[ویکی فقه] از عبادت هایی که در سیره و بیان رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) از شکوه و جلوه خاصی برخوردار است، انجام مناسک حج و عمره می باشد. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) حج و عمره، را "دور کننده و زایل کننده فقر و گناهان" عنوان کرده آن را "مایه توانگری" مردم بیان کردند. ایشان بهشت را پاداش حج پذیرفته شده و عمره را کفاره گناهان ذکر کردند.
در سیره رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) انجام مناسک حج از عبادات مورد علاقه ایشان بر شمرده می شد. آن حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) اشتیاق زیادی نسبت به آن از خود نشان می داد به گونه ای که زمانی که در مدینه به سر می بردند، علاقمند بود که زائران بیت الله الحرام از مکه برایش آب زمزم هدیه بیاورند. نقل شده ایشان در زمان انجام حج آداب و سنت هایی را مورد توجه قرار می دادند، از جمله این که از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) در هر شبانه روز ده بار و در هر مرتبه هفت بار دور خانه کعبه طواف می نمود، سه بار اول شب، سه بار آخر شب، دو مرتبه صبح و دو مرتبه بعد از ظهر و حد فاصل بین آن ها را استراحت می نمود.» «حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) در زمان انجام حج سوره معارج را زیاد می خواند. و هر وقت سواره ای را می دید و یا از تلی بالا می رفت و یا سرازیر می شد و در آخر شب و در تعقیب نمازها تلبیه می گفت...» و «در هر طواف واجب و مستحبی «حجر الاسود» را با کف دست مسح می کرد.» از امام باقر (علیه السّلام) نیز روایت شده که فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) دو رکن «حجر الاسود» و «رکن یمانی» را مسح می کرد، و پس از مسح آن ها را می بوسید و صورت مبارکش را بر آن ها می نهاد، و در مناسک حج این گونه تلبیه می گفت: لبیک اللهم لبیک، لا شریک لک لبیک، ان الحمد و النعمة لک و الملک، لا شریک لک.
تعداد حج و عمره های پیامبر
از تعداد حج هایی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) قبل از بعثت و بعد آن تا زمان هجرت به جا آوردند اطلاعی در دست نیست. بسیاری از علمای اهل سنت بر این عقیده اند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از بعثت و قبل از هجرت تنها یک بار و به نقلی دیگر دو بار حج به جا آورده است، لیکن آن چه را که واقدی ترجیح داده و آن را معروف و مورد اتفاق مردم شهر خود دانسته، این است که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از بعثت فقط یک مرتبه حج گزارده آن هم از مدینه و همان است که مردم به آن حجة الوداع می گویند. اما پس از هجرت؛ تقریبا همه سیره نویسان اعم از شیعه و سنی بالاتفاق بر این نظرند که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از هجرت به مدینه، تنها یک بار حج به جا آوردند و آن حجة الوداع است. در برخی روایات شیعی تعداد حج هایی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) به جا آورده اند تا بیست و به نقلی دیگر یازده و به روایت دیگر تا ده یا هفت حج هم رسیده است.هم چنین بنا بر برخی روایات رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) سه عمره بجا آورده بودند، عمره حدیبیه، عمره قضا و عمره ای که پس از بازگشت از جنگ حنین و طائف در جعرانه احرام بسته بود. در روایات دیگر عمره دیگری نیز بر این جمع اضافه شده و تعداد آن را به چهار رسانده است، و آن عمره ای بود که حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) همراه با حج خود (حجة الوداع) به جا آورده بودند. همه عمره های جداگانه پیامبر در ماه ذی القعده انجام گرفته بود.
حجة الوداع
از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده: «رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) در مدت ده سال که در مدینه بود، حج بجا نیاورد تا اینکه آیه کریمه: «و اذن فی الناس... نازل شد. پس رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) عازم حج شده، به منادیان دستور داد با صدای رسا به مردم مدینه و حومه آن اعلان کنند که امسال پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) می خواهد به مکه رود و حج کند. این خبر به اطلاع همه مردم مدینه و اهل جبال و بادیه نشینان رسید و پس همه گرد آمدند.
