افشار قاسملو

دانشنامه عمومی

افشار قاسملو خاندانی از تیرهٔ قاسملو ایل افشار بودند که از دوره شاه سلطان حسین تا اواخر سلطنت فتحعلی شاه، حکومت ارومیه را در دست داشتند. [ ۱] معروفترین شخصیت این خانواده امام قلی خان بیگلربیگی است که نوادگان او در دوران معاصر بیش از هشتادهزار خانواده هستند. [ ۲]
پیشینه خاندان افشار قاسملو به افشارهایی بازمی گردد که در حدود سال های ۱۰۳۵ قمری به دستور شاه عباس کبیر به همراه کلبعلی سلطان افشار به ارومیه مهاجرت کردند و افشارهای ارومیه را پدیدآوردند. تیره «قاسملو» یکی از تیره های فرعی ایل افشار محسوب می شد که برطبق گزارش ادیب الشعراء پس از مهاجرت، به دستور کلبعلی سلطان در صائین قلعه متوطن شدند. از تیره فرعی قاسملو در اواخر دوره صفوی و اوایل دوران قاجار، چند خاندان در نقاطی از شمال غرب ایران و استان کرمان نفوذ قدرت فراوان یافتند، از جمله این خانواده که در طی چند نسل حکومت ارومیه را برعهده داشت و خاندان افشار قاسملوی اسدآباد که برای دو قرن بر جلگه اسدآباد حکمرانی کردند و در ارتش قاجار مناصب بالای نظامی داشتند. در کرمان نیز افشار قاسملو با در اختیار داشتن ۹۲ تیره از ایل افشار به مدت ۵۰۰ سال حاکمیت کرمان و بخش های جنوبی و شرقی ایران را در اختیار داشتند . در دوره پس از نادر شاه با وصلتی که بین سران افشار کرمان و شاهرخ خان افشار ( فرزند نادر شاه ) به وجود آمد قدرت افشار کرمان فزونی یافت. از سرشناسترین افراد ایل افشار کرمان به بایرم خان افشار، شاهرخ خان افشار، میرزا حسن خان سرتیپ، غنجعلی خان افشار، هژبرالسلطنه و فرج اله خان افشار می توان اشاره کرد. در دوره قاجاریه افشار کرمان خود را از حکومت کرمان کنار کشیده و حکومت را به آقا محمد خان قاجار واگذار نمودند ولی این واگذاری قدرت چیزی از تسلط این ایل بر کرمان کم نکرد بلکه در ادوار مختلف نقش سیاسی افشارها در تاریخ کرمان مشهود بوده است. در حال حاضر شهرهای شمالی و غربی استان کرمان و شهرهای بافت و سیرجان و حاجی آباد هرمزگان و جیرفت و شهر بابک سکونتگاه فرزندان این ایل می باشد.
در خصوص افشار قاسملوی ارومیه نیز آنچه از مستندات تاریخی بر می آید آن است که از زمان کلبعلی سلطان افشار، حکومت ارومیه در دست خاندانی از تیره ایمانلوی افشار بود تا در زمان سلطنت شاه سلطان حسین به خاندان افشار قاسملو منتقل شد.
خدادادخان، اولین حاکم ( بیگلربیگی ) ارومیه از تیره قاسملو، در سال ۱۱۱۹ قمری به فرمان شاه سلطان حسین به قدرت رسید. او در سال ۱۱۳۴ به دلیل شکست در سرکوبی راهزنان کرد، برسر نماز خنجری به سینه خود فروکرد و به زندگیش پایان داد. [ ۳] پس از او پسرش قاسم خان به دستور شاه سلطان حسین به حکومت رسید. کمتر از یک سال بعد، با حمله افغان و سرنگونی صفویان، آذربایجان نیز دچار آشوب شد و مورد هجوم قوای عثمانی قرار گرفت. عثمانیان به سرداری یوسف پاشا ارومیه را فتح کردند و قاسم خان را عزل و سپس مقتول ساختند. [ ۴] در سال ۱۱۴۲ قمری، نادر ارومیه را از دست عثمانیان گرفت و یوسف پاشا را که به قلعه دم دم پناه برده بود، به قتل رساند و یکی از نزدیکان خود به نام پرو بیگ افشار را به حکومت ارومیه منصوب کرد. در سال ۱۱۴۸ قمری حکومت برای مدت کوتاهی به محمدعیسی خان، پسر قاسم خان تعلق گرفت. در سال ۱۱۵۸ قمری، فتحعلی خان افشار ارشلو در ارومیه حکومت می کرد. پس از قتل نادر، در حدود سال های ۱۱۶۰ تا ۱۱۷۶ جز شاخه خدادادخان، شاخه دیگری از تیره قاسملو نیز بر ارومیه حکومت کرد که نحوه ارتباط آنان با شاخه نخست معلوم نیست. از شاخه دوم، ابتدا مهدی خان افشار قاسملو حکومت یافت. او در حدود سال ۱۱۶۰ قمری از ایروان به ارومیه آمد و فتحعلی خان افشار را به زندان انداخت. او سپس به ابراهیم شاه پیوست و از جانب او حاکم آذربایجان شد. مهدی خان فتحعلی خان را پس از آن که به او اظهار وفاداری کرد، به حکومت ارومیه گمارد. دومین نفر از این شاخه، تقی خان برادر مهدی خان است که از جانب فتحعلی خان به حکومت رسید. پس از آنکه مهدی خان توسط مردم تبریز مقتول شد، فتحعلی خان به تبریز لشکرکشید و خود را حاکم آذربایجان اعلام کرد و تقی خان را در ارومیه جانشین خود ساخت. در زمانی که فتحعلی خان به قصد به دست آوردن سلطنت ایران، به اصفهان لشکرکشیده بود، آزادخان افغان به ارومیه حمله کرد و تقی خان را کور ساخت و محمدموسی خان، برادر محمدعیسی خان از شاخه خدادادخان را به حکومت تعیین کرد. او همچنین برای تحکیم نفوذ خود، قیزآقا، خواهر موسی خان را به حباله نکاح کشید. در ۱۱۷۰ قمری محمدحسن خان قاجار به کمک فتحعلی خان ارشلو ارومیه را تسخیر کرد و فتحعلی خان را باردیگر به حکومت گماشت. محمدموسی خان به دست محمدحسن خان به قتل رسید و آزادخان به شیروان فراری شد. در ۱۱۷۷ قمری کریم خان زند به آذربایجان آمد و ارومیه را مفتوح ساخت و فتحعلی خان را معزول ساخت. سپس خواهر محمدموسی خانِ مقتول را به زنی گرفت و حکومت ارومیه را به رستم خان قاسملو، پسر مهدی خان داد. کریم خان در ارومیه تاج برسر نهاد و خود را «وکیل الرعایا» یا «وکیل ملت» نامید. او در بازگشت به شیراز فتحعلی خان را به همراه خود برد، اما در میانه راه، زمانی که به شهر قمشه رسیده بودند، به قتلش فرمان داد. رستم خان در سال ۱۱۸۱ قمری به دست مردم شهر که بر او شوریده بودند، کشته شد. پس از او، کریم خان رضاقلی خان پسر محمدموسی خان را به سمت بیگلربیگی منصوