[ویکی فقه] شعر، جزء صنایع لفظی و هنرهای زیبای کلامی به شمار می آید و یکی از کهن ترین پدیده های ادب و فرهنگ بشری است؛ در میان تمام ملت ها رواج داشته و دارد و یکی از ابزارهای مؤثر هنری برای رسیدن به اهداف مختلف بوده است.
چنان که در تاریخ آمده، پیدایش هنر شعر به عهد حضرت آدم (ع) برمی گردد که پس از اطلاع از مرگ هابیل به دست قابیل ، مطلبی بدین مضمون در رثای وی سرود:تغیّرت البلاد ومن علیهاتغیّر کل ذی لون و طعمفوجه الارض مغبّر قبیحو قل بشاشه الوجه الملیح کتاب شعر ارسطو که ابوعلی سینا در مقاله نهم منطق شفا در ضمن هشت فصل به توضیح و شرح آن پرداخته، از جایگاه ویژه و رواج شعر در بین یونانیان حکایت می کند. و نیز فن اوّل و دوم از مقاله چهارم فهرست ابن ندیم ، در گزارش از مسئله شعر و شعرای دوره جاهلی و اسلامی نشان می دهد که بازار شعر در میان عرب رونق داشته است؛ سوق عُکاظ، سندی بر این واقعیت تاریخی است. آنچه سید حسن صدر ، در فصل ششم کتاب تأسیس الشیعه و نیز در الشیعة وفنون الاسلام درباره خلق آثار هنری در عرصه شعر توسط ادیبان و عالمان برجسته شیعه بازگو کرده نیز توجه به شعر را در محیط اسلام و در میان شیعه برمی نماید. باری، نگارش کتاب های مستقل و مفصل، با عنوان (الشعر والشعراء) از ریشه دار بودن و رواج این پدیده زیبای هنری حکایت می کند.
شعر پس از ظهور اسلام
پس از ظهور اسلام و راه یابی آیات قرآن کریم به محافل ادبی، نگاه به شعر دگرگون شد؛ زیرا در برخی از آیات قرآن و برخی از سخنان پیامبر اسلام ، شعر و شاعران مورد نکوهش قرار گرفته بودند:والشعراء یتّبعهم الغاوون. (ولان یمتلی جوف الرجل قیحاً خیر من ان یمتلی شعراً.) تا آن جا که گروهی از زاهدمسلکان و حتی برخی از خود شاعران، مانند:لبید، شاعر نامی جاهلی، نسبت به شعر بی رغبتی نشان دادند و گاه با آن مخالفت ورزیدند. البته برخی نیز به استناد استثنای موجود در سوره شعراء و نیز با استناد به دیگر سخنان رسول خدا که فرموده:(إنّ من الشعر لحکمة)، در راه حفظ ، رونق و رواج شعر کوشیدند.به فرموده استاد شهید مطهری :(مسئله شعر را وقتی انسان از نظر اسلام مطالعه می کند، مسائل عجیبی را می بیند؛ پیامبر ، هم با شعر مبارزه کرد و هم شعر را ترویج کرد.) به همین دلیل، تبیین نظر اسلام درباره شعر که از شاخه های هنرهای زیبا به شمار می آید، به ویژه در جامعه امروز ما سودمند می نماید.
محتوای مقاله پیش رو
از این روی، این مقاله را در مقوله شعر با نگاهی فقهی در سه بخش گردآورده ایم:۱. اصل مشروعیت شعر به عنوان یک هنر؛۲. شعر از نظرگاه محتوی و مضمون؛۳. شعر با توجه به شرایط و مقتضیات زمان و مکان خاص.
شعر در لغت
...
چنان که در تاریخ آمده، پیدایش هنر شعر به عهد حضرت آدم (ع) برمی گردد که پس از اطلاع از مرگ هابیل به دست قابیل ، مطلبی بدین مضمون در رثای وی سرود:تغیّرت البلاد ومن علیهاتغیّر کل ذی لون و طعمفوجه الارض مغبّر قبیحو قل بشاشه الوجه الملیح کتاب شعر ارسطو که ابوعلی سینا در مقاله نهم منطق شفا در ضمن هشت فصل به توضیح و شرح آن پرداخته، از جایگاه ویژه و رواج شعر در بین یونانیان حکایت می کند. و نیز فن اوّل و دوم از مقاله چهارم فهرست ابن ندیم ، در گزارش از مسئله شعر و شعرای دوره جاهلی و اسلامی نشان می دهد که بازار شعر در میان عرب رونق داشته است؛ سوق عُکاظ، سندی بر این واقعیت تاریخی است. آنچه سید حسن صدر ، در فصل ششم کتاب تأسیس الشیعه و نیز در الشیعة وفنون الاسلام درباره خلق آثار هنری در عرصه شعر توسط ادیبان و عالمان برجسته شیعه بازگو کرده نیز توجه به شعر را در محیط اسلام و در میان شیعه برمی نماید. باری، نگارش کتاب های مستقل و مفصل، با عنوان (الشعر والشعراء) از ریشه دار بودن و رواج این پدیده زیبای هنری حکایت می کند.
شعر پس از ظهور اسلام
پس از ظهور اسلام و راه یابی آیات قرآن کریم به محافل ادبی، نگاه به شعر دگرگون شد؛ زیرا در برخی از آیات قرآن و برخی از سخنان پیامبر اسلام ، شعر و شاعران مورد نکوهش قرار گرفته بودند:والشعراء یتّبعهم الغاوون. (ولان یمتلی جوف الرجل قیحاً خیر من ان یمتلی شعراً.) تا آن جا که گروهی از زاهدمسلکان و حتی برخی از خود شاعران، مانند:لبید، شاعر نامی جاهلی، نسبت به شعر بی رغبتی نشان دادند و گاه با آن مخالفت ورزیدند. البته برخی نیز به استناد استثنای موجود در سوره شعراء و نیز با استناد به دیگر سخنان رسول خدا که فرموده:(إنّ من الشعر لحکمة)، در راه حفظ ، رونق و رواج شعر کوشیدند.به فرموده استاد شهید مطهری :(مسئله شعر را وقتی انسان از نظر اسلام مطالعه می کند، مسائل عجیبی را می بیند؛ پیامبر ، هم با شعر مبارزه کرد و هم شعر را ترویج کرد.) به همین دلیل، تبیین نظر اسلام درباره شعر که از شاخه های هنرهای زیبا به شمار می آید، به ویژه در جامعه امروز ما سودمند می نماید.
محتوای مقاله پیش رو
از این روی، این مقاله را در مقوله شعر با نگاهی فقهی در سه بخش گردآورده ایم:۱. اصل مشروعیت شعر به عنوان یک هنر؛۲. شعر از نظرگاه محتوی و مضمون؛۳. شعر با توجه به شرایط و مقتضیات زمان و مکان خاص.
شعر در لغت
...
wikifeqh: حکم_شعر