[ویکی فقه] عطر در بهشت (قرآن). جام های بهشتی مهر و موم به مشک بوده و فضای زندگی مقربان در بهشت، معطر به ریحان و گیاه خوشبوی بهشتی است.
مهر جام های بهشتی، از عطر و مشک:•«یسقون من رحیق مختوم ختـمه مسک وفی ذلک فلیتنافس المتنـفسون:آنها از شراب طهور زلال دست نخورده و سربسته ای سیراب می شوند!مهری که بر آن نهاده شده از مشک است؛ و در این نعمتهای بهشتی راغبان باید بر یکدیگر پیشی گیرند!». کلمه" رحیق" به معنای شراب صاف و خالص از غش است، و به همین مناسبت آن را به وصف مختوم توصیف کرده، چون همواره چیزی را مهر و موم می کنند که نفیس و خالص از غش و خلط باشد، تا چیزی در آن نریزند و دچار ناخالصی اش نکنند.بعضی گفته اند: کلمه" ختام" به معنای وسیله مهر زدن است، می فرماید وسیله مهر زدن بر آن رحیق بجای گل و لاک و امثال آن- که در دنیا بوسیله آنها مهر و موم می کنند- مشک است. بعضی گفته اند: منظور از ختام، آخرین طعمی است که از آن شراب در دهان می ماند، می فرماید آخرین طعم آن بوی مشک است. آیت الله مکارم در تفسیر این آیه می نویسد:غالب مفسران" رحیق" را به معنی شراب خالص گرفته اند، شرابی که هیچگونه غش و ناخالصی و آلودگی در آن وجود ندارد، و تعبیر به" مختوم" که در فارسی امروز به جای آن" دربسته" و" پلمپ" شده به کار می رود، نیز تاکیدی بر خلوص و پاکی و دست نخوردگی آن است.علاوه بر این استفاده از چنین ظرف ها نشانه احترام خاص به میهمان می باشد، ظرفی که آن را بسته اند و مهر کرده اند و مهرش تنها به دست میهمان شکسته می شود!.سپس می فرماید:" مهر آن را با مشک نهاده اند" (خِتامُهُ مِسْکٌ ).نه همچون ظرف های دربسته دنیا که مهر آن را با" گل" می نهند، و هنگامی که انسان می خواهد شیئی سربسته را با شکستن مهرش باز کند، دستش آلوده می شود، شراب طهور بهشتی چنین نیست، هنگامی که دست بر مهرش می نهند، بوی عطر مشک در فضا پراکنده می شود!.بعضی نیز گفته اند که منظور این است که در ختام یعنی پایان نوشیدن این شراب طهور دهان بوی مشک می دهد، بر خلاف شراب های آلوده دنیا که بعد از نوشیدنش دهان تلخ و بد بو می شود، ولی با توجه به تعبیری که در آیه قبل بود این تفسیر بعید به نظر می رسد. شیخ طبرسی در تفسیر(خِتامُهُ مِسْکٌ) گفته است: ابن عبّاس و حسن و قتاده گویند: یعنی آخر طعم و مزه آن بوی مشک دارد وقتی شارب و نوشنده لبش را از آخرین جرعه آن بر می دارد می یابد بوی آن را مانند بوی مشک.مجاهد و ابن زید گویند: ظرف ها و شیشه های آن را بجای گل و چوب پنبه و غیره که در دنیا بطری های شراب (و نوشابه های غیر الکلی و غیره را) سر بسته می کنند با مشک سر به مهر و در بسته است.مجاهد گوید: گل آن مشک است. و از ابی الدرداء روایت شده که آن شراب سفید است مانند نقره که با مشک در بسته و مهر شده است شراب ایشان و اگر مردی از اهل دنیا انگشتش را در آن داخل کرده و بیرون آرد هیچ صاحب روحی نماند مگر اینکه بوی خوش آن به دماغش رسیده و آرزوی آن را نماید.
