تاریخ احمدشاهی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تاریخ احمدشاهی (کتاب). تاریخ احمد شاهی، نوشته محمود الحسینی بن ابراهیم جامی، تصحیح محمد سرور مولایی می باشد، احمد شاه ابدالی درانی که پیش از رسیدن به پادشاهی در دستگاه نادری از سرداران شایسته سپاه او به شمار می رفت و بر اثر ماندن در خراسان با سواد شده و کار میرزا مهدی خان را در دره نادره پسندیده بود، پس از نشستن بر مسند حکومت ، فرمان داد منشی شایسته و خوش قلم و شیرین سخنی را برای نوشتن تاریخ دوران وی بیابند. این خواست برآورده شد و نویسنده این کتاب؛ یعنی شاگرد و همکار میرزا مهدی را نزد شاه فراخواندند تا با عنوان «منشی» به نوشتن تاریخ احمد شاهی و بررسی دوران وی (۱۱۸۶- ۱۱۶۰ ق) بپردازد.
محمود منشی نزدیک به بیست سال (۱۱۸۶- ۱۱۶۷ ق) در خدمت احمد خان بود و به گفته خودش، در سفر و حضر او را همراهی می کرد و رویدادها را به چشم خود می دید و از آنها گزارش می داد. کتاب او از آثار ارزش مند ادب فارسی به شمار می رود که به پیروی از دره نادره نوشته شده است. نویسنده در سراسر کتاب می کوشد که از سلف خود باز نماند و حتی از آنان پیش افتد. از این رو، نثر کتابش متکلفانه و منشیانه است و گونه های فراوان صنایع ادبی (لفظی و معنوی) در آن دیده می شود. وی ظاهر سخن را با آرایه های زیبایی همچون کنایه و تشبیه و ایهام می آراید، اما شاید خواننده از فراوانی این صنعت ها ملول و خواندن اثر سخت شود. گزارش های کتاب در قالب یک دیباچه و ۲۶ فصل (وقایع سال نخست تا سال ۲۶) عرضه می شود.
گزارش محتوا
یکی از بخش های ناشناخته تاریخ ایران، اوضاع سیاسی- اجتماعی خراسان در دوران جانشینان نادر شاه است که تحولات این زمان، خود آغاز جدایی بخش های گسترده ای از سرزمین های شمالی و شرقی ایران به شمار می رود و تاریخ احمد شاهی گزارش های ارزنده ای در این باره عرضه می کند. کتاب به درخواست احمد خان نوشته شد و از این رو، روح حاکم بر درون مایه کتاب و موضوع اصلی آن، گزارش رویدادهای روزگار حکومت اوست که در آن دوران بر منطقه های شرقی خراسان و سرزمین های غربی رود سند فرمان می راند. وی دست کم، پس از سی صد سال از عصر صفویان برای نخستین بار از حاکمیت ایران بیرون رفت و مدعی استقلال شد. نویسنده با گفتارهایی در ستایش خداوند ، پیامبر و خلفای او آغاز می کند و از لزوم دادگستری حکومت به ویژه خود شاه سخن می گوید و نمونه شاه عادل را احمد شاه می خواند. پس از ستایش مخدوم خود، مقدمه ای در شرح چگونگی تالیف و سبب نگارش کتاب می آورد و از تاثیر گذاری خاندان درانی در خدمت نادر شاه می گوید. به نوشته او احمد خان از دوازده سالگی در اردوی نادر و همراه او بود و پس از کشته شدنش و پیدایی آشوب در خراسان، به قندهار رفت و پس از تثبیت قدرت خود، به مشهد بازگشت تا از جانشینان نادر پشتیبانی کند. گزارش کوتاهی درباره نادرشاه و شیوه رفتار او با خاندان درانی و کشته شدن نادر و دگرگونی اوضاع خراسان پس از وی، پاره ای از درون مایه همین بخش است و کارها و جنگ های احمد خان درانی، روابط وی با عالم گیر شاه (پادشاه گورکانی هند)، ازبکان، خانان ترکستان و ما وراء النهر، پادشاهان هند، شاهرخ افشار و پسرش نصر الله میرزا، پس از این گزارش می شود.
← تندروی در ستایش احمد خان
مهم ترین دلیل ارزش مندی این اثر، منبع دیداری و شنیداری نویسنده آن است. به ادعای وی، مطالب کتاب به «مشاهدات رای العین» یا شنیده های خودش از افراد «صداقت کیش و صحیح القول» مستندند، اما به دلیل کمبود منابع درباره احمد خان درانی، ارزیابی کامل و دقیق این ادعا امکان پذیر نیست. البته گزارش های نویسنده درباره خراسان، با توجه به دیگر منابع تایید می شوند و از این رو، به دیگر گزارش های آن نیز می توان اعتماد کرد. تاریخ احمد شاهی که نسخه ای نفیس با خط خوش نستعلیق بوده است، پیش از این به کوشش دوست مراد سید مرادوف در ۱۹۷۴ در مسکو به صورت عکسی و همراه با مقدمه و فهرست هایی در دو جلد منتشر شد. بسیاری از صفحات آن نسخه به انگیزه کشیدن تصویرهایی، سفید گذاشته شده که گویی فرصتی برای این کار پیش نیامده است. نسخه جدید کتاب به کوشش سرور مولایی، نمایه های آیات و احادیث و اقوال، اشعار و امثال و حکم، لغات و ترکیبات، جنگ افزارها، اصطلاحات دیوانی، نظامی و اداری، اقوام و طوایف و قبیله ها و کسان و جای ها را نیز در بردارد و مقدمه او، اطلاعات نیکویی درباره زندگی نویسنده و روزگار وی عرضه می کند.
منبع
...

