تاریخ الفقه الجعفری

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] «تاریخ الفقه الجعفری»، اثر هاشم معروف حسنی، از کتب مرجع و معتبر معاصر در شناسایی ادوار و مراحل تشریع و تحولات اجتهاد و مکاتب مجتهدان امامی است و با مقدمه ای مختصر به قلم محمد جواد مغنیه، در تبیین مفهوم فقه و تفاوت آن با تاریخ و اشاره به اهمیت تاریخ فقه و ارزش کار مؤلف در حدود 320 صفحه و 4 فصل تنظیم و تدوین یافته است.
شناساندن نخستین تشریعات و مقاصد قانون گذاری اسلامی، به طور اجمالی در دو عنوان عبادات و معاملات با استفاده از مصادر اولیه.
منبع اصلی نویسنده، آیات قرآن کریم و تأمل در روابط، مناسبات و معانی عمیق و حقیقی آنها برای استخراج نظام فقهی اسلام و شیعه و سپس تأمل در تاریخ شکل گیری مذهب شیعه است. بنابراین روش نویسنده روش و روی کردی تاریخی و معطوف به قرآن است و ارجاعات او عموما به کتب تاریخ فقه و تاریخ اصول فقه می باشد و به متون و مجامع فقهی و حدیثی استنادی صورت نمی گیرد. نویسنده، از آثار علمای معاصر شیعه و اهل سنت؛ مانند محمد ابوزهره ، محمد جواد مغنیه، سید حسن صدر، عبدالحسین شرف الدین، محسن امینی و عبدالفتاح عبدالمقصود بهره می برد.
در فصل اول از نیاز انسان به شریعت مقدمه ای برای استدلال بر ضرورت آن ارائه شده است. این مقدمه بر تنوع و گستردگی نیازهای انسان و ناتوانی و نادانی عموم بشر نسبت به همه امور و مصالح و مفاسد مسایل می باشد و همین موضوع، نیاز به مصدر و منبعی معصوم و قادر مطلق و دانا که باطن امور و کنه حقایق برایش روشن است را برای انسان ضروری می سازد. این منبع معصوم، وحی است و قرآن کریم محصول این وحی است. نویسنده، سپس مشخصات کلی نظام معرفتی عقیدتی اسلام و اهمیت توحید، معاد و سپس عبادات شرعی را از چشم انداز آیات قرآنی بررسی کرده است. قرآن، اسلوب ویژه ای در دعوت به توحید دارد. در آیات قرآن همواره فطرت و سرشت انسان ها مخاطب قرار می گیرند. وی سپس نمونه هایی از آیات توحیدی قرآن و برخی از استدلال ها و براهین قرآنی در اثبات معاد و قیامت را آورده است. نویسنده، سپس با بررسی عبارات و مضامین قرآنی به این نتیجه رسیده که تشریع در قرآن به یک روش و اسلوب طرح نشده، بلکه شکل های مختلفی برای طرح موضوع و بیان احکام مد نظر شارع مقدس بوده، از جمله گاهی از صیغه مضارع برای انجام خواسته شارع یاد شده؛ مانند ان الله یأمرکم بالعدل و الاحسان گاهی هم با خبر دادن از چیزی که بر مردم نوشته شده با عبارت کتب علیکم یاد گردیده. همان طور که صیغه های طلب در قرآن متنوع و متکثرند، هم چنین وسایل و صیغه های ترک افعال و نهی هم تکثر اسلوبی دارند، سپس از نظام عبادی قرآن و اهمیتی که قرآن به تصحیح رابطه فرد با پروردگار می دهد بحث شده و تأکید شده که این موضوع بر بقیه نظام ها و دستورات و مناسبات تقدم و اولویت دارد. نویسنده، گزیده ای از معارف قرآنی راجع به تشریع نماز، اوقات نماز، نمازهای واجب، تشریع روزه و حج و مالیات زکات و نظام صدقات را بررسی و تحلیل کرده است. در بعد اجتماعی و مناسبات و معاملات میان افراد هم تشریع قرآنی نظام مشخص و متمایزی دارد؛ نویسنده، به اختصار از ویژگی های تشریع قرآنی در بعد اجتماعی و مرتبط با دفاع، زن، نظام ازدواج، تعداد زوجات، طلاق، رجوع در طلاق و طلاق سه گانه با یک لفظ، حجاب، ارث، احکام عقود و معاملات و جزییات و مجازات های قرآنی بحث کرده است. فصل دوم به بررسی وضعیت سیاسی بعد از وفات پیامبر و تعریف شیعه به موالیان و دوست داران اهل بیت اختصاص یافته و منشأ پیدایش شیعه تحقیق شده است. در فصل سوم از ادوار تشریع و مراحل مختلف آن و مشخصات هر کدام از این مراحل سخن رفته و به شکل گیری اصول فقه، نقش قیاس، منبع تدوین حدیث و فقه در تشیع و اجتهاد اسلامی اشاره شده است و نقش اهل بیت و پیروان آنها در توسعه اجتهاد و تکامل تشریع اسلامی و مناسبات آنها با صحابه و تابعین بررسی شده است. در این فصل، بحثی قابل توجه به تبیین ادله احکام و مبانی فقهی شیعه در زمان صحابه اختصاص یافته است. در فصل چهارم، علاوه بر بررسی اوضاع سیاسی از شکل گیری مبانی اجتهادی شیعه و تدوین حدیث و فقه و ادله فقهی و مؤلفان و متون اولیه فقهی شیعه در عهد تابعین بحث شده است.

