rhizome

این مفهوم به شبکه ای غیرخطی و غیرسلسله مراتبی از پیوندها و روابط اشاره دارد که در آن هر نقطه می تواند به هر نقطه دیگر متصل شود.
بر خلاف درخت که دارای تنه و شاخه های ثابت است، ریزوم، نقطه مرکزی یا ساختار ثابتی ندارد و به صورت افقی و غیرقابل پیش بینی گسترش می یابد.
::::اصول ریزوم:
1 - اتصال و ناهمگنی: هر نقطه از ریزوم می تواند به هر نقطه دیگری متصل شود. هیچ مسیر یا سلسله مراتبِ از پیش تعیین شده ای وجود ندارد.
2 - چندگانگی: ریزوم به عنوان یک چندگانگی وجود دارد، نه یک واحد منفرد. تعداد ابعاد آن به جای یک پیشرفت خطی یا دوگانگی، توسط تعداد ابعادی که می تواند اشغال کند تعریف می شود.
3 - گسست بی معنی: ریزوم می تواند در هر نقطه ای شکسته شود، اما دوباره از خطوط قدیمی یا خطوط جدید شروع به رشد می کند.
4 - نقشه کشی و دکالکامانیا: ریزوم یک نقشه است و نه یک ردیابی. می تواند از هر نقطه ای ترسیم شود و مسیرهای آن برای بازسازی و تغییر مداوم، باز است.
::::کاربردها و مفاهیم:
- معرفت شناسی: ریزوم مدل های سنتی دانش که به ساختارهای خطی و سلسله مراتبی متکی هستند را به چالش می کشد. این مفهوم دیدگاهی از دانش را ترویج می کند که پویا، متصل و در حال تکامل است.
- هستی شناسی: از نظر هستی، ریزوم نمایانگر مدلی برای درک موجودات و فرآیندها به صورت متصل و وابسته به هم، به جای جدا و مستقل است.
- نظریه سیاسی: از نظر سیاسی، ریزوم در مقابل ساختارهای سخت قدرت و کنترل قرار دارد. این مفهوم اشکال جایگزین سازماندهی که غیرمرکزی و غیرسلسله مراتبی هستند را پیشنهاد می کند.
- فرهنگ و جامعه: مفهوم ریزوم برای تحلیل پدیده های فرهنگی، ساختارهای اجتماعی و رویه های هنری که پیچیده، چندوجهی و متصل هستند، استفاده می شود.
::::مثال ها و تشبیهات:
- ریزوم های زیستی: در گیاه شناسی، ریزوم نوعی ساقه زیرزمینی است که از گره های خود ریشه و جوانه می فرستد ( مثلاً زنجبیل، بامبو ) . این تشبیه زیستی نشان دهنده رشد و توسعه ای است که خطی نیست بلکه در جهات مختلف گسترش می یابد.
- اینترنت و شبکه ها: ساختار اینترنت با شبکه های وسیع و متصل خود به عنوان یک مثال معاصر از سیستم ریزوماتیک عمل می کند.
::::نکات کلیدی:
ریزوم یک استعاره برای درک ساختارهای پیچیده و غیرسلسله مراتبی است.
این مفهوم بر اتصال، چندگانگی و سیالیت تأکید دارد، در مقابل مدل های سخت و درخت مانند.
این مفهوم کاربردهای گسترده ای در فلسفه، معرفت شناسی، سیاست، فرهنگ و بیشتر دارد و دیدگاهی از واقعیت را به عنوان پویا و متصل ترویج می کند.