معنی ضرب المثل"شب سمور گذشت و لب تنور گذشت"

یعنی آن چه بر مراد بود گذشت و پس از این احتمال خطر وجود داره

سمور در زبان عربی از ریشه سمر است. سمر به معنای شب نشینی و گفتگوی شبانه است، مانند آنچه برخی ایرانیان در شب کنار کرسی دور هم جمع می شود و شب را به گپ و گفت می گذرانند. راغب اصفهانی در کتاب مفردات می گوید: سَمَرَ فلان: إذا تحدّث ليلا. خداوند هم در آیه قرآن فرموده: مُسْتَكْبِرِينَ بِهِ سٰامِراً تَهْجُرُونَ. 

بنابر این شاید منظور از  (شب سمور گذشت) یعنی شب نشینی و گفتگوی  شبانه  تو  که در ناز و نعمت و جای گرم هستی گذشت، شب من هم به تنهایی و در سرمای  زمستان در کنار تنور گذشت. 

اینکه مقصود خوابیدن در پوست سمور باشد، به نظر من احتمال بعیدی است. سمور حیوان کوچکی است و خوابیدن در پوست سمور پدیده شناخته شده ای نیست. هرچند از پوست سمور ممکن است  لباس تهیه شود، ولی اینکه بستر شود و در آن بخوابند،  چیز بعیدی است و مناسب شعر نیست.

منظور شاعر گذر زمان است ، زمان  به هر صورتی سخت و دشوار یا شیرین  و خوش بالاخره سپری می شود. زمان زود گذر است. و نباید از این گذر غافل بود.

شنیده ایم که محمود غزنوی شب دی

شراب خورد و شبش جمله در سمور گذشت

گدای گوشه نشینی لب تنور گرفت

لب تنور بر آن بی نوای عور گذشت

علی الصباح بزد نعره ای که ای محمود!

شب سمور گذشت و لب تنور گذشت (ملا احمد نراقی معراج السعادت باب چهارم)

سمور   خوابگاه و رخت خواب از پوست سمور،میگوید چه در مسکنت و فقر و چه در ناز و نعمت  عاقبت   مرگ همه رو به یک چشم میبیند 

سمور درفارسیsummerبمعنی گرم ودم کرده است وتب وتبستان هم معنی شب سمور یعنی شبهای دم کرده گرم هم گذشت شبهای سرد که دور تنور جمع شدیم وپامونو تو تنور آویزان کردیم گذشت

معنای این ضرب المثل این است که فرصت‌ها زودگذرند و ممکن است هرگز دوباره تکرار نشوند.

در این ضرب المثل، "سمور" نماد فرصت است. "شب" نماد زمان است. "لب تنور" نماد رسیدن به هدف یا موفقیت است.

بنابراین، معنای این ضرب المثل این است که اگر فرصتی پیش آمد، باید از آن استفاده کرد و به دنبال رسیدن به هدف بود. نباید فرصت را از دست داد، زیرا ممکن است هرگز دوباره تکرار نشود.

در اینجا چند مثال از کاربرد این ضرب المثل آورده شده است:

فرصت شغلی خوبی پیش آمد، اما من آن را از دست دادم. شب سمور گذشت و لب تنور گذشت.او یک فرصت عالی برای موفقیت داشت، اما آن را از دست داد. شب سمور گذشت و لب تنور گذشت.اگر می‌خواهی موفق شوی، باید از فرصت‌ها استفاده کنی. شب سمور گذشت و لب تنور گذشت.

این ضرب المثل، یک هشدار برای انسان‌ها است که باید از فرصت‌ها استفاده کنند و به دنبال رسیدن به اهداف خود باشند.

به شکل خلاصه یعنی گذر زمان برای همه است و چه شب سرد را در کنار تنوری خاموش سر کنی و چه زیر پوست سمور، صبح می‌رسد؛ اما اصل ماجرا اشاره به تفاوت فاحش میان این دو دارد، یکی شب را زیر پوست سمور صبح می‌کند و یکی در همان حوالی حتی آتش هم ندارد که خود را گرم کند.

داستان کامل به همراه توضیحات بیشتر  در سایت گنجور آمده.