حسن بن علی بن فضال

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] حسن بن علی بن فضّال تَیمُلی کوفی، از راویان موثق شیعه و از اصحاب خاص امام رضا(ع)، برخی وی را از اصحاب اجماع می دانند. حسن به حضور امام کاظم(ع) نیز رسیده است. وی در ابتدا از فطحیه بود و به امامت عبدالله افطح فرزند امام صادق(ع) اعتقاد داشت ولی پس از مرگ عبدالله افطح، معتقد به امامت امام کاظم شد و پس از امام کاظم نیز جزو اصحاب امام رضا قرار گرفت. با وجود اعتقاد اولیه‎اش به فطحیه، عالمان رجالی وی را از نظر تقوا و وثاقت در نقل حدیث ستوده اند. وی در سال ۲۲۴ق درگذشت. از او کتاب هایی همچون کتاب الصلاة و کتاب الزکوة برجای مانده است.
ابو علی حسن بن علی بن فضال تیملی بن ربیعة بن بکر، بنده آزاد شده تیم الله بن ثعلبه بود. وی از خاندان بنی فضّال است که از خانواده های علمی شیعه به شمار می روند و در میان آنان محدّثان بسیاری وجود داشته است.
بنی فضال پس از امام جعفر صادق (ع) به امامت عبداللّه افطح، فرزند آن حضرت، اعتقاد پیدا کردند؛ ولی در عین حال افرادی مورد اعتماد در روایت و ثقه بودند؛ نقل شده است عده‎ای از امام عسکری(ع) درباره اعتبار روایات نقل شده توسط بنی فضال سوال کردند و وی در جواب فرمود: «خذوا ما رووا و ذروا ما رأوا؛ به روایات آنان عمل کنید؛ ولی معتقدات آن ها را کنار بگذارید.»

[ویکی اهل البیت] کلید واژه: یاران امام رضا علیه السلام، حسن بن علی بن فضال، فضایل حسن بن علی بن فضال
«حسن بن علی بن فضال تیمی» مکنی به ابومحمد از بزرگان حدیث اهل کوفه و از خواص حضرت امام رضا (ع) بود که روایتهای زیادی از آن حضرت نقل کرده است. او در ابتدا از فطحیه بود و به امامت عبدالله بن جعفر اعتقاد داشت ولی بعد از این طریقه برگشت و به امامت حضرت ابوالحسن موسی (ع) معتقد شد و در سال 224 هـ.ق درگذشت.
قاضی نورالله در (مجالس) گفته که به خدمت حضرت امام موسی علیه السلام رسیده بود و از روایان حضرت امام رضا علیه السلام و اختصاص تمام به آن حضرت داشت و جلیل القدر و عظیم المنزلة و زاهد و صاحب ورع و ثقه بود.
در روایات و در (کتاب نجاشی) از فضل بن شاذان منقول است که گفت: در یکی از مساجد نزد بعضی از قراء درس می خواندم در آن جا قومی دیدم که با هم سخنان می گفتند و یکی از آن میان می گفت که در کوه مردی است که او را ابن فضال می گویند و او عابدترین جماعتی است که ما دیده ایم و گفت که او به صحرا بیرون می آید و به سجده فرود می رود و آن گاه مرغان صحرا بر او جمع می شوند و او آن چنان از خود محو شده بر زمین می افتد که از دور گمان می شود که جامه یا خرقه ای است و وحشیان صحرا نزدیک به او چرا می کنند و از او رمیده نمی شوند بنابر غایت مؤانست که ایشان را به او حاصل شده.
فضل بن شاذان گوید: پس از آن سخن گمان کردم که مگر آن حال کسی است که در زمان سابق بوده و بعد از استماع آن سخن به اندک زمانی دیدم که شیخی خوش صورت نیکو شمائل که جامه برسی و رداء برسی در بر و (کفش سبز) در پا داشت از در، درآمد و بر پدر من که با او نشسته بودم سلام کرد و پدر من جهت تعظیم او برخاست و او را جای داد و گرامی داشت و چون بعد از لحظه ای برخاست من از پدر خود پرسیدم که این شیخ کیست؟
گفت: این حسن بن علی بن فضال است! گفتم: آن عابد فاضل مشهور؟! گفت: همان است، گفتم: آن نخواهد بود می گویند که او در کوه می باشد، گفت این همان است که در کوه می باشد، باز گفتم که او نخواهد بود که او همیشه در کوه می باشد، گفت: چه کم عقل پسری بوده ای نمی تواند بود که او در این ایام از آن جا آمده باشد، پس آن چه از اهل مسجد درباره حسن شنیده بودم بر پدر عرض کردم. پدرم گفت: آن چه شنیده ای درست است و این حسن همان حسن است.
و حسن گاهی پیش پدر من می آمد پس من نزد او رفتم و کتاب ابن بکیر و غیر آن از کتب احادیث از او استماع نمودم و بسیار بود که کتاب خود را برمی داشت و به حجره من می آمد و بر من قرائت آن می نمود و در سالی که طاهر بن الحسین الخزاعی که از سپهسالاران مأمون بود حج گزارد و به کوفه مراجعت نمود، چون تعریف فضایل و کمالات حسن نزد او کرده بودند کسی نزد حسن فرستاد و به او پیغام نمود که من از رسیدن به خدمت شما معذورم التماس دارم که شما قدوم شریف به سوی من ارزانی دارید.
پس حسن از رفتن نزد طاهر امتناع نمود و هر چند اصحاب او را در ملاقات طاهر ترغیب نمودند قبول نکرد و گفت مرا با او نسبتی نیست و از آن، استغنای او دانستم که آن آمدن به خانه من از روی دینداری بود و مصلای او در جامع کوفه نزد ستونی بود که آن را (سابعه) و (اسطوانه ابراهیم علیه السلام) می گویند و حسن در تمام عمر قائل به امامت عبدالله افطح بود و در مرض موت واقعه ای دید و از آن عقیده برگردید و رجوع به حق نمود رحمة الله تعالی.

