برابرپارسی "Universal" و "Particular" چیست؟

درود و سپاس از کاربر کشاورز گرامی
برادر، شما در تکواژشناسیِ واژگانِ " نهادن، نهشتن" دچار لغزش شدید. در هر دویِ اینها "نِ" پیشوند است و یکمی "هادن" از ریشه "هَد"(اوستایی) است که با نشانه مصدری"-ادن" درهمروی داشته است یعنی بُن کُنونیِ "هادن" در پارسیِ نو "ه" است و "هشتن" نیز از ریشه "هرز" (اوستایی) است که برپایه دگرگونیِ آوایی "رز/ل" به "هل" دگرشده است بمانند "مرز/مال" و "برزیدن/بالیدن" و...". از اینرو، به گمانم، از انگاره های نادرست،برداشتِ نادرستی درباره واژه "همستن یا همشتن" داشته اید؛ چراکه اگر "هم" پیشوند است، پس بُنِ یا ریشه این واژه کجاست؟ ازاینرو،بکارگیریِ واژگانی که درآن ریشه ای نباشد، آنچنان سزنده نیست مگر در واژگانی که در پارسیِ میانه داشته ایم: بمانند "اَباگینیتن = اَب/اَپ.آگ.ین.یتن". در این نمونه واژه از زبانِ پارسیِ میانه نیز شما ریشه یا بُنی نمی توانید پیدا کنید ولی من با اندرآیشِ این دست واژگانِ پارسیِ میانه به پارسیِ نو همسویی دارم، نَه با افزودنِ پیشوند به یک پسوند (مانندِ پسوند فعلی :-یدن یا-ستن یا...). ولی نکته ای که درباره " بنشتن" فرمودید درخورنگرش است و نیازمند بررسی.

سپاس فراوان

درود و سپاس از کاربر کشاورز گرامی
برادر، شما در تکواژشناسیِ واژگانِ " نهادن، نهشتن" دچار لغزش شدید. در هر دویِ اینها "نِ" پیشوند است و یکمی "هادن" از ریشه "هَد"(اوستایی) است که با نشانه مصدری"-ادن" درهمروی داشته است یعنی بُن کُنونیِ "هادن" در پارسیِ نو "ه" است و "هشتن" نیز از ریشه "هرز" (اوستایی) است که برپایه دگرگونیِ آوایی "رز/ل" به "هل" دگرشده است بمانند "مرز/مال" و "برزیدن/بالیدن" و...". از اینرو، به گمانم، از انگاره های نادرست،برداشتِ نادرستی درباره واژه "همستن یا همشتن" داشته اید؛ چراکه اگر "هم" پیشوند است، پس بُنِ یا ریشه این واژه کجاست؟ ازاینرو،بکارگیریِ واژگانی که درآن ریشه ای نباشد، آنچنان سزنده نیست مگر در واژگانی که در پارسیِ میانه داشته ایم: بمانند "اَباگینیتن = اَب/اَپ.آگ.ین.یتن". در این نمونه واژه از زبانِ پارسیِ میانه نیز شما ریشه یا بُنی نمی توانید پیدا کنید ولی من با اندرآیشِ این دست واژگانِ پارسیِ میانه به پارسیِ نو همسویی دارم، نَه با افزودنِ پیشوند به یک پسوند (مانندِ پسوند فعلی :-یدن یا-ستن یا...). ولی نکته ای که درباره " بنشتن" فرمودید درخورنگرش است و نیازمند بررسی.

سپاس فراوان

درود

بجای واژه particular   در جایی که نام باشد (به چم بند، بخش و یا گزاره‌ی جزئی)، پار،  پارَک یا پارگ را پیشنهاد می‌کنم؛

پار،  پارگ= فقره، جزء، گزاره‌ی جزئی [نام]

پاریک=  جزئی  [زاب یا صفت]

پارگی و یا پاریکی با جزئیت هماَرز یکدیگرند و نیز ریزبینانه چم جزئیت و particularity  را دارند، معین نیز یکی از چمهای پارگی   را جزئیت دانسته.

پارگی،پاریکی[بنواژآور یا حاصل‌مصدر]

هماَرز با

جزئیت [بنواژ یا مصدر]

.

پارنده(=پار و جزء کننده)[زاب]

پارندگی(=پار کنندگی= پارنده بودن)[بنواژآور]

جزئیت(=پار و جزء بودن)

پار  بودن  با پارنده بودن همچم نیست.

---

درباره هماد؛

 پسوند ادن در برخی بنواژه‌ها  پسوند بنواژساز است مانند

 نهادن: نه ادن، 

بنواژه‌های دادن و زادن را نیز می‌پندارم دهادن و زهادن بوده‌اند (با بن کنونی ده و زه) که به ریخت دادن و زادن کوتاه شده‌اند .(همچنین زهیدن که به زاییدن دگر شده)

اینک همادن= همه بودن، کل بودن، کلیت 

با بن کنونی "هم"

من همِشت  و همشتن را در سنجش با نهشت و نهشتن بدست آوردم،

 نهشتن ریخت دیگری از نهستن است و هردو دیسه‌ی دیگری از نهادن هستند.

نه - پسوند بنواژساز ستن یا شتن

مانند دانستن،توانستن.

پس همشتن به ریخت همستن نیز می‌تواند باشد با بن کنونی "هم" و بن گذشته همشت یا همست.

بنابراین  همانگونه که نهشت یا نهست=نهاد

پس همشت یا همست= هماد

همست=هماد= کل

همستیک=همادیک= کلی= universal  [زاب]

همستار  یا همشتار= کلیت=universality  [بنواژ]

پسوند ار پیوسته به بن گذشته بنواژنامساز(اسم‌مصدرساز)  است.

