[ویکی فقه] تَیَمُّم، مبحثی در باب
طهارت در فقه است.
واژه تیمّم، از ریشه یمم، در لغت به معنای «قصد کردن» و «روی آوردن به یک کار یا یک چیز» است و در برخی آیات
قرآن کریم نیز به همین معنا آمده است، ولی باتوجه به معنای خاص آن در برخی آیات قرآن، در اصطلاح
فقها و منابع اسلامی، مفهومی خاص یافته و مراد از آن، طهارت مخصوصی است که به گونه اضطراری برای به جا آوردن نماز و دیگر عباداتی که به طهارت نیاز دارند، در مواردی که وضو گرفتن یا غسل کردن ناممکن یا دشوار باشد، مقرر شده است.
حکمت
دستور داده شده که هنگام عدم امکان غسل یا وضو با آب ، با خاک تیمم کرده بر صورت و دستهایش بکشد، با این کار یعنی مالیدن خاک به صورت و دستها که از اعضای رئیسه و اصلی بدن هستند در واقع
انسان خود را در مقابل
خدا به نوعی حقارت و ذلّت می کشاند در این هنگام باید توجه داشته باشی که
روح و قلبت را اگر نتوانستی با
اخلاق حمیده و اوصاف جمیله از رذائل اخلاقی پاک کنی باید او را خرد و حقیر و با تازیانه ذلت و خواری سیرابش کنی، باشد که مولای رحیم و آقای کریمت به آن
قلب شکسته نظری کند و با پرتوی از نور درخشانش به او حیات بخشد، زیرا همچنانکه در حدیث آمده خدا را باید در قلوب شکسته یافت
مشروعیت
به نظر فقهای مذاهب مختلف اسلامی، در اصلِ مشروعیت تیمّم با استناد به آیات قرآن و
احادیث ، نمی توان تردید کرد، اما آنان در جزئیات احکام آن اختلافاتی دارند.
موارد
...
[ویکی شیعه] تَیَمُّم عملی
عبادی است که در مواردی به جای وضو یا غسل
واجب می شود. مراحل آن عبارتند از: زدن کف دو دست بر خاک و کشیدن آن بر
پیشانی و پشت دست ها. طهارت ناشی از تیمم مانند وضو و غسل است و تا زمان باقی بودن
عذر تیمم، تفاوتی با طهارت ناشی از آنها ندارد. به تیمم، طهارت «تُرابیّه» یا «اضطراری» نیز گفته می شود.
دو آیه در قرآن و بیش از ۲۲۰
روایت در
جوامع حدیثی به موارد
وجوب و شرایط آن پرداخته اند.
تیمم در لغت از ریشه «ی م م» یا «ام م» به معنی «قصد کردن»، و در
اصطلاح فقهی به معنی مسح پیشانی و پشت دست ها با خاک است. به تیممْ طهارت «تُرابیه» یا «اضطراری»، و به وضو و غُسل «طهارت مائیه» نیز گفته می شود.
[ویکی اهل البیت] واژه تیمم در قرآن کریم به صورت فعل و در روایات در هیئت های مختلف فعلی و اسمی بکار رفته است. طهارت به دوگونه اختیاری و اضطراری تقسیم می شود. اولی طهارت با آب است که به صورت وضو یا غسل انجام می گیرد و دومی، طهارت با خاک است که تیمم نامیده می شود.
بنابراین حقیقت تیمم، طهارت اضطراری است یعنی طهارت بدل از وضو یا غسل در مواردی که عقلا یا شرعا امکان تحصیل طهارت با آب وجود ندارد، برای بجا آوردن نماز و دیگر عبادات مشروط به طهارت از اسباب، شرایط و احکام تیمم در باب طهارت سخن رفته است.
تیمم با وجود اسباب آن، مشروع است و در اصطلاح، حکم واقعی ثانوی است که بدل از وضو یا غسل انجام می گیرد.
اسباب و مسوّغات تیمّم عبارتند از:
در مورد سبب نخست، صرف نبودن آب مسوّغ تیمّم نیست؛ بلکه باید به نبود آن در اطراف خود یقین داشته باشد. با عدم یقین به آن، جستجو برای یافتن آب واجب است. حد تفحّص در آبادی، یأس از دستیابی به آب و در بیابان، یأس از آن در توشه خود نزد همراهان و اطراف است. در مقدار جستجو نسبت به اطراف در بیابان اختلاف است.
بنابر مشهور، حد تفحص در زمین ناهموار به اندازه برد یک تیر (حدود دویست گام) و در زمین هموار به اندازه برد دو تیر از چهار جهت است. البته این در فرضی است که مکلف علم به وجود آب در بیش از مسافت یاد شده نداشته باشد وگرنه با داشتن علم و عدم وقوع در عسر و حرج، پیمودن مسافت بیشتر برای دستیابی به آب، واجب است.
اگر مکلف بدون جستجو تیمم کند و نماز بخواند، نمازش باطل است مگر آن که کوتاهی نماید تا وقت تنگ شود و فرصت برای فحص نماند. در این فرض تیمم و نماز صحیح است؛ لیکن گروهی قضای نماز را به شرط یافتن آب در محدوده ای که باید آن را در آنجا جستجو می کرد، واجب دانسته اند؛ بلکه وجوب قضا به اکثر فقها بلکه مشهور آنان نسبت داده شده است.
ظاهر کلام بعض قدما هم بطلان تیمم و نماز است.
