فرضیه اناتولیایی

فرضیه آناتولیایی. فرضیهٔ آناتولیایی ( به انگلیسی: Anatolian hypothesis ) فرضیه ای است که طی آن آناتولی دوران نوسنگی ( Neolithic Anatolia ) را به عنوان خاستگاه نیاهندواروپاییان ( ایرانیان و نیز آریاییان هند و آناتولی و اروپا ) مطرح می کند. این فرضیه نخستین بار از سوی کالین رنفریو ( Colin Renfrew ) در ۱۹۸۷ میلادی پیش کشیده شد. به تازگی وی بازنگری هایی در نظریهٔ خود نموده و مناطق غربی ایران را بیش تر در فرضیهٔ خود در نظر می گیرد. تصویری که رنفرو از هندواروپائیان ارائه می دهد، کاملاً با توصیف گیمبوتاس که فرضیهٔ کورگان را پیشنهاد کرده بود، متفاوت است. او آن ها را جنگجویانی شبه بیابانگرد نمی داند، بلکه قومی صلح طلب و کشاورزانی یکجانشین معرفی می کند که در آناتولی ساکن بودند. [ ۱]
این فرضیه با روند گسترش کشاورزی از دید باستان شناختی هم تطابق دارد. بر پایهٔ این فرضیه گویشوران زبان نیا - هندوآناتولیایی طی انقلاب نوسنگی در هزاره های نهم تا ششم پیش از میلاد از آناتولی و از طریق گسترش تدریجی شیوه های کشاورزی پراکنده شدند. [ ۱] رنفرو بیان می کند که گسترش زبان های هندواروپایی به هند در ادامهٔ تکامل تدریجی و پیشروی مردمان هندواروپایی است، که ساکن استپ های روسیه بوده اند. [ ۲]
رنفرو در مواجهه با نقدهایی که با نظریه اش انجام گرفته بود، تغییراتی را در پیش فرض های خود به وجود آورد. او در پژوهش های جدیدترش، کهن ترین اقوام هندواروپایی را با منطقهٔ بالکان - دانوب و ناحیهٔ شمالی پونتیک مرتبط می داند و در واقع بخش های شرقی تر آناتولی را نیز در نظریه اش جای می دهد. [ ۱]
اگر فرضیهٔ آناتولیایی مورد قبول باشد، آنگاه زبان هیتیایی ( زبان مردم امپراطوری هیتی ) را می توان یکی از نخستین زبان های منشعب شده از زبان های هندواروپایی دانست. [ ۲]
در سال ۲۰۰۳ میلادی بر روی ۸۷ زبان و ۲٬۴۴۹ آیتم واژگانی واکاوی ای انجام شد تا تاریخ انشقاق زبان نخستین مشخص شود. نتیجهٔ زمانی پیرامون ۷٬۸۰۰ تا ۹٬۸۰۰ سال پیش را مشخص کرد از نظر زمانی با فرضیهٔ آناتولیایی مطابقت دارد.