انسان و عقل و هوش

با سلام

هوش ، سرعت ادراک و تیزفهمی و گیرایی مطالب است.
امّا عقل، علاوه بر توانایی در یادگیری، توانایی ارتباط با دیگران، سازگاری با محیط و نظایر آن، از توانایی‌های دیگری چون استنتاج جهان‌بینی و ایدئولوژی، ارتباط با ماوراء مادّه نیز برخوردار است و بر این اساس، در متون اسلامی، آثار وجودی عقل را می‌توان فراتر از هوش دانست.
هوش روابط بین پدیده‌ها را درک می‌کند، در حالی که با خوب و بد آن کار چندانی ندارد، ولی عقل ضمن درک این روابط، خوب و بد آنها را نیز تشخیص می دهد.
عقل ویژگی‌هایی دارد که در موارد و مصادیقی این ویژگی‌ها در هوش یافت نمی‌شوند. به این معنا که هرجا عقل باشد، هوش هم هست، ولی مواردى یافت می‌شود که با وجود هوش، از عقل یا عقل‌ورزى خبرى نیست.
از بررسی موانع رشد عقل نیز می‌توان تفاوت هوش و عقل را استنباط کرد. موانع و عواملی مثل پیروى از هواى نفس، گناه و خلاف، طبق روایات ما موجب نقص، ضعف و یا فساد و زوال عقل می‌گردد، در حالی که حداقل در مورد بعضی از افراد چنین است که این امور نه تنها موجب نقص، ضعف و یا زوال هوش نمی‌شود.
امام صادق(ع) می‌فرمایند: «پایه شخصیت انسان عقل است و هوش، فهم، حافظه و دانش از عقل سرچشمه می‌گیرند.