ر آیه 3 سوره مائده

این آیه در حجه الوداع در محل غدیر بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است:امروز (به عقیده امامیه و برخی اهل سنّت روز غدیر خم و خلافت علی (ع) است) دین شما را به حد کمال رسانیدم و بر شما نعمتم را تمام کردم و بهترین آیین را که اسلام است برایتان برگزیدم-پس هر گاه کسی در ایام قحطی و سختی از روی اضطرار نه به قصد گناه از آنچه حرام شده مرتکب شود، خدا بخشنده و مهربان است.

چهار ويژگی مهم براى آن روز بيان شده‌است: 1. روز يأس كافران، 2. روز اكمال دين، 3. روز اتمام‌نعمت الهی بر مردم، 4. روزى كه اسلام به عنوان «دين» و يك مذهب كامل، مورد پسند خدا قرار گرفته است.

حال اگر وقايع روزهاى تاريخ اسلام را بررسى كنيم، هيچ روز مهمی مانند: بعثت، هجرت، فتح مكّه، پيروزى در جنگ‌ها و ... با همه‌ى ارزشهايی كه داشته‌اند، شامل اين چهار صفت مهم مطرح شده در اين آيه نيستند؛ حتّی «حجّةالوداع» هم به اين اهميّت نيست؛ چون حج، جزئی از دين است، نه همه‌ى دين.غديرخم روزى است كه خداوند فرمان نصب حضرت على را به جانشينی پيامبر صلى الله عليه و آله صادر كرد، تنها آن روز است كه چهار عنوان ذكر شده در آيه‌ «أَكْمَلْتُ، أَتْمَمْتُ، رَضِيتُ، يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا» با آن منطبق است.

• امّا بعثت، اوّلين روز شروع رسالت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله است كه هرگز نمیتوان گفت روز اوّل بعثت، دين كامل شده است.
• امّا هجرت، روز هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله به فرمان خداست، روز حمله‌ى كفّار به خانه پيامبر است، نه روز يأس آنان.
• امّا روزهاى پيروزى در جنگ بدر و خندق و ... تنها كفّارى كه در صحنه‌ى نبرد بودند، مأيوس میشدند، نه همه‌ى كفار، در حالی كه قرآن میفرمايد: الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا ...

همه كفّار مأيوس شدند.

• اکمال دين، به خاطر آن است كه اگر مقرّرات وقوانين كامل وضع شود، ليكن براى امّت و جامعه، رهبرى معصوم وكامل تعيين نشود، مقرّرات ناقص میماند.
• امّا اتمام نعمت، به خاطر آن است كه قرآن بزرگ‌ترين نعمت را نعمت رهبرى وهدايت معرّفى كرده است، اگر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از دنيا برود ومردم را بى‌سرپرست بگذارد، كارى كرده كه يك چوپان نسبت به گله نمى‌كند. چگونه بدون تعيين رهبرى الهى نعمت تمام مى‌شود.
• امّا رضايت خداوند، براى آن است كه هرگاه قانون كامل ومجرى عادل بهم گره بخورد، رضايت پروردگار حاصل مى‌شود.

اگر هر يك از اكمال دين، اتمام نعمت، رضايت حقّ و يأس كفّار به تنهايى در روزى اتفاق افتد، كافى است كه آن روز از «ايّام‌اللّه» باشد. تا چه رسد به روزى مثل غدير، كه همه‌ى اين ويژگى‌ها را يك جا دارد. به همين دليل در روايات اهل‌بيت عليهم السلام عيد غدير از بزرگ‌ترين اعياد به شمار آمده است.

آثار اشيا، گاهى مترتّب بر جمع‌بودن همه اجزاى آن است، مثل روزه كه اگر يك لحظه هم پيش از اذان، افطار كنيم، باطل مى‌شود، از اين جهت كلمه «تمام» به كار رفته است: «أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ» و گاهى به گونه‌اى است كه هر جزء، اثر خود را دارد، مثل تلاوت آيات‌

جلد 2 - صفحه 238

با سلام

پیامبر (صلی الله علیه و آله) از زمان وفات خود خبر می‌داد و می‌فرمود: «رفتن من از میان شما نزدیک شد». و منافقان می‌گفتند: «اگر محمّد از دنیا برود، دینش را نابود می‌کنیم» و هنگامی که جریان غدیر واقع شد، گفتند: «مکر و حیله ما باطل شد». پس نازل‌شد: الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا...
آیه: الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ، هنگام ولایت یافتن امیرالمؤمنین (علیه السلام) نازل شد.
امام صادق (علیه السلام)- الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ، یعنی دین را با منصوب‌کردن حافظ دین کامل کردم. وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی بولایتنا وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً؛ یعنی تسلیم دستور ما باشید.
از امام حسن (علیه السلام) روایت است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرمود: حبّ و دوستی خانواده من باعث کمال دین می‌شود. و این آیه را تلاوت نمود: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً...
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم ولایت امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را در روز غدیرخم به پا داشت و به‌خاطر آن به نماز جماعت فرا خواند و دستور داد حاضران به غایبان برسانند. واجبات یکی بعد از دیگری نازل می‌شد؛ واجبی نازل می‌شد سپس واجب دیگری نازل می‌شد و ولایت آخرین واجبات بود؛ پس خدای عزّوجلّ نازل فرمود: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً». امام باقر (علیه السلام) فرمود: خدای عزّوجلّ می‌فرماید: «بعد از این واجب، واجبی بر شما نازل نمی‌کنم. این واجبات را برای شما کامل کردم».

(تفسیر روایی اهل بیت)