← احرام پیامبر
...
در سیره رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) انجام مناسک حج از عبادات مورد علاقه ایشان بر شمرده می شد. آن حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) اشتیاق زیادی نسبت به آن از خود نشان می داد به گونه ای که زمانی که در مدینه به سر می بردند، علاقمند بود که زائران بیت الله الحرام از مکه برایش آب زمزم هدیه بیاورند. نقل شده ایشان در زمان انجام حج آداب و سنت هایی را مورد توجه قرار می دادند، از جمله این که از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) در هر شبانه روز ده بار و در هر مرتبه هفت بار دور خانه کعبه طواف می نمود، سه بار اول شب، سه بار آخر شب، دو مرتبه صبح و دو مرتبه بعد از ظهر و حد فاصل بین آن ها را استراحت می نمود.» «حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) در زمان انجام حج سوره معارج را زیاد می خواند. و هر وقت سواره ای را می دید و یا از تلی بالا می رفت و یا سرازیر می شد و در آخر شب و در تعقیب نمازها تلبیه می گفت...» و «در هر طواف واجب و مستحبی «حجر الاسود» را با کف دست مسح می کرد.» از امام باقر (علیه السّلام) نیز روایت شده که فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) دو رکن «حجر الاسود» و «رکن یمانی» را مسح می کرد، و پس از مسح آن ها را می بوسید و صورت مبارکش را بر آن ها می نهاد، و در مناسک حج این گونه تلبیه می گفت: لبیک اللهم لبیک، لا شریک لک لبیک، ان الحمد و النعمة لک و الملک، لا شریک لک.
تعداد حج و عمره های پیامبر
از تعداد حج هایی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) قبل از بعثت و بعد آن تا زمان هجرت به جا آوردند اطلاعی در دست نیست. بسیاری از علمای اهل سنت بر این عقیده اند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از بعثت و قبل از هجرت تنها یک بار و به نقلی دیگر دو بار حج به جا آورده است، لیکن آن چه را که واقدی ترجیح داده و آن را معروف و مورد اتفاق مردم شهر خود دانسته، این است که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از بعثت فقط یک مرتبه حج گزارده آن هم از مدینه و همان است که مردم به آن حجة الوداع می گویند. اما پس از هجرت؛ تقریبا همه سیره نویسان اعم از شیعه و سنی بالاتفاق بر این نظرند که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از هجرت به مدینه، تنها یک بار حج به جا آوردند و آن حجة الوداع است. در برخی روایات شیعی تعداد حج هایی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) به جا آورده اند تا بیست و به نقلی دیگر یازده و به روایت دیگر تا ده یا هفت حج هم رسیده است.هم چنین بنا بر برخی روایات رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) سه عمره بجا آورده بودند، عمره حدیبیه، عمره قضا و عمره ای که پس از بازگشت از جنگ حنین و طائف در جعرانه احرام بسته بود. در روایات دیگر عمره دیگری نیز بر این جمع اضافه شده و تعداد آن را به چهار رسانده است، و آن عمره ای بود که حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) همراه با حج خود (حجة الوداع) به جا آورده بودند. همه عمره های جداگانه پیامبر در ماه ذی القعده انجام گرفته بود.
حجة الوداع
از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده: «رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) در مدت ده سال که در مدینه بود، حج بجا نیاورد تا اینکه آیه کریمه: «و اذن فی الناس... نازل شد. پس رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) عازم حج شده، به منادیان دستور داد با صدای رسا به مردم مدینه و حومه آن اعلان کنند که امسال پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) می خواهد به مکه رود و حج کند. این خبر به اطلاع همه مردم مدینه و اهل جبال و بادیه نشینان رسید و پس همه گرد آمدند.
← احرام پیامبر
...
wikifeqh: عمره_در_سیره_نبوی