سوالاتی در باره ی "مدل EFQM"

مدل EFQM (مدل تعالی سازمانی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت) و سیستم‌های ISO هر دو ابزارهای مهمی برای بهبود عملکرد سازمان‌ها هستند، اما رویکردها و ویژگی‌های متفاوتی دارند. در اینجا به بررسی چگونگی کمک مدل EFQM به بهبود مستمر سازمان‌ها، شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با مدل بالانس اسکورکارد (Balanced Scorecard) و همچنین تفاوت‌های آن با مدل بالریج (Baldrige Framework) می‌پردازیم.

### چگونگی کمک EFQM به بهبود مستمر
- **چارچوب نظام‌مند**: مدل EFQM یک چارچوب جامع برای ارزیابی و بهبود عملکرد است که به سازمان‌ها کمک می‌کند نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند و بر اساس آن برنامه‌های بهبود تدوین کنند.
- **تمرکز بر نتایج**: این مدل بر نتایج پایدار تأکید دارد و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از طریق ارزیابی مداوم، بهبود مستمر را در تمامی جنبه‌های عملکرد خود دنبال کنند.
- **پایداری و نوآوری**: نسخه جدید EFQM (2025) بر پایداری و نوآوری تمرکز بیشتری دارد که در دنیای امروز اهمیت زیادی دارد.

### شباهت‌ها و تفاوت‌ها با سیستم‌های ISO
- **شباهت‌ها**:
 - هر دو مدل بر بهبود مستمر تأکید دارند.
 - هدف هر دو مدل ارتقاء کیفیت و کارایی سازمان‌ها است.
 
- **تفاوت‌ها**:
 - **ISO** بیشتر بر رعایت استانداردها و الزامات خاص تمرکز دارد، در حالی که EFQM یک رویکرد جامع‌تر برای تعالی سازمانی ارائه می‌دهد.
 - EFQM شامل ارزیابی خود و شناسایی نقاط قوت و ضعف است، در حالی که ISO بیشتر بر روی انطباق با استانداردها تأکید دارد.

### شباهت‌ها
- **هدف مشترک**: هر دو مدل به دنبال بهبود عملکرد سازمانی هستند و ابزارهایی برای ارزیابی نتایج ارائه می‌دهند.
- **تمرکز بر اهداف**: هر دو مدل بر تعیین اهداف کلیدی و ارزیابی پیشرفت در دستیابی به آن‌ها تأکید دارند.

### تفاوت‌ها
- **رویکرد**: 
 - EFQM بیشتر بر روی فرآیندها و عوامل توانمندساز تمرکز دارد، در حالی که بالانس اسکورکارد بیشتر بر روی نتایج مالی و غیرمالی تأکید می‌کند.
 - بالانس اسکورکارد از یک رویکرد متوازن برای ارزیابی عملکرد استفاده می‌کند، در حالی که EFQM یک چارچوب جامع‌تر برای تعالی سازمانی است.

### تفاوت‌ها
- **تمرکز**:
 - **EFQM**: بیشتر بر روی فرآیندها، فرهنگ سازمانی و توانمندسازی کارکنان تأکید دارد.
 - **مدل بالریج**: بیشتر بر روی نتایج عملکرد، رضایت مشتریان و نتایج مالی تمرکز دارد.

### شرایط مناسب استفاده
- **EFQM**: مناسب برای سازمان‌هایی است که می‌خواهند بهبودهای مستمر را در تمامی جنبه‌های عملکرد خود پیاده‌سازی کنند و فرهنگ کیفیت را تقویت کنند.
- **مدل بالریج**: مناسب‌تر برای سازمان‌هایی است که به دنبال ارزیابی دقیق‌تر عملکرد خود در زمینه‌های خاص مانند رضایت مشتریان و نتایج مالی هستند.