دانشنامه عمومی

حسن بن علی بن فضال کوفی که محدث و فقیه و از راویان موثق شیعه و از اصحاب خاص جعفر صادق، موسی بن جعفر و علی بن موسی الرضا بودند. در قرن سوم هجری مفسر قرآن هم بودند و کتابهای زیادی بر تفسیر قرآن نوشتند. [ ۱] برخی وی را از اصحاب اجماع می دانند. ایشان به حضور موسی بن جعفر نیز رسیده است. حسن بن علی فضال روایات زیادی را از اهل بیت علیه السلام نقل کرده اند که اسم ایشان در سلسله راویان آمده است.
حسن بن علی بن فضال بعد از امامت جعفر صادق امامت موسی بن جعفر را نپزیرفته اند بلکه ایشان به امامت عبدالله افطح فرزند جعفر صادق معتقد بودند. اما پس از مدتی از این اعتقاد برگشته و توبه کرد و امامت موسی بن جعفر را پذیرفت. [ ۲]
برای وثاقت حسن بن علی بن فضال این کافی است که حسن عسکری درباره ای آن فرمودند: خذو ما رووا و ذروا ما راوا؛ به روایات آن عمل کنید؛ ولی معتقدات آنها را در کنار بگذارید. [ ۳] در منابع رجالی بسیار توصیف و تکریم شده و به فضل، علم، ثقه و دیانت ستوده شده است. شیخ طوسی در کتاب خود برای وثاقت حسن بن علی بن فضال اینطور گفته: حسن بن علی بن فضال از علی ابن موسی الرضا احادیث را نقل کرده و مردی عظیم المنزله، جلیل القدر، زاهد و با تقوی و روایتش و احادیث ثقه بودند. [ ۴] شیخ طوسی در کتاب دیگر هم حسن بن علی بن فضال را راوی ثقه می دانستند. [ ۵] نجاشی در کتاب خود رجال نجاشی درباره ای حسن بن علی بن فضال گفت: حسن بن علی بن فضال تمام عمر بر مذهب فطحی بود ولی در راویان حدیث شهرت یافت تا این که مرگ او را فرا گرفت و از دنیا رفت و راست گفت خدا از او راضی باشد. [ ۶] نجاشی گفت: نجاشی می گوید: احمد بن الحسن بن علی بن محمد بن فضل بن عمر بن ایمن، غلام آزاد شده عکرمه بن ربیع الفیاض بود، اباعبدالله گفته می شود: او در حدیث ثقه بود. [ ۷] محسن الامین گفت: وثاقت الحسن بن علی بن فضال ظاهر شده و از مذهب فطحی کناره گیری کرده است ولی تاریخ بازگشتش معلوم نیست. [ ۸]
حسن بن علی بن فضال از استادان فضل بن شاذان بوده و از حسن بن علی بن فضال بسیاری روایات را نقل کرده است؛ برخی از آن عبارتند از: ابن أبی عمیر، إسحاق بن عمار، ثعلبة بن میمون، داود الرقی، شعیب العقرقوفی، ظریف بن ناصح، عبدالله بن سنان، عبدالله بن میمون القداح، علاء بن رزین، عمار الساباطی[ ۹]
عکس حسن بن علی بن فضالعکس حسن بن علی بن فضال
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف

دانشنامه آزاد فارسی

حسن بن علی بن فَضّال ( ـ۲۲۴ق)
محدّث شیعی و از اصحاب نزدیک امام رضا (ع). برخی صاحب نظران او را از اصحاب اجماع برشمرده اند. گویند فطحی (معتقد به امامت عبدالله افطح فرزند امام صادق (ع)) بوده و در آخر عمر از آن آیین برگشته است. از آثارش: الصلاة؛ الزیارات؛ الردعلی الغالیة؛ النوادر؛ البشارات.

پیشنهاد کاربران

بپرس