[ویکی فقه] تاریخ الفقه الجعفری (کتاب). « تاریخ الفقه الجعفری» اثر هاشم معروف حسنی ، از کتب مرجع و معتبر معاصر در شناسایی ادوار و مراحل تشریع و تحولات اجتهاد و مکاتب مجتهدان امامی است و با مقدمه ای مختصر به قلم محمد جواد مغنیه در تبیین مفهوم فقه و تفاوت آن با تاریخ و اشاره به اهمیت تاریخ فقه و ارزش کار مؤلف در حدود ۳۲۰ صفحه و ۴ فصل تنظیم و تدوین یافته است.
شناساندن نخستین تشریعات و مقاصد قانون گذاری اسلامی بطور اجمالی در دو عنوان عبادات و معاملات با استفاده از مصادر اولیه.
ساختار
منبع اصلی نویسنده، آیات قرآن کریم و تأمل در روابط، مناسبات و معانی عمیق و حقیقی آنها برای استخراج نظام فقهی اسلام و شیعه و سپس تأمل در تاریخ شکل گیری مذهب شیعه است. بنابراین روش نویسنده روش و روی کردی تاریخی و معطوف به قرآن است و ارجاعات او عموما به کتب تاریخ فقه و تاریخ اصول فقه می باشد و به متون و مجامع فقهی و حدیثی استنادی صورت نمی گیرد. نویسنده، از آثار علمای معاصر شیعه و اهل سنت مانند محمد ابوزهره، محمدجواد مغنیه ، سیدحسن صدر ، عبدالحسین شرف الدین ، محسن امینی و عبدالفتاح عبدالمقصود بهره می برد.
گزارش محتوا
در فصل اول از نیاز انسان به شریعت مقدمه ای برای استدلال بر ضرورت آن ارائه شده است. این مقدمه بر تنوع و گستردگی نیازهای انسان و ناتوانی و نادانی عموم بشر نسبت به همه امور و مصالح و مفاسد مسایل می باشد و همین موضوع، نیاز به مصدر و منبعی معصوم و قادر مطلق و دانا که باطن امور و کنه حقایق برایش روشن است را برای انسان ضروری می سازد. این منبع معصوم، وحی است و قرآن کریم محصول این وحی است. نویسنده، سپس مشخصات کلی نظام معرفتی عقیدتی اسلام و اهمیت توحید، معاد و سپس عبادات شرعی را از چشم انداز آیات قرآنی بررسی کرده است.قرآن، اسلوب ویژه ای در دعوت به توحید دارد. در آیات قرآن همواره فطرت و سرشت انسان ها مخاطب قرار می گیرند. وی سپس نمونه هایی از آیات توحیدی قرآن و برخی از استدلال ها و براهین قرآنی در اثبات معاد و قیامت را آورده است. نویسنده، سپس با بررسی عبارات و مضامین قرآنی به این نتیجه رسیده که تشریع در قرآن به یک روش و اسلوب طرح نشده بلکه شکل های مختلفی برای طرح موضوع و بیان احکام مد نظر شارع مقدس بوده از جمله گاهی از صیغه مضارع برای انجام خواسته شارع یاد شده مانند «إن الله یأمر بالعدل و الإحسان» گاهی هم با خبر دادن از چیزی که بر مردم نوشته شده با عبارت کتب علیکم یاد گردیده. همان طور که صیغه های طلب در قرآن متنوع و متکثرند هم چنین وسایل و صیغه های ترک افعال و نهی هم تکثر اسلوبی دارند سپس از نظام عبادی قرآن و اهمیتی که قرآن به تصحیح رابطه فرد با پروردگار می دهد بحث شده و تأکید شده که این موضوع بر بقیه نظام ها و دستورات و مناسبات تقدم و اولویت دارد. نویسنده، گزیده ای از معارف قرآنی راجع به تشریع نماز، اوقات نماز، نمازهای واجب، تشریع روزه و حج و مالیات زکات و نظام صدقات را بررسی و تحلیل کرده است. در بعد اجتماعی و مناسبات و معاملات میان افراد هم تشریع قرآنی نظام مشخص و متمایزی دارد; نویسنده، به اختصار از ویژگی های تشریع قرآنی در بعد اجتماعی و مرتبط با دفاع، زن، نظام ازدواج ، تعداد زوجات ، طلاق، رجوع در طلاق و طلاق سه گانه با یک لفظ، حجاب ، ارث ، احکام عقود و معاملات و جزییات و مجازات های قرآنی بحث کرده است.فصل دوم به بررسی وضعیت سیاسی بعد از وفات پیامبر و تعریف شیعه به موالیان و دوست داران اهل بیت اختصاص یافته و منشأ پیدایش شیعه تحقیق شده است.در فصل سوم از ادوار تشریع و مراحل مختلف آن و مشخصات هر کدام از این مراحل سخن رفته و به شکل گیری اصول فقه، نقش قیاس ، منبع تدوین حدیث و فقه در تشیع و اجتهاد اسلامی اشاره شده است و نقش اهل بیت و پیروان آنها در توسعه اجتهاد و تکامل تشریع اسلامی و مناسبات آنها با صحابه و تابعین بررسی شده است. در این فصل، بحثی قابل توجه به تبیین ادله احکام و مبانی فقهی شیعه در زمان صحابه اختصاص یافته است. در فصل چهارم علاوه بر بررسی اوضاع سیاسی از شکل گیری مبانی اجتهادی شیعه و تدوین حدیث و فقه و ادله فقهی و مؤلفان و متون اولیه فقهی شیعه در عهد تابعین بحث شده است.
← عناوین کتاب
...

پیشنهاد کاربران

بپرس