آیه 13 سوره حجرات

 بیآد داشته باشیم که قرآن در دوره ای نازل شد که نه تنها شبه جزیره عربستان بلکه کل دنیا تحت تفاخرهای مسخره قبیله ای و قومی قرارداشت.در شبه جزیره عربستان کار به جایی رسیده بود که حتا به مردگان خود و جنسیت آنان تفاخر می شدبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ ﴿۱﴾تفاخر به بيشترداشتن شما را غافل داشت (۱)

 در این جامعه زن بودن خود خطایی نابخشودنی بود. حقوقی برای بردگان متصور نبود و قریشی بودن خود افتخار بزرگی بود یعنی امری که هیچکس درآن اصلا دخالتی نداشت. در چنین دوره ای  این آیات شریفه نازل شد تا خط بطلانی باشد بر این افکار پوچ و احمقانه!

بعضی مفسّران این آیه را مرتبط با آیات قبل دانسته و گفته اند: چون مسخره و غیبت کردن، برخاسته از روحیّه‏ خودبرتربینى و تحقیر دیگران است، این آیه مى ‏فرماید: ملاک برترى و کرامت، تقواست، نه جنس و نژاد.
دراین آیه به سه اصل مهم اشاره شده است: اصل مساوات در آفرینش زن و مرد، اصل تفاوت در ویژگى‏هاى بشرى و اصل این‏که تقوا ملاک برترى است. البتّه در آیات دیگر قرآن، ملاک‏هایى از قبیل علم، سابقه، امانت، توانایى و هجرت نیز به چشم مى‏ خورد.
پیام ها
۱- مرد یا زن بودن، یا از فلان قبیله و قوم بودن، ملاک افتخار نیست که اینها کار خداوند است. «خلقنا، جعلنا»
۲- تفاوت‏هایى که در شکل و قیافه و نژاد انسان‏ها دیده مى‏ شود، حکیمانه و براى شناسائى یکدیگر است، نه براى تفاخر. «لتعارفوا»
۳- کرامت در نزد مردم زودگذر است، کسب کرامت در نزد خداوند مهم است. «اکرمکم عنداللّه»
۴- قرآن، تمام تبعیض‏هاى نژادى، حزبى، قومى، قبیله ‏اى، اقلیمى، اقتصادى، فکرى، فرهنگى، اجتماعى و نظامى را مردود مى‏ شمارد و ملاک فضیلت را تقوا مى‏ داند. «ان اکرمکم عنداللّه أتقاکم»
۵ - برترى‏ جویى، در فطرت انسان است و اسلام مسیر این خواسته‏ فطرى را تقوا قرار داده است. «انّ اکرمکم عنداللّه أتقاکم»
۶- ادّعاى تقوا و تظاهر به آن نکنیم که خدا همه را خوب مى‏ شناسد. «علیم خبیر»
(منبع: پایگاه درس هایی از قرآن   )
مقاتل و ابوملیکة گویند: علت نزول آیه چنین بوده که در روز فتح مکه رسول خدا صلى الله علیه و آله به بلال دستور فرمود که بر بالاى کعبه رود و اذان بگوید. عتاب بن اسید ابن العیص به خاطر تعصب جاهلیت گفت: خدا پدرم را بیامرزد که وفات یافت و این صدا را نشنید و نیز حارث بن هشام از روى مسخره گفت: اى کاش محمد به جاى این کلاغ سیاه (مرادش بلال بوده) فرد دیگرى را براى گفتن اذان وامی‌داشت سپس این آیه نازل گردید.[۲]

و نیز گویند: درباره ثابت بن قیس بن شماس نازل شده که به خاطر کرى گوش در مجالس نزد پیامبر مى نشست تا از سخنان پیامبر استفاده کند. روزى از روزها دیر به مسجد آمد و جاى او را دیگران گرفته بودند لذا در نزد مردى براى خویش جائى تهیه دید. آن مرد با مهربانى به ثابت گفت که بنشیند ثابت چون کر بود از حرف او برآشفت و پنداشت که به او بد مى گوید لذا با خشونت به وى گفت تو پسر آن زن نیستى؟ و او را به مادرش خواند و قصدش توهین به او بوده زیرا مادر او در جاهلیت از فواحش محسوب می‌شده است، آن مرد شرمگین شد.

پیامبر این موضوعات را مى شنید، فرمود: کیست که نام مادر را مى برد؟ ثابت برخاست و گفت: منم یا رسول اللّه سپس پیامبر فرمود: آیا این مردم را مى بینى که داراى رنگ‌هاى مختلف مى باشند؟ گفت: بلى یا رسول اللّه. بعد فرمود: باید بدانى که تو را بر این اشخاص مزیت و برترى نیست سپس این آیه نازل گردید.[۳]

ابن بشکوال به خط خود این حدیث را که در تفسیر ابوبکر ابن ابى داود ذکر شده نوشته است که این آیه درباره ابوهند نازل گردیده. بدین شرح که پیامبر به طائفه بنو بیاضة دستور فرمود که زنى از طائفه خویش را به حباله نکاح وى درآوردند ولى آن‌ها گفته بودند یا رسول الله دختران ما با پسرعموهاى خود ازدواج می‌نمایند سپس این آیه نازل شد.(دانشنامه اسلامی)