شاید بپرسید واژه‌های همست یا هماد (و نیز نهاد) که اینها همگی بن گذشته‌ هستند  چگونه همچم با کل قرار گرفته‌اند باید گفت اینها درینجا بن گذشته نیستند، واژه‌ی نهاد کوتاه شده نهاده است و بر همین سنجش هماد و همست نیز کوتاه شده هماده و همسته اند.

پس  هماد و همادیک  با همشتار   در بنیاد دارای یک ریشه‌اند ولی‌ اگر آنها را دور از هم می‌یابید  ‌می‌توانید  کانون اندیشه را روی نوواژه‌های همست(همسته)، همستیک و همستار  بگذارید یا همشت(همشته)، همشتیک و همشتار.

همه= کل

همسته= کل، کلی شده

همنده= کلی کننده

همستیک= کلی

همستار= کلیت

همستن= کلی بودن، کلیت دادن

---

برپایه همین بازنماییها، واژه‌ی بُنِشت به چم قاعده، قانون، اصل و..   باید کوتاه شده‌ی بنشته باشد،

بنشته یا بنسته= بن شده، به ریخت بن درآمده، اصل، قانون

بنشتن یا بنستن یا بنیدن= بن کردن، اصل کردن

بن کنونی: بن

بن گذشته: بنست یا بنشت

پئانو نگره حساب را بنست یا بنشت(بنسته یا بنشته کرد) 

او نگره حساب را می‌بُنَد.

درود بر کاربر کشاورز گرامی

شوربختانه واژگانی که بی میانجی برساخته از پیشوند و پسوند هستند، یا به دیگر سخن، در آنها  از ریشه ها بهره گرفته نشده است، "توانِ واژه سازیِ" بسیار اندکی دارند. من در گذشته گمان می کردم، میتوان از پیشوندها به همراهِ پسوندِ "-یدن" یک فعل ساخت و همیشه واژه "اوزیتَن" را در پارسیِ میانه نمونه می آوردم. ولی پس از دانستنِ تکواژهایِ "اوزیتن"(که آن را در همین تارنما آورده ام)، پی به نابخردانه و نسجیده بودنِ این دیدگاه بردم. 

اکنون به دیدگاهِ شما می پردازم:

درباره یِ واژگانِ " particular" و " particularity" :

واژه یِ " پارَگ"  (پ.م) و "پاره" (پ.ن) برابر با " تکه و..." بوده است که شما نیز برابرِ انگلیسیِ آن را فرمودید. "particular" در انگلیسی هم صفت و هم نام است و هنگامیکه "نامواژه" باشد، برابر با " اَمر جزئی،آنچه که جزئی است" می باشد. در این باره چه می توان گفت؟ درباره "particularity" ، چنانچه از " پاره" بهره بگیریم و از آن فعل بسازیم، برابرواژه " پارَندگی" بهتر نیست؟

با ارج نهی به دیدگاهِ شما، بکارگیریِ پیشوندِ " جُد(ا)" به همراهِ یک فعلِ درخور  را نیز خوب می دانم.

درباره واژگانِ "universal" و " universality" :

من دیدگاهم را درباره واژگانی همچون " هماد=هم.اد" در آغازِ همین پیامم نوشته ام. جدای از توانِ واژه سازیِ اندکِ  این دست واژگان، براستی در اینجا پسوندِ "-اد" چیست؟

برای نمونه، اگر من ترگوینده ای  باشم و بخواهم نوشته ای را که در آن  دو واژه یِ "universal" و " universality" بکار رفته اند، ترگویم، نمی توانم برای یکی " هماد(یک)" و برای دیگری "همشتار" را برگزینم،چراکه  این دو از ریشه هایِ جداگانه ای هستند و  از اینرو  نمی توان به گفتارِ نویسنده  پایبند  ماند (و رشته ی سخن پاره خواهد شد). افزون بر آن،واژه یِ "همشت" همان گرفتاری هایی را دارد که واژه ی " بُنشت" ؛ چراکه اینجا باید پرسید بُنهای کُنونی این واژگان چیستند؟

.....

سپاس بیکران از  شما 

امید که با روشنگری های شما به  دیدگاهی فراگیر رهنمون شویم.

درود

بجای  کل و کلی، من واژه‌های  یادآور شده‌ی دهخدا را پیشنهاد می‌کنم :

هماد= کل، همه

 همادیک(همادی)= کلی، همگی، universal 

و نیز بنواژه‌ی همشت را از آن می‌گیرم [مانند نهشت از نهاد]

همشت یا همشتار= کلیت، universality 

و همچنین

همشتن و همادن= کلی کردن، کلیت دادن

شاید هماد از پیشنهادهای آذرکیوان باشد که از این نظر من دشواریی در آن نمی‌بینم هرچه است بهتر از واژه‌های ساخته شده از [universe=کیهان]! است.

------

برای داشتن واژه بجای جزئی و جزئیت هم بهره‌گیری از تکواژ [ پار] که به‌گمانم همریشه با part باشد را پیشنهاد می‌کنم:

پار، پاره، پارَک= جزء، part

پاریک= جزئی، پاره‌ای، particular 

پارگی، پاریکی= جزئیت، particularity  

پارگان= جزئیات، 

پاریدن= جزئی شدن، پاره و خرد شدن  

پارش= جزئی شدن

 همه‌گستر، همگانی، فراگیر

تک‌نمون، ویژه، تک‌گانه

📚 منبع:

فرهنگستان زبان و ادب فارسی + تطبیق با کاربردهای فلسفی در آثار اسلامی (فارابی و ابن‌سینا) و معادل‌سازی‌های واژه‌نامه فلسفی.