ادبیات پارسی و شعر

۱. توکل چیست؟

توکل یعنی:

اعتماد و تکیه قلبی به خدا، نه به اسباب.

نه یعنی کار نکن، بلکه یعنی پس از تلاش و تدبیر، دل را به نتیجه گره نزن.

توکل، به تعبیر عرفا، نوعی "فنای اعتماد" است.

یعنی پس از اینکه همه‌چیز را درست انجام دادی، قلبت را از نتیجه کندی 

۲. تقوی چیست؟

تقوی یعنی: آگاهانه مراقب بودن.

دوری از گناه، رعایت حدود، پرهیز از لغزش.

بیشتر در سطح عمل و نیت مطرح است، نه در مرحله‌ی اعتماد قلبی.

پس:

تقوی، مثل احتیاط است.

توکل، مثل آرامش بعد از احتیاط است.

۳. تفویض چیست؟

تفویض یعنی:

سپردنِ کاملِ کار به خدا، با آرامش درونی و پذیرش هر نتیجه.

اگر توکل، نوعی اعتماد پیش‌دستانه است،

تفویض، تسلیم عاشقانه‌ی نتیجه است.

و عرفا اغلب می‌گویند:

 توکل برای آغاز راه است،

و تفویض برای وقتی‌ست که خود را گم کرده‌ای و فقط او مانده.

چرا حافظ گفت: "توکل بایدش"؟

چون در سلوک، تقوی و دانش ممکن است آدمی را مغرور کند.

و این غرور، بزرگ‌ترین دام سلوک است.

توکل، پادزهر این غرور است.

می‌گوید: با هرچه داری، باز هم راه را نمی‌دانی؛ پس بسپار.

نتیجه‌گیری 

بله، توکل اگر تنها به معنای "منتظر نتیجه ماندن" فهمیده شود، نارساست.

و آنچه دل را به آرامش می‌رساند، نه فقط توکل، بلکه تفویض است:

 توکل، ایمان است؛

تفویض، عشق است.