شُعُوب: قبایل بزرگی که دارای تیره‌ها هستند. (جمع شُعَب)

لِتَعَارَفُوا: تا یکدیگر را بشناسید

أَكْرَم: گرامی‌تر

أَتْقَی: پرهیزکارترین

خَبیر: آگاه

ملاک برتری انسان‌ها در آیه ۱۳ سوره حجرات

بعضی مفسّران آیه ۱۳ سوره حجرات را مرتبط با آیات قبل دانسته و گفته‌اند: چون مسخره و غیبت کردن، برخاسته از روحیّه‌ی خودبرتربینی و تحقیر دیگران است، این آیه می‌فرماید: ملاک برتری و کرامت، تقواست، نه جنس و نژاد.

دراین آیه به سه اصل مهم اشاره شده است: اصل مساوات در آفرینش زن و مرد، اصل تفاوت در ویژگی‌های بشری و اصل این‌که تقوا ملاک برتری است. البتّه در آیات دیگر قرآن، ملاک‌هایی از قبیل علم، سابقه، امانت، توانایی و هجرت نیز به چشم می‌خورد.

چند پیام مهم آیه ۱۳ سوره حجرات

۱- مرد یا زن بودن، یا از فلان قبیله وقوم بودن، ملاک افتخار نیست که اینها کار خداوند است. «خلقنا، جعلنا»

۲- تفاوت‌هایی که در شکل و قیافه و نژاد انسان‌ها دیده می‌شود، حکیمانه و برای شناسائی یکدیگر است، نه برای تفاخر. «لتعارفوا»

۳- کرامت در نزد مردم زودگذر است، کسب کرامت در نزد خداوند مهم است. «اکرمکم عنداللّه»

۴- قرآن، تمام تبعیض‌های نژادی، حزبی، قومی، قبیله‌ای، اقلیمی، اقتصادی، فکری، فرهنگی، اجتماعی و نظامی را مردود می‌شمارد و ملاک فضیلت را تقوا می‌داند. «ان اکرمکم عنداللّه أتقاکم»

۵ – برتری‌جویی، در فطرت انسان است و اسلام مسیر این خواسته‌ی فطری را تقوا قرار داده است. «انّ اکرمکم عنداللّه أتقاکم»

۶- ادّعای تقوا و تظاهر به آن نکنیم که خدا همه را خوب می‌شناسد. «علیم خبیر»(سایت مناهل)

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام صادق (علیه السلام) روایت شده: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در سال فتح مکّه وارد خانه شدند، فضل‌بن‌عباس و اسامهًْ‌بن‌زید هم با او بودند، بعد از این از خانه خدا خارج شد و دست به حلقه‌ی در گذاشت و فرمود: «سپاس خداوندی را سزاست که وعده‌اش درست آمد، و به وعده‌اش وفا کرد، و به تنهایی احزاب را شکست داد، خداوند نخوت عرب را از بین برد و خودخواهی آن‌ها و افتخارات به پدران را از آن‌ها گرفت، همه‌ی شما از آدم (علیه السلام) هستید و آدم (علیه السلام) هم از خاک می‌باشد؛ گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۵۵۴

بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۸۷

۱ -۳

(حجرات/ ۱۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إنَّمَا أنْتُمْ مِنْ رَجُلٍ وَ امْرَأهًْ کجمام الصّاعِ لَیْسَ لِأحَدٍ عَلَی أحَدٍ فَضْلٌ إلَّا بالتَّقْوَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- شما همه از مردی (آدم (علیه السلام)) و زنی (حوّا) پدید آمده‌اید، مساوی مانند سر پیمانه پر، و هیچ کس را بر دیگری برتری‌ای نیست مگر به پرهیزگاری.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۵۵۴

الحیاهًْ، ج۵، ص۱۷۸((تفاسیر)

سلام. پیامهای این آیه رو از جایی براتون به طور خلاصه کپی پیست میکنم. که در درک آیه بهتون کمک میکنه.

1- مرد يا زن بودن، يا از فلان قبيله وقوم بودن، ملاك افتخار نيست كه اينها كار خداوند است. «خلقنا، جعلنا»

2- تفاوت‌هايى كه در شكل و قيافه و نژاد انسان‌ها ديده مى‌شود، حكيمانه و براى شناسائى يكديگر است، نه براى تفاخر. «لِتَعارَفُوا»

3- كرامت در نزد مردم زودگذر است، كسب كرامت در نزد خداوند مهم است.

«أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ»

4- قرآن، تمام تبعيض‌هاى نژادى، حزبى، قومى، قبيله‌اى، اقليمى، اقتصادى، فكرى، فرهنگى، اجتماعى و نظامى را مردود مى‌شمارد و ملاك فضيلت را تقوا مى‌داند. «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ»

5- برترى‌جويى، در فطرت انسان است و اسلام مسير اين خواسته‌ى فطرى را تقوا قرار داده است. «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ»

6- ادّعاى تقوا و تظاهر به آن نكنيم كه خدا همه را خوب مى‌شناسد. «عَلِيمٌ خَبِيرٌ»