آیات قرآن تفسیر و ترجمه

* این آیه، سخن شیطان است؛ یعنی بخشی از وسوسه. اما برخی این جمله را به‌عنوان واقعیت تلقی کرده‌اند، نه دروغی که در لفافه‌ی فریب پیچیده شده. و این‌جا منشأ دو دیدگاه در تفسیر پدید آمده:

دیدگاه اول: فرشتگان افضل از انسان‌اند

بر اساس همین آیه و برخی ظواهر دیگر، برخی گفته‌اند:

آدم به دلیل مقام پایین‌تر، آرزوی «ملَک شدن» داشت.

وسوسه شیطان هم بر این میل درونی سوار شد.

پس ملائکه مقام بالاتری دارند، چون معصوم، مجرد، و بی‌هوس‌اند.

این نگاه، بیشتر در متون ظاهرگرا یا عقایدی که بر "نقص ذاتی انسان" تأکید دارند، دیده می‌شود.

دیدگاه دوم: انسان بر فرشته برتری دارد (در صورت رشد)

عرفا، حکما، و برخی مفسران مانند علامه طباطبایی، ملاصدرا، امام خمینی و دیگران معتقدند:

فرشتگان، مخلوقات ثابت و محدودند، با نوری خاص و بی‌اختیار در مسیر بندگی.

اما انسان، دارای اختیار، عقل، و قوای متضاد است؛

و اگر در این مسیر تعارض، آگاهانه راه خدا را برگزیند، به مقامی می‌رسد که ملائکه برای او سجده می‌کنند.

 "و إذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم"

(سوره بقره، آیه ۳۴)

از همین رو، آدم اگرچه لغزشی کرد، اما ظرفیتی در او بود که فرشتگان نداشتند:

توان سقوط و سپس برخاستن، توبه، و رشد در کشاکش نور و ظلمت.

* نکته ظریف در خود آیه

شیطان نگفت: "فرشته بودن بهتر است، پس از من پیروی کنید".

بلکه با فریبِ قداست و جاودانگی وسوسه کرد؛

وگرنه، در شریعت الهی، درختی ممنوع شده بود و آدم حق نداشت بخورد، چه فرشته بشود یا نه.

پس:

وسوسه شیطان، از حقیقت نبود؛ بلکه از میل انسانی به کمال، سوء استفاده کرد.

* اگر آدم واقعاً از فرشته کمتر بود، خدا هرگز از آن‌ها نمی‌خواست که بر او سجده کنند.

جمع‌بندی:

این آیه، بیشتر از آن‌که نشان‌دهنده افضلیت ملائکه باشد، نشان‌دهنده مکّار بودن شیطان است؛

که از «ظاهرِ خیر» برای وسوسه استفاده کرد.

و انسان، اگر مسیرش را با آگاهی و بندگی طی کند، از فرشته هم بالاتر خواهد رفت.