## نتیجه‌گیری
مدل EFQM با ارائه یک چارچوب جامع برای ارزیابی و بهبود مستمر، سازمان‌ها را در مسیر تعالی هدایت می‌کند. این مدل در مقایسه با سیستم‌های ISO، بالانس اسکورکارد و مدل بالریج ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که آن را برای انواع مختلف سازمان‌ها مناسب می‌سازد. انتخاب بین این مدل‌ها بستگی به نیازها و اهداف خاص هر سازمان دارد.

مدل EFQM (مدل تعالی بنیاد مدیریت کیفیت اروپا)، ISO، مدل تعالی کاپلان-نورتون (Balanced Scorecard) و مدل بالریج (Baldrige Framework) هر کدام ابزارهایی برای بهبود و ارزیابی سازمان‌ها هستند. در ادامه به تحلیل این سیستم‌ها می‌پردازیم:

• تأکید بر کیفیت: هر دو بر بهبود کیفیت در سازمان متمرکز هستند.
• رویکرد بهبود مستمر: هر دو به طور مستمر فرآیندها و عملکرد سازمان را تحلیل و بهینه می‌کنند.
• ساختار سیستمی: هر دو از یک ساختار سیستماتیک برای ایجاد نظم و مدیریت کیفیت استفاده می‌کنند.

• هدف اصلی:
  • ISO: استانداردهای ISO بیشتر بر ایجاد انطباق با استانداردهای مشخص و مدیریت ریسک‌های عملیاتی متمرکز است. این استانداردها الزاماتی ارائه می‌دهند که سازمان‌ها باید برای صدور گواهی رعایت کنند.
  • EFQM: این مدل بر تعالی سازمان و ایجاد ارزش افزوده برای ذی‌نفعان از طریق ارزیابی جامع سازمان و بهبود درازمدت متمرکز است.
• انعطاف‌پذیری:
  • ISO ساختار نسبتاً ثابت و استاندارد دارد و برای صدور گواهی طراحی شده است.
  • EFQM انعطاف‌پذیرتر است و از نظام امتیازدهی برای ارزیابی سازمان استفاده می‌کند.
• محدوده تمرکز:
  • ISO بیشتر بر فرآیندها و انطباق‌های فنی تمرکز دارد.
  • EFQM بر نتایج عملکردی، استراتژی و رهبری تمرکز بیشتری دارد.

• ISO برای سازمان‌هایی مناسب است که می‌خواهند الزامات استاندارد مشخصی را رعایت کنند.
• EFQM مناسب‌تر برای سازمان‌هایی است که به دنبال یک چارچوب استراتژیک و جامع برای تعالی و نوآوری هستند.

• استراتژی‌محوری: هر دو بر اساس استراتژی سازمان طراحی شده‌اند.
• محوریت نتایج: هر دو مدل بهبود عملکرد سازمان را از طریق تمرکز بر نتایج کلیدی دنبال می‌کنند.
• انعطاف‌پذیری: هر دو به سازمان اجازه می‌دهند که مدل را با نیازها و اولویت‌های خود تطبیق دهند.

• رویکرد:
  • EFQM: یک مدل جامع برای تعالی سازمان است که بر عناصر مختلفی همچون رهبری، افراد، فرآیندها و شراکت‌ها تمرکز دارد. EFQM بیشتر به ارزیابی همه‌جانبه سازمان می‌پردازد.
  • Balanced Scorecard (BSC): این مدل بیشتر بر ترجمه استراتژی به شاخص‌های عملکردی قابل اندازه‌گیری تمرکز دارد و از چهار منظر اصلی (مالی، مشتری، فرآیندها و یادگیری و رشد) استفاده می‌کند.
• محدوده:
  • EFQM جامع‌تر است و به عوامل بیشتری مانند فرهنگ سازمانی، شراکت‌ها، و جامعه توجه می‌کند.
  • BSC محدودتر است و بیشتر بر تراز استراتژیک و ارزیابی عملکرد تمرکز دارد.
• کاربرد:
  • EFQM برای ارزیابی جامع سازمان و شناسایی فرصت‌های بهبود استفاده می‌شود.
  • BSC بیشتر برای پیاده‌سازی و پیگیری استراتژی به کار می‌رود.

