انقلاب ایران

دانشنامه آزاد فارسی

انقلاب ایران (کتاب)
نوشتۀ ادوارد گرنویلِ براون (۱۸۶۲ـ۱۹۲۶)، کتابی در تاریخ مشروطیت. نویسندۀ کتاب شاهد رویدادهای انقلاب مشروطه بوده و با بسیاری از مشروطه خواهان ایرانی، مانند سید حسن تقی زاده، ارتباط نزدیک داشته است. هر چند کتاب از اشتباهات و استنتاجات نادرست تاریخی به دور نیست ، به دلیل استفاده مؤلّف از منابع دست اول ، از زمره کتاب های معتبر تاریخ مشروطیت محسوب می شود. مؤلّف ، تحولات سیاسی ایران را از اواسط دوران ناصرالدین شاه تا جلوس احمدشاه پی می گیرد. در این کتاب که در ۱۹۱۰م انتشار یافت و با اشعاری از میرزا آقاخان کرمانی آغاز می شود نویسنده می کوشد به مردم اروپا بفهماند که مجلس ملی ایران، آن گونه که آن ها می پندارند، از هوس های مظفرالدین شاه قاجار نبوده است و چنین قضاوتی دربارۀ مجلس و انقلاب از فقدان درک صحیح و اصالت انقلاب حکایت می کند. کتاب انقلاب ایران را از مآخذ مستند و مهم غربی دربارۀ تاریخ مشروطیت ایران دانسته اند. از این کتاب دو ترجمۀ به فارسی (۱۳۳۵ش، تهران و ۱۳۷۶ش، تهران) در دست است.

پیشنهاد کاربران

انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ هجری خورشیدی، ( مشهور به انقلاب اسلامی ) که با مشارکت روحانیون، بازاریان، احزاب سیاسی مخالف، روشنفکران، دانشجویان و مردم عادی در ایران انجام پذیرفت، نظام پادشاهی این کشور را سرنگون، و زمینهٔ روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، به رهبری روحانی شیعه، روح الله خمینی را فراهم کرد. تفکرات و شخصیت های اسلامی، در این انقلاب ضدسلطنتی حضور برجسته ای داشتند و خمینی آن را انقلاب اسلامی خواند. [۱] این انقلاب، با نام انقلاب بهمن ۵۷ نیز شناخته می شود.
...
[مشاهده متن کامل]

پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، شاه به تثبیت قدرت خود پرداخت و طرح های جنجال برانگیز موسوم به انقلاب سفید که محور اصلی آن را اصلاحات ارضی تشکیل میداد، به اجرا گذاشت. اجرای این طرح ها و افزایش چند برابری درآمدهای نفتی، توسعه اقتصادی و دگرگونی ساختار اجتماعی ایران و در عین حال افزایش اختلاف طبقاتی و تنشهای اجتماعی را در دهه های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ در پی داشت. او با معطوف کردن اقدامات امنیتی و اطلاعاتی خویش بر سرکوب طبقه متوسط جدید و احزاب سکولار، خود را در مقابل روحانیون و تفکرات مبارز جدید اسلامی آسیپ پذیر ساخت. اصلاحات شاه و نیز جانبداری مستقیم و غیر مستقیم او از دولتهای آمریکا و اسرائیل، مورد مخالفت روحانیون به ویژه خمینی واقع شد. در این دوران شماری از روشنفکران ( از همه مهمتر علی شریعتی ) بر احیای تفکر سیاسی شیعه تاثیری عمیق نهاده و تفسیری انقلابی از شیعه را به عنوان یک ایدئولوژی رهایی ساز، در اذهان مردم به ویژه محصلان و دانشجویان به جای گذاشتند. خمینی نیز در سالهای تبعید خود، اگرچه خواهان ایجاد یک حکومت اسلامی به رهبری فقها به جای سلطنت موروثی بود، بیشتر به طرح نقطه ضعفهای رژیم و مسائلی که توده مردم مسلمان ایران را خشمگین میساخت، میپرداخت. همچنین شماری سازمانهای چریکی مارکسیست و اسلام گرا شکل گرفتند که به مبارزه مسلحانه با رژیم پرداختند. نهایتاً با سیاست های نادرست حزب رستاخیز حکومت در خصوص بازار و مذهب در اواسط دهه ۱۳۵۰، بازاریان و روحانیون محافظه کار و غیر سیاسی نیز به عنوان دو متحد تاریخی، به صفوف مخالفان پیوستند.
تنشها و نارضایتی های مذکور، با بازتر شدن فضای سیاسی در سال ۱۳۵۶ که به دلیل فشارهای دولت آمریکا و نهادهای مدافع حقوق بشر صورت پذیرفته بود، خود را نشان داد و از پاییز و زمستان همان سال به شکل تظاهرات خیابانی نمود یافت. معترضان از سنت های شیعی چون مراسم چهلم جانباختگان برای راهپیمایی اعتراضی استفاده سیاسی به عمل آوردند. [۲][۳][۴] رویدادهایی چون فاجعه آتش سوزی سینما رکس آبادان و کشته شدن معترضان در برخی از تظاهرات ها ( از جمله در واقعه جمعه سیاه در شهریورماه ) توسط نیروهای حکومتی تنها موجب تشدید اعتراضات و از دست رفتن امکان مصالحه شد. [۵] رکود اقتصادی به وقوع اعتصابات گسترده و پیوستن طبقه کارگر به تظاهرات ها و در نتیجه فلج شدن اقتصاد کشور انجامید. با پیوستن کارگران و همچنین تهیدستان شهری به تظاهرات ها، دامنه اعتراضات از ده ها هزار نفر به صدها هزار و حتی میلیونها تن رسید. [۶] سرانجام با خروج شاه از کشور، عدم موفقیت دولت شاپور بختیار، دو روز نبرد مسلحانه سازمانهای چریکی و هزاران داوطلب مسلح با ارتش و گارد شاهنشاهی و اعلام بیطرفی ارتش در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، انقلاب به پیروزی رسید. [۷][۸]
سپس نظام «جمهوری اسلامی» در قالب حکومتی دینی برپایهٔ تفسیر خاصی از شیعه به نام ولی فقیه جایگزین نظام پیشین گردید. [۹][۱۰]
محتویات [نمایش]
ریشه های انقلاب [ویرایش]
مخالفان محمد مصدق و شرکت کنندگان در کودتای ۲۸ مرداد، سوار بر تانکهای «شِرمَن» ارتش شاهنشاهی.
نوشتار اصلی: کودتای ۲۸ مرداد
محققان معتقدند در جستجوی ریشه اصلی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، می توان به کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، و رخدادهای پیرامون آن، بازگشت. [۱۱][۱۲][۱۳] پس از برکناری رضاشاه پهلوی توسط متفقین در هنگامه جنگ جهانی دوم، ایران در بین سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲، طولانی ترین زمان فضای باز سیاسی در تاریخ معاصر را به خود دید. در این دوره روشنفکران و نه روحانیون، دست اندرکار بسیج و سازماندهی توده ها علیه ساختار قدرت بودند و سازمانهای غیر مذهبی - نخست حزب توده و سپس جبهه ملی به رهبری محمد مصدق - با موفقیت، طبقه متوسط و طبقه کارگر شهری را جذب کردند. [۱۴] در طی این دوران، مصدق به عنوان یک ملی گرای محبوب، خواستار اصلاح سیاست خارجی نادرست و خاتمه بخشیدن به دادن امتیازهای عمده به ابرقدرتهای خارجی شد. [۱۵] او به یاری تظاهرات های گسترده طبقه متوسط و همچنین اعتصابات بزرگ کارگری در بخش صنعت نفت به سازماندهی حزب توده، به عنوان اهرم فشاری بر حکومت، توانست نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران را با موفقیت به پیش ببرد و تحت تاثیر شور و اشتیاق عمومی به نخست وزیری رسیده و حتی تسلط و اختیار محمدرضاشاه بر ارتش را به خطر افکند. ملی شدن صنعت نفت برای انحصارات نفتی و دولت بریتانیا ضربه ای جبران ناپذیر بود، به ویژه که این جنبش، می توانست به نیروی محرکه ای برای مردم دیگر کشورهای منطقه به منظور کسب حقوق خویش، تبدیل شود و بدین سان منفعت دیگر ابرقدرت وقت، ایالات متحده را نیز به مخاطره افکند. سرانجام بریتانیا توانست موافقت آمریکا را برای به راه اندازی یک کودتای نظامی علیه دولت مصدق به دست آورده و آمریکا به کمک نیروهای هوادار سلطنت در ارتش ایران و با پشتوانه دستگاه مذهبی ( علما و روحانیون طراز اول و وعاظ و پیروان آنها ) و برخی از زمینداران و سیاستمداران محافظه کار، دولت وی را سرنگون نمود. [۱۶][۱۷][۱۱] این رویداد تاثیری به سزا و طولانی مدت بر فضای جامعه به جای گذاشت و در عصر جمهوری خواهی، ملی گرایی، گرایش به سوسیالیسم و سیاست خارجی بیطرفانه، اکنون سلطنت پهلوی و ارتش، در افکار عمومی، به عنوان سرسپرده ابرقدرتهای غربی، سرمایه داری و سازمانهای اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا شناسانده شدند. با وقوع کودتا، سازمانهای سیاسی چون جبهه ملی و حزب توده سرکوب ش . . .

بپرس