ریحان و گیاه خوشبو
فضای زندگی مقربان در بهشت، معطر به ریحان و گیاه خوشبوی بهشتی:•«فاما ان کان من المقربین فروح وریحان...:پس اگر او از مقرّبان باشد، در رَوح و ریحان و بهشت پرنعمت است!» کسی که در حالت احتضار و واپسین لحظات زندگی قرار می گیرد اگر از مقربان باشد ... در نهایت راحت و آرامش و روح و ریحان است و در بهشت پر نعمت جای می گیرد." روح" (بر وزن قول) آن گونه که علمای لغت گفته اند در اصل به معنی" تنفس" و" ریحان" به معنی شی ء یا گیاه خوشبو است، سپس این واژه به هر چیزی که مایه حیات و راحتی است گفته شده، همان گونه که" ریحان" به هر گونه نعمت و روزی خوب و فرح زا اطلاق می گردد، بنا بر این" روح" و" ریحان" الهی شامل تمام وسائل راحتی و آرامش انسان و هر گونه نعمت و برکت الهی می گردد.و به تعبیر دیگر می توان گفت:" روح" اشاره به تمام اموری است که انسان را از ناملائمات رهایی می بخشد تا نفسی آسوده کشد، و اما" ریحان" اشاره به مواهب و نعمت هایی است که بعد از رفع ناملائمات عائد انسان می گردد.مفسران اسلامی تفسیرهای متعددی برای این دو واژه ذکر کرده اند که شاید بالغ بر ده تفسیر شود.گاه گفته اند:" روح" به معنی" رحمت" و" ریحان" هر شرافت و فضیلتی را شامل می شود.و گاه گفته اند" روح" نجات از آتش دوزخ و" ریحان" دخول در بهشت است گاه" روح" را به معنی آرامش در قبر و" ریحان" را در بهشت دانسته اند.گاه" روح" را به معنی" کشف الکروب" (بر طرف ساختن ناراحتی ها) و ریحان را به معنی" غفران الذنوب" (آمرزش گناهان) تفسیر کرده اند.و گاه" روح" را به معنی" انظر الی وجه اللَّه" و" ریحان" را" استماع کلام اللَّه" شمرده اند ... و مانند اینها.ولی همانگونه که گفتیم اینها مصادیقی است از آن مفهوم کلی و جامع که در تفسیر آیه ذکر شد.قابل توجه اینکه بعد از ذکر" روح" و" ریحان" سخن از" جنة نعیم " (بهشت پر نعمت) به میان آورده، که ممکن است اشاره به این باشد که روح و ریحان در آستانه مرگ، و در قبر و برزخ به سراغ مؤمنان می آید و بهشت در آخرت، چنان که در حدیثی از امام صادق ع می خوانیم که در تفسیر این آیه فرمود:فاما ان کان من المقربین فروح و ریحان یعنی فی قبره، و جنة نعیم یعنی فی الآخرة:" اما اگر از مقربان باشد روح و ریحان از آن او است،یعنی در قبر، و بهشت پر نعمت برای او است یعنی در آخرت"
مهر جام های بهشتی، از عطر و مشک:•«یسقون من رحیق مختوم ختـمه مسک وفی ذلک فلیتنافس المتنـفسون:آنها از شراب طهور زلال دست نخورده و سربسته ای سیراب می شوند!مهری که بر آن نهاده شده از مشک است؛ و در این نعمتهای بهشتی راغبان باید بر یکدیگر پیشی گیرند!». کلمه" رحیق" به معنای شراب صاف و خالص از غش است، و به همین مناسبت آن را به وصف مختوم توصیف کرده، چون همواره چیزی را مهر و موم می کنند که نفیس و خالص از غش و خلط باشد، تا چیزی در آن نریزند و دچار ناخالصی اش نکنند.بعضی گفته اند: کلمه" ختام" به معنای وسیله مهر زدن است، می فرماید وسیله مهر زدن بر آن رحیق بجای گل و لاک و امثال آن- که در دنیا بوسیله آنها مهر و موم می کنند- مشک است. بعضی گفته اند: منظور از ختام، آخرین طعمی است که از آن شراب در دهان می ماند، می فرماید آخرین طعم آن بوی مشک است. آیت الله مکارم در تفسیر این آیه می نویسد:غالب مفسران" رحیق" را به معنی شراب خالص گرفته اند، شرابی که هیچگونه غش و ناخالصی و آلودگی در آن وجود ندارد، و تعبیر به" مختوم" که در فارسی امروز به جای آن" دربسته" و" پلمپ" شده به کار می رود، نیز تاکیدی بر خلوص و پاکی و دست نخوردگی آن است.علاوه بر این استفاده از چنین ظرف ها نشانه احترام خاص به میهمان می باشد، ظرفی که آن را بسته اند و مهر کرده اند و مهرش تنها به دست میهمان شکسته می شود!.سپس می فرماید:" مهر آن را با مشک نهاده اند" (خِتامُهُ مِسْکٌ ).نه همچون ظرف های دربسته دنیا که مهر آن را با" گل" می نهند، و هنگامی که انسان می خواهد شیئی سربسته را با شکستن مهرش باز کند، دستش آلوده می شود، شراب طهور بهشتی چنین نیست، هنگامی که دست بر مهرش می نهند، بوی عطر مشک در فضا پراکنده می شود!.بعضی نیز گفته اند که منظور این است که در ختام یعنی پایان نوشیدن این شراب طهور دهان بوی مشک می دهد، بر خلاف شراب های آلوده دنیا که بعد از نوشیدنش دهان تلخ و بد بو می شود، ولی با توجه به تعبیری که در آیه قبل بود این تفسیر بعید به نظر می رسد. شیخ طبرسی در تفسیر(خِتامُهُ مِسْکٌ) گفته است: ابن عبّاس و حسن و قتاده گویند: یعنی آخر طعم و مزه آن بوی مشک دارد وقتی شارب و نوشنده لبش را از آخرین جرعه آن بر می دارد می یابد بوی آن را مانند بوی مشک.مجاهد و ابن زید گویند: ظرف ها و شیشه های آن را بجای گل و چوب پنبه و غیره که در دنیا بطری های شراب (و نوشابه های غیر الکلی و غیره را) سر بسته می کنند با مشک سر به مهر و در بسته است.مجاهد گوید: گل آن مشک است. و از ابی الدرداء روایت شده که آن شراب سفید است مانند نقره که با مشک در بسته و مهر شده است شراب ایشان و اگر مردی از اهل دنیا انگشتش را در آن داخل کرده و بیرون آرد هیچ صاحب روحی نماند مگر اینکه بوی خوش آن به دماغش رسیده و آرزوی آن را نماید.
ریحان و گیاه خوشبو
فضای زندگی مقربان در بهشت، معطر به ریحان و گیاه خوشبوی بهشتی:•«فاما ان کان من المقربین فروح وریحان...:پس اگر او از مقرّبان باشد، در رَوح و ریحان و بهشت پرنعمت است!» کسی که در حالت احتضار و واپسین لحظات زندگی قرار می گیرد اگر از مقربان باشد ... در نهایت راحت و آرامش و روح و ریحان است و در بهشت پر نعمت جای می گیرد." روح" (بر وزن قول) آن گونه که علمای لغت گفته اند در اصل به معنی" تنفس" و" ریحان" به معنی شی ء یا گیاه خوشبو است، سپس این واژه به هر چیزی که مایه حیات و راحتی است گفته شده، همان گونه که" ریحان" به هر گونه نعمت و روزی خوب و فرح زا اطلاق می گردد، بنا بر این" روح" و" ریحان" الهی شامل تمام وسائل راحتی و آرامش انسان و هر گونه نعمت و برکت الهی می گردد.و به تعبیر دیگر می توان گفت:" روح" اشاره به تمام اموری است که انسان را از ناملائمات رهایی می بخشد تا نفسی آسوده کشد، و اما" ریحان" اشاره به مواهب و نعمت هایی است که بعد از رفع ناملائمات عائد انسان می گردد.مفسران اسلامی تفسیرهای متعددی برای این دو واژه ذکر کرده اند که شاید بالغ بر ده تفسیر شود.گاه گفته اند:" روح" به معنی" رحمت" و" ریحان" هر شرافت و فضیلتی را شامل می شود.و گاه گفته اند" روح" نجات از آتش دوزخ و" ریحان" دخول در بهشت است گاه" روح" را به معنی آرامش در قبر و" ریحان" را در بهشت دانسته اند.گاه" روح" را به معنی" کشف الکروب" (بر طرف ساختن ناراحتی ها) و ریحان را به معنی" غفران الذنوب" (آمرزش گناهان) تفسیر کرده اند.و گاه" روح" را به معنی" انظر الی وجه اللَّه" و" ریحان" را" استماع کلام اللَّه" شمرده اند ... و مانند اینها.ولی همانگونه که گفتیم اینها مصادیقی است از آن مفهوم کلی و جامع که در تفسیر آیه ذکر شد.قابل توجه اینکه بعد از ذکر" روح" و" ریحان" سخن از" جنة نعیم " (بهشت پر نعمت) به میان آورده، که ممکن است اشاره به این باشد که روح و ریحان در آستانه مرگ، و در قبر و برزخ به سراغ مؤمنان می آید و بهشت در آخرت، چنان که در حدیثی از امام صادق ع می خوانیم که در تفسیر این آیه فرمود:فاما ان کان من المقربین فروح و ریحان یعنی فی قبره، و جنة نعیم یعنی فی الآخرة:" اما اگر از مقربان باشد روح و ریحان از آن او است،یعنی در قبر، و بهشت پر نعمت برای او است یعنی در آخرت"
wikifeqh: عطر_در_بهشت_(قرآن)