آیا شما ریشه یِ واژه یِ " شالوده " را می دانید؟
باورِ من این است که " شالوده" ساخته شده از " بُن گذشته: شالود/شالوت" به همراه پسوند " ه" است؛ به دیگر سخن، ما می توانیم کارواژه یِ " شالودَن" را داشته باشیم. به روشنی این کارواژه " سببی(causative)" است؛ پس بُن کُنونیِ آن می بایست " شالای" باشد؛چنانکه در " مودن/مای"، " افزودن/افزای" ، " آلودن/آلای" و... می توان دید. چنانچه بتوان به ریشه ی آغازینِ این واژه دست یافت، ما به خوبی می توانیم برای واژگانِ " foundation/fundamental/Fundament/Grundlage و... " واژگانِ درخوری بیابیم.
پرسش: آیا شما ریشه آغازینِ واژه " شالوده" را می دانید که برپایه یِ آن بتوان گفته هایِ بالا را راست آزمایی کرد یا نه؟
٣ پاسخ
درود بر کاربر گِرامی /فرتاش/.
این دیدگاه تَنها گمانه من است.
به گَمانم واژه {شالوده} برگرفته یا همریشه است با واژه {شیلا} در سانکریت برابر {سَنگ} که میتواند نِشان دهنده {پایه،بنیاد} میباشد.
اگرچه در این باره نَبیگی ندارم،ولی تارنما هایی هستند که واژگان سانسکریت را برایشان برابر نوشتند(واژه نامه های سانسکریت)
برای نمونه،این فرتور ای که در زیر هست،از تارنمای wisdomlib.org میباشد که یکی از آنها است.
یا برای نمونه،برای اینکه دل آرام شویم،از "چَت جی پی تی" نیز کمک گرفته شد.(به واژه "Stability" بنگرید)
بنده نیز با شما هَمسو هستم که همانند {پالوده/آلوده} میتوانیم کارواژه {شالودن} را بِسازیم که برای واژگان در پیوند با {بنیاد،پایه،اساس} واژه سازی کنیم.
اگر هر جای این دیدگاه نادرستی دارد،خشنود میشوم به مَن آگاهی رسانی فرمایید،چون در زمینه ریشه شناسی واژگان،به هیچ روی چیره نیستم!
بِدرود!
درود بر گرامی /فرتاش/.
آری، هَمسو هستم که آوردن واژه ای که یک ویژگی آن واژه را دارد برای ریشه آن واژه نادرست است و این یک دژآوند است. ( همانند دژآوند نمونه آوردن )
بنده تنها یک گمان دیگر دارم، که گرچه در این باره هم دل سرد هستم.
واژه {شالوده} میتواند همریشه باشد با {solid} در انگلیسی، و اینجا یِک دگرگونی آوایی ( س/ش ) رخ داده است.
آیا از نِگاه شما بزرگوار این درست است؟
بِدرود!
گرامی، بنابر آنچه برخی تارنماهایِ زبانشناسی آورده اند، واژگانِ همبسته و همریشه با واژه solid هنگامِ اَندرآیش به زبانهایِ ایرانی ( = از اوستایی به این سو ) با آوای " ه" پدیدار شده اند. ( دگرگونی اواییِ رواگمند "س/ه" در زبانهای " سانسکریت/اوستایی" ) . ولی باورِ من این است که با بازپسروی به ریشه یِ آغازینِ " شالوده" دستکم با دو دگرگونیِ آوایی روبرو هستیم> برای نمونه: س/ش و ر/ل. بنابراین گمان من این است که "شالوده" می تواند با واژه " سَر/سَرَ" ( اوستایی ) همریشه باشد.
درود به جناب فرتاش
گمان من این است که واژه‌ی شالوده شاید با واژه‌ی ساروج از یک ریشه باشد، ساروج در پهلوی چاروگ بوده که به ریخت چارو نیز گفته می‌شده.
ساروج یا چاروگ آمیخته‌ای از آهک و خاکستر است که در پی‌ریزی ساختمان(شالوده‌ریزی) به‌کار می‌رفته.
چارودن، کارواژه‌ای پندارین و برساخته از چارو میتواند باشد به چم شالوده ریختن، و [چاروده] نیز نام کنیکی(مفعولی) آن،
با دگرگشت واجهای [چ/ش] و [ر/ل]، چاروده به شالوده دگردیس می‌شود.
گرچه همانگونه که گفتم این یک گمانه است لیک به هرروی می‌توان بنواژِ شالودن را برساخته و شیوه‌ای که در پیوند با بنواژهای آزمودن، آلودن و.. است را برای شالودن نیز پیاده کرد و واژگان کارآمدی را از آن بیرون کشید.
درود بر شما کاربر کشاورز گرامی و سپاسِ بیکران از شما بابتِ اینکه زمان گذاشتید و پاسخِ پیامِ من را دادید.
من هم بر این باورم که ریشه نخستینِ "شالودن" باید برآمده از دگرگونی های آوایی باشد که یکی از آنها " ر/ل" است؛ وهمچنین شاید " س/ش" ، یا آنچه شما گفتید" چ/ش" و یا دگرگونی هایِ آواییِ دیگری باشد.
درباره واژه " ساروج/چاروگ" نیز گمان من این است که " - وگ" در اینجا پسوند است ( پسوندِ کنندگی بمانند - َ نده ) .
بمانند " ترازوگ، گزوک و. . . .
این واژه پارسی است شالده از ریشه شلالsholal به چم فرو کردن ، شودن ( کاشتن )
شالده به چم کاشتن پایه دیوار.
باز نشر از سایت آبادیس: 👇
خواهش میکنم، آقای فرتاش عزیز.
پاسخ شما
درود
من گمان می کنم که نباید از " نمونه یا نمونه هایی" که بازنمایی کننده یِ ویژگی هایِ چیزی یا واژه ای هستند، به خودِ آن چیز یا واژه برسیم. در فتادهایِ نفی کننده می توان از نمونه ها بهره گیری کرد ( چیزی که "مثال نقض" می گویند ) ولی در فتادهایِ ایجابی یک دژآوند ( =مغلطه ) خواهد بود. به باورِ من پیگیری هایِ شما و دوستانِ دیگرِ پارسی دوست در زمینه یِ یافتنِ ریشه هایِ واژگانی از این دست، بسیار می تواند به پیشبردِ سره سازیِ زبانِ پارسی یاری برساند.