etymology

پیش از سدهٔ نوزدهم، به ویژه پیش از ظهور نودستوریان، اشتقاق به معنای شناخت اصل و تاریخ لغت، بر اساس درستی استوار نبوده و اگر هم اشتقاقات درستی احیاناً در نوشته های پیشینیان آن ها آمده است کمتر چنین بوده که از مقدمات درست به نتایج درست رسیده باشد. به عبارت دیگر، غالب اشتقاقات آنان را باید اشتقاق عامیانه به شمار آورد. با شناخت تحولات تاریخی آواها و اساساً با شناخت چگونگی تحول زبان ها و روابط میان آن ها و جمع آوردن متون و منابع مختلف از زبان ها و لهجه های مختلف، کار ریشه شناسی پیشرفت های بسیاری کرده است. به تبع این، راه برای ریشه شناسی های شبه علمی هم باز شده؛ ریشه شناسی هایی که ظاهراً بر اصول درست آواشناختی و معناشناختی استوارند، ولی در واقع اشتقاقات غلطی هستند که در پشت ظاهر علمی پنهان اند. این ریشه شناسی ها را می توان شبه ریشه شناسی نامید.
تاریخچه
علمای قدیم در نوشته های خود گاهی با ذکر �وجه تسمیه� و �وجه اشتقاق� به شرح واژه ها می پرداختند. مقصود علمای قدیم از وجه تسمیه و وجه اشتقاق ریشه شناسی بوده است. در لغتنامه دهخدا به نقل از تعریفات جرجانی آمده: �بیرون آوردن کلمه ای از کلمهٔ دیگر به شرط آنکه در معنی و ترکیب با هم مناسب و در صیغه مغایر باشند. �
با این تعریف اشتقاق را می توان معادل �Derivation� دانست و یکی از انواع واژه سازی خواهد بود که خود یکی از ساز و کارهای مورد مطالعه تئوری ریشه شناختی است. پایهٔ علم ریشه شناسی جدید را �ویلیام جونز�، قاضی انگلیسی، پایه گذاشته است. وی در سال ۱۷۸۶ در برابر انجمن آسیایی کلکته خطابه ای ایراد کرد که در آن زبان های لاتینی و یونانی و سنسکریت و فارسی را از یک اصل دانست و خاستگاه آن را خانوادهٔ زبانی هندو - اروپایی اعلام کرد. در مورد خاستگاه خانوادهٔ زبانی هندو - اروپایی چند فرضیهٔ رقیب وجود دارد.
یکی از این دیدگاهها ریشهٔ این خانوادهٔ زبانی را به ۶٬۰۰۰ سال پیش و استپ های کاسپی پونتی را فرض می کند. دیدگاه دیگر ادعا می کند ریشهٔ این خانوادهٔ زبانی به ۸٬۰۰۰ تا ۹٬۵۰۰ سال پیش و به منطقهٔ آناتولی تعلق دارد که با گسترش کشاورزی از هلال حاصلخیز این زبان نیز در گسترش یافت. دیگر دیدگاهها این خاستگاه را ایران، ارمنستان و قفقاز جنوبی، شمال غربی هند و پاکستان و بالکان می دانند.
از این زمان عده ای از دانشمندان در منشأ زبان ها و ارتباط آن ها با یکدیگر به پژوهش پرداختند. ماکس مولر آلمانی در این زمینه کارهای وسیعی ارائه کرده است، فریدریش ماکس مولر ( به آلمانی: Friedrich Max M�ller ) ( زادهٔ ۶ دسامبر ۱۸۲۳ - مرگ ۲۸ اکتبر ۱۹۰۰ ) زبان شناس و خاورشناس آلمانی بود. او یکی از پایه ریزان هندشناسی و پژوهش های تطبیقی و سنجشی آیین ها در دانشگاه های غربی بود. او اثرهای پژوهشی و عمومی ای در زمینهٔ هندشناسی دارد و کتاب های روحانی خاور که در پنجاه جلد با راهبری او نوشته شد از یادبودهای پژوهشی عصر ویکتوریایی انگلستان است. وی می نویسد به دلیل ریشه نیاکانی یکسان زبان های آریایی می توان ریشه واژه ای واژه های رایج امروز این زبان ها را ردیابی کرد.
برای نمونه: پدرخدای هندواروپایی به نام های گوناگون: زئوس، ژوپیتر، دیائوس پیتا، دوا، وجود دارد. از دید مولر همهٔ این نام ها به یک نام می رسید: دیائوس؛ که از آن هم معنای درخشندگی یا درخشان برمی آید؛ که همگی از ساختار نخستین دئوس پاتر جدا شده اند و تشبیهات و کنایه ها ( درخشندگی یا درخشان ) دارای شخصیت و جاندار می شوند . در مورد منشأ مشترک ریشه شناسی واژه های زبان های آریایی مثال های متعددی وجود دارد که به چند مورد اشاره می شود:
مثال۱ - واژ ه ( واژ=واگ=گقتن و حرف زدن ) با ( VOICE ) و ( VOC :VOCAL ) مشترک است و در این زبان ها برای گفتگو و صحبت و حرف زدن به کار می رود. مثال۲ - واژه زرگون به زبان انگلیسی رفته و زیرکونیوم ( ZIRCONIUM ) شده است. همچنین در مقاله آریایی ها آمده است که: آنان ( آریایی ها ) برای شخم زدن، گاوها را به یوغ ( اوستایی: یَوگ، ( به هم بستن ) ، سنسکریت: یوگا ) می بستند. ویکی پدیا همچنین واژه های یوگاYOKE، Yoga که واژهای، ژیگول، ژیگولو، ژوگولار، از همین ریشه است و بسیاری از واژه های دیگر.
یکی از نتایج پژوهش های ریشه شناسی این بود که در پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح قومی زندگی می کرده اند که بعدها به سرزمین هایی از هند تا اروپا مهاجرت کرده اند. زبان این قوم و خود این قوم با نامهای گوناگونی مانند سکایی ، هندوژرمنی، هند و اروپایی، هندوکلتی، آرا اروپایی، یافثی، هندی توتی و سانسکریتی نامیده شد.
Study of the history of the forms of words
Etymology ( /ˌɛtɪˈmɒlədʒi/ ) is the study of the history of the form of words and, by extension, the origin and evolution of their semantic meaning across time. It is a subfield of historical linguistics, and draws upon comparative semantics, morphology, semiotics, and phonetics.
For languages with a long written history, etymologists make use of texts, and texts about the language, to gather knowledge about how words were used during earlier periods, how they developed in meaning and form, or when and how they entered the language. Etymologists also apply the methods of comparative linguistics to reconstruct information about forms that are too old for any direct information to be available. By analyzing related languages with a technique known as the comparative method, linguists can make inferences about their shared parent language and its vocabulary. In this way, word roots in European languages, for example, can be traced all the way back to the origin of the Indo - European language family.
Even though etymological research originated from the philological tradition, much current etymological research is done on language families where little or no early documentation is available, such as Uralic and Austronesian.