تاریخ خانی شامل حوادث چهل ساله گیلان

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] تاریخ خانی شامل حوادث چهل ساله گیلان کتابی تاریخی است که به فارسی توسط علی بن شمس الدین لاهیجی در سده دهم، مشتمل بر چهل سال تاریخ گیلان (از 880 تا 920) تألیف یافته است. از مؤلف کتاب اطلاعی در دست نیست جز آنکه کتاب خود را به فرمان سلطان خان احمدخان گیلانی (حک: 911-943) نوشته است.
تاریخ خانی مشتمل است بر یک مقدمه و سه باب. باب اول در 44 فصل درباره حوادث سالهای 880 تا 909 است، یعنی اواخر حکومت سلطان محمد (851 -883)، فوت او و جانشینی کارکیا میرزاعلی، جنگ منجیله دشت، فتح قلعه طارم و حوادث دیگر. باب دوم در شش فصل درباره سلطنت سلطان حسن (910-911) و عزل و قتل میرزاعلی و کشته شدن سلطان حسن است. باب سوم شرح سلطنت سلطان خان احمدخان گیلانی است.
سلطان احمدخان بر تألیف این اثر، نظارت مستقیم داشته، زیرا در متن تصحیحاتی انجام داده است. تاریخ خانی درباره تاریخ گیلان در زمان سلاطین کیایی گیلان، و ظاهراً دنباله کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان، تألیف ظهیرالدین مرعشی است. تاریخ گیلان و دیلمستان تا پایان حوادث 894 را دربر دارد. کتاب مرعشی و تاریخ خانی در چهارده سال تداخل زمانی دارند، اما مطالب راجع به این چهارده سال در دو کتاب متفاوت است.
تألیف تاریخ خانی در سال 921 ه.ق آغاز شده و در 922 به پایان رسیده است.
نثر کتاب پیچیده و مصنوع، و آمیخته با اشعار فارسی و عربی و آیات قرآن کریم است. اضافه استعاری در این کتاب زیاد به چشم می خورد. لغات مغولی مانند «توشمال» و «ایلغار»، ترکیبات گیلکی مانند «عموپسر» و «زن پسر»، واژه های عامیانه مانند «اِجْدِها» و اصطلاحات ویژه خود مؤلف -- مانند «من اینست که سوار می شوم» به معنای «دارم سوار می شوم» -- نیز در کتاب به کار رفته است که از دیگر خصوصیات نثر آن به شمار می آید.

[ویکی فقه] تاریخ خانی شامل حوادث چهل ساله گیلان (کتاب). تاریخ خانی کتابی تاریخی است که به فارسی توسط علی بن شمس الدین لاهیجی در سده دهم، مشتمل بر چهل سال تاریخ گیلان (از ۸۸۰ تا ۹۲۰) تالیف یافته است. از مؤلف کتاب اطلاعی در دست نیست جز آنکه کتاب خود را به فرمان سلطان خان احمدخان گیلانی نوشته است.
تاریخ خانی مشتمل است بر یک مقدمه و سه باب. باب اول در ۴۴ فصل درباره حوادث سالهای ۸۸۰ تا ۹۰۹ است، یعنی اواخر حکومت سلطان محمد (۸۵۱- ۸۸۳)، فوت او و جانشینی کارکیا میرزاعلی، جنگ منجیله دشت ، فتح قلعه طارم و حوادث دیگر. باب دوم در شش فصل در باره سلطنت سلطان حسن (۹۱۰- ۹۱۱) و عزل و قتل میرزاعلی و کشته شدن سلطان حسن است. باب سوم شرح سلطنت سلطان خان احمدخان گیلانی است.
گزارش محتوا
سلطان احمدخان بر تالیف این اثر، نظارت مستقیم داشته، زیرا در متن تصحیحاتی انجام داده است. تاریخ خانی در باره تاریخ گیلان در زمان سلاطین کیایی گیلان ، و ظاهرا دنباله کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان، تالیف ظهیرالدین مرعشی است. تاریخ گیلان و دیلمستان تا پایان حوادث ۸۹۴ را دربر دارد. کتاب مرعشی و تاریخ خانی در چهارده سال تداخل زمانی دارند، اما مطالب راجع به این چهارده سال در دو کتاب متفاوت است. تالیف تاریخ خانی در سال ۹۲۱ ه. ق آغاز شده و در ۹۲۲ به پایان رسیده است.
← نثر کتاب
تاریخ خانی را نخستین بار برنهارد دورن در ۱۲۷۴/ ۱۸۵۷ از روی نسخه خطی نیکولا خانیکوف در پطرزبورگ منتشر کرد. چاپ دیگر کتاب از روی همان نسخه که در انستیتوی کتب آسیایی لنینگراد نگهداری می شود، با تصحیح و مقدمه و تعلیقات منوچهر ستوده در ۱۳۵۲ ش در تهران منتشر شده است. تعلیقات و اضافات و تصحیحاتی در پایان کتاب ذکر شده است. تصحیح و تحشیه کتاب توسط دکتر منوچهر ستوده انجام گرفته است. فهرستهای کتاب شامل: نامهای کسان، جایها، نانمهای تیره ها، خاندانها می باشد.
منبع
...

پیشنهاد کاربران

بپرس