• EFQM برای سازمان‌هایی مناسب است که به دنبال ایجاد یک فرهنگ تعالی جامع هستند.
• BSC برای سازمان‌هایی مناسب است که نیاز به سیستم ارزیابی عملکرد مبتنی بر استراتژی دارند.

• تعالی سازمان: هر دو مدل بر مبنای دستیابی به تعالی سازمانی طراحی شده‌اند.
• رویکرد چندبعدی: هر دو به عواملی مانند رهبری، مشتریان، کارکنان، فرآیندها و نتایج توجه دارند.
• محوریت ارزیابی: هر دو مدل از معیارهای دقیق و نظام‌مند ارزیابی استفاده می‌کنند.

• منشأ و فلسفه:
  • EFQM: در اروپا توسعه یافته و بر پایه نیازهای خاص صنایع اروپایی طراحی شده است.
  • Baldrige: در ایالات متحده ایجاد شده و رویکرد آن بیشتر متناسب با فرهنگ رقابتی و نتایج مالی در آمریکا است.
• ساختار:
  • EFQM از یک مدل امتیازدهی دقیق (مثل امتیازات 1000) استفاده می‌کند.
  • Baldrige بیشتر بر ارزیابی کیفی و معیارهای توصیفی تأکید دارد.
• تمرکز:
  • EFQM بر جامعیت و روابط بین ذی‌نفعان تأکید بیشتری دارد.
  • Baldrige به عملکرد مالی، نوآوری، و رقابت‌پذیری اهمیت بیشتری می‌دهد.
• راهنمایی عملی:
  • EFQM ابزارهای بیشتری برای راهنمایی عملی و ارزیابی تطبیقی ارائه می‌دهد.
  • Baldrige بیشتر بر بهبود خودارزیابی تمرکز دارد.

• EFQM: برای سازمان‌های فعال در بازارهای بین‌المللی و صنایع با ذی‌نفعان متنوع (مانند دولت‌ها، NGOها) مناسب است.
• Baldrige: برای سازمان‌هایی در آمریکا یا محیط‌های رقابتی با تمرکز بر نتایج مالی و بهره‌وری بالا مناسب است.

مدل‌های EFQM، ISO، Balanced Scorecard (BSC) و Baldrige Framework همگی ابزارهایی هستند که سازمان‌ها برای بهبود عملکرد و دستیابی به تعالی سازمانی از آنها استفاده می‌کنند. هر کدام از این مدل‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و بر جنبه‌های متفاوتی از مدیریت و بهبود تمرکز دارند.

1. EFQM:
   • یک مدل جامع برای ارزیابی و بهبود مستمر سازمان است.
   • به سازمان‌ها کمک می‌کند نقاط قوت و فرصت‌های بهبود را شناسایی کرده و یک فرهنگ یادگیری و نوآوری ایجاد کنند.
   • بر نتایج سازمانی، فرآیندها، منابع انسانی، رهبری، و شراکت‌ها تمرکز دارد.
   • مبتنی بر فلسفه خودارزیابی است و از چرخه PDCA (برنامه‌ریزی، اجرا، بررسی و اقدام) استفاده می‌کند.
2. ISO:
   • استانداردهای ISO، مانند ISO 9001، چارچوبی برای مدیریت کیفیت ارائه می‌دهند.
   • بیشتر به ایجاد سازگاری در فرآیندها و برآورده کردن الزامات مشتریان توجه دارد.
   • ISO بیشتر بر مطابقت و انطباق تمرکز دارد و ابزارهای دقیقی برای حسابرسی (Audit) و تأیید ایجاد می‌کند.

تفاوت‌ها:

• EFQM به بهبود مستمر در تمام جنبه‌های سازمان توجه دارد، در حالی که ISO بیشتر به تضمین کیفیت و انطباق با استانداردها پرداخته و معمولاً حوزه‌ای خاص را هدف می‌گیرد.
• EFQM به ارزیابی خودمحورانه و پیشرفت کلی سازمان تأکید دارد، اما ISO اغلب به گواهینامه و تطابق متمرکز است.

