینی مزدایی، جهان صحنه برخورد میان خیر و شر است و در فرجام کار، نیکی بر بدی پیروز خواهد شد. با وجود اینکه مزدیسنا یک دین ثنوی است، المان هایی از یک ازچندپرستی، یکتاپرستی/یگانه انگاری و چندخدایی را در دل خود دارد. بسیاری از ویژگی های مزداپرستی مانند باور به ظهور منجی، آزادی اراده، حساب رسی پس از مرگ و همچنین بهشت و دوزخ بر ادیان و مکاتب فلسفی دیگر، نظیر مسیحیت، یهودیت، اسلام، گنوسیسم، فلسفه یونانی، بهائیت و آیین بودایی تأثیر گذاشته اند. اهورامزدا، ایزد ازلی و نیک خواه، ایزد برتر و خالق نیکی های جهان از دید مزداپرستان است.
ریشه های مزدیسنا به هزاره دوم پیش از میلاد بازمی گردد. این دین به همراه ادیان مرتبط با آن یا شاخه های دیگرش، نظیر مهرپرستی و آیین زروانی، برای بیش از هزار سال، از حدود ۶۰۰ پیش از میلاد تا ۶۵۰ پس از میلاد، دین رسمی شاهنشاهی های باستانی ایرانی بوده است؛ تا اینکه در نهایت با ورود مسلمانان به ایران جایگاه خود را از دست داد. از آن پس قوانین تبعیض آمیزی علیه زرتشتیان وضع شد و آنان مورد آزار و اذیت توسط مسلمانان قرار گرفتند. برآوردهای اخیر نشان می دهد که حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰ هزار زرتشتی در سراسر جهان وجود دارد که بیشتر آن ها در هند، ایران و کردستان عراق زندگی می کنند.
اوستا مهم ترین کتاب دینی زرتشتیان است. این کتاب گاتاها، سروده های زرتشت که به شرح جنبه های گوناگون دین بهی می پردازد را نیز شامل می شود. زرتشت، خدایان ایرانی را به دو گروه اهوراها و دیوها تقسیم کرد که دیوها شایسته پرستش نیستند. اهورامزدا ( اهورای خردمند ) بزرگترین اهوراست؛ او آفریدگار بزرگ است و به یاری اشه، جهان را پایدار نگاه می دارد. انسان ها این اختیار را دارند که برای همراهی کردن یا نکردن اهورامزدا، تصمیم بگیرند؛ زیرا مزداپرستی مسئولیت تصمیم های انسان را به خود او واگذار کرده است. هیچ نیرویی به نیرومندی اهورامزدا وجود ندارد؛ با این حال، انگره مَینیو ( روان مخرب ) که از اکومن پدید آمده، دشمن اصلی دین به شمار می رود و در برابر سپنتا مینیو ( روان نیک ) قرار دارد. در نوشته های پهلوی از انگره مینیو با نام اهریمن نام برده شده است و او دشمن خود اهورامزداست.
اشه ( راستی، نظم جهانی ) نیروی زندگی است، از اهورامزدا سرچشمه می گیرد و در برابر دروج ( دروغ، پلیدی ) قرار دارد. اهورامزدا نیکی مطلق است و هیچ چیز شریری در وی وجود ندارد؛ او به یاری امشاسپندان و دیگر ایزدان – که همه آن ها اهورامزدا را می پرستند و اهورامزدا نیز در اوستا آن ها را شایسته پرستش می خواند – بر گیتیگ ( گیتی – جهان مادی و دیدنی ) و مینوگ ( مینو – جهان معنوی و نادیدنی ) نظارت می کند.
در دین زرتشت، هدف زندگی اشَاوان ( اشه مند ) شدن است؛ مزداپرستان وظیفه دارند که شادی را در جهان گسترش دهند، زیرا شادی به نیروهای نیک در نبرد با نیروهای شریر یاری می رساند. هسته اصلی مزدیسنا را می توان در مسائلی چون هومَتَه، هوختَه، هووَرشتَه ( پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک ) ، یاری نیازمندان که راهی برای نشان دادن پایبندی به اشه و گسترش شادی در جهان است، برابری معنوی زنان و مردان و برابر جنسیتی در وظایف و نیک بودن بدون چشم داشت به پاداش خلاصه کرد.
زرتشتی گریِ امروزی، یک دین یکپارچه نیست و مزداپرستان امروزه به دو گروه عمده اصلاح گرایان و سنت گرایان تقسیم می شوند؛ همچنین جنبش های دیگری نیز درحال شکل گیری در میان زرتشتیان هستند.
در دوران شاهنشاهی هخامنشی، دین زرتشتی دین دولتی بود و شامل عبادت رسمی بود. شاهان ایرانی به زرتشتیان پارسا معروف بودند و با قانون زرتشتی به نام اشه حکومت می کردند. با این حال کوروش بزرگ که این امپراتوری را پایه گذاری کرد، از تحمیل دین زرتشتی بر ساکنان سرزمین های فتح شده خودداری کرد. مهربانی کوروش با یهودیان به عنوان جرقه ای برای نفوذ زرتشتیان بر یهودیت ذکر شده است.