[ویکی نور] تاریخ احمد شاهی، نوشته محمود الحسینی بن ابراهیم جامی، تصحیح محمد سرور مولایی
احمد شاه ابدالی درّانی که پیش از رسیدن به پادشاهی در دستگاه نادری از سرداران شایسته سپاه او به شمار می رفت و بر اثر ماندن در خراسان با سواد شده و کار میرزا مهدی خان را در دره نادره پسندیده بود، پس از نشستن بر مسند حکومت، فرمان داد منشی شایسته و خوش قلم و شیرین سخنی را برای نوشتن تاریخ دوران وی بیابند. این خواست برآورده شد و نویسنده این کتاب؛ یعنی شاگرد و همکار میرزا مهدی را نزد شاه فراخواندند تا با عنوان «منشی» به نوشتن تاریخ احمد شاهی و بررسی دوران وی (1186 - 1160ق) بپردازد.
محمود منشی نزدیک به بیست سال (1186 - 1167ق) در خدمت احمد خان بود و به گفته خودش، در سفر و حضر او را همراهی می کرد و رویدادها را به چشم خود می دید و از آنها گزارش می داد. کتاب او از آثار ارزش مند ادب فارسی به شمار می رود که به پیروی از دره نادره نوشته شده است. نویسنده در سراسر کتاب می کوشد که از سلف خود باز نماند و حتی از آنان پیش افتد. از این رو، نثر کتابش متکلفانه و منشیانه است و گونه های فراوان صنایع ادبی (لفظی و معنوی) در آن دیده می شود. وی ظاهر سخن را با آرایه های زیبایی همچون کنایه و تشبیه و ایهام می آراید، اما شاید خواننده از فراوانی این صنعت ها ملول و خواندن اثر سخت شود.
گزارش های کتاب در قالب یک دیباچه و 26 فصل (وقایع سال نخست تا سال 26) عرضه می شود.
یکی از بخش های ناشناخته تاریخ ایران، اوضاع سیاسی - اجتماعی خراسان در دوران جانشینان نادر شاه است که تحولات این زمان، خود آغاز جدایی بخش های گسترده ای از سرزمین های شمالی و شرقی ایران به شمار می رود و تاریخ احمد شاهی گزارش های ارزنده ای در این باره عرضه می کند. کتاب به درخواست احمد خان نوشته شد و از این رو، روح حاکم بر درون مایه کتاب و موضوع اصلی آن، گزارش رویدادهای روزگار حکومت اوست که در آن دوران بر منطقه های شرقی خراسان و سرزمین های غربی رود سند فرمان می راند. وی دست کم، پس از سی صد سال از عصر صفویان برای نخستین بار از حاکمیت ایران بیرون رفت و مدعی استقلال شد.

پیشنهاد کاربران

بپرس