شباهت‌ها:

• هر دو بر بهبود مستمر تمرکز دارند.
• از چارچوب‌های قابل تطبیق برای انواع سازمان‌ها استفاده می‌کنند.

1. EFQM:
   • یک مدل جامع است که شامل معیارهای سخت و نرم مانند فرآیندها، نتایج، نوآوری، و رهبری می‌شود.
   • به فرهنگ سازمانی، نوآوری، و پایداری بلندمدت تأکید دارد.
2. Balanced Scorecard:
   • بیشتر به اجرای استراتژی سازمان کمک می‌کند.
   • بر چهار منظر اصلی (مالی، مشتری، فرآیندهای داخلی، و یادگیری و رشد) متمرکز است.
   • از شاخص‌های عملکرد کلیدی (KPIs) برای پیگیری اجرای استراتژی‌ها استفاده می‌کند.

تفاوت‌ها:

• EFQM یک رویکرد جامع‌تر است که به کل ساختار سازمان و تعالی آن توجه دارد، در حالی که BSC ابزاری برای ترجمه استراتژی‌ها به عملکرد عملیاتی است.
• EFQM بر خودارزیابی و بازخورد جامع سازمانی تمرکز دارد، اما BSC یک ابزار استراتژیک با تاکید بر نتایج قابل اندازه‌گیری است.

شباهت‌ها:

• هر دو در راستای بهبود عملکرد سازمانی عمل می‌کنند.
• ابزارهای مکملی هستند؛ BSC می‌تواند به عنوان یک چارچوب مدیریت عملکرد در داخل مدل EFQM عمل کند.

1. EFQM:
   • مبتنی بر معیارهایی مانند رهبری، استراتژی، مشارکت‌ها، منابع، فرآیندها، و نتایج است.
   • در اروپا و بسیاری از کشورها به عنوان یک استاندارد تعالی سازمانی شناخته می‌شود.
2. Baldrige Framework:
   • مبتنی بر معیارهایی مشابه EFQM است اما با تأکید بیشتری بر نوآوری، مشارکت مشتریان، و دانش سازمانی.
   • بیشتر در آمریکا استفاده می‌شود و توسط دولت این کشور پشتیبانی می‌شود.

تفاوت‌ها:

• EFQM یک مدل تطبیق‌پذیرتر است که به سادگی می‌تواند برای سازمان‌های کوچک و بزرگ در سراسر جهان استفاده شود. Baldrige Framework بیشتر به بازار و استانداردهای خاص آمریکا نزدیک است.
• EFQM بیشتر به تعامل و توازن بین معیارها توجه دارد، در حالی که Baldrige توجه بیشتری به نتایج مالی و عملیاتی در کنار نوآوری دارد.

شرایط مناسب:

• EFQM: مناسب برای سازمان‌هایی که به دنبال ایجاد یک فرهنگ جامع تعالی و تمرکز بر نوآوری و پایداری هستند.
• Baldrige: مناسب برای سازمان‌هایی که بر نتایج کمی و ارزیابی دقیق بر اساس معیارهای از پیش تعیین‌شده تأکید دارند.

• EFQM یک ابزار جامع‌تر و انعطاف‌پذیر برای تعالی سازمانی است که بر فرهنگ یادگیری و بهبود بلندمدت تأکید دارد.
• ISO بر انطباق و تضمین کیفیت متمرکز است و به طور مشخص برای کنترل استانداردها کاربرد دارد.
• Balanced Scorecard یک چارچوب برای مدیریت استراتژی است که عملکرد و استراتژی سازمان را به هم مرتبط می‌کند.
• Baldrige Framework به عنوان یک مدل عملیاتی در آمریکا شناخته می‌شود که برای ارزیابی عملکرد و نتایج طراحی شده است.

برای انتخاب هر مدل باید نیازها، استراتژی، و فرهنگ سازمان مورد توجه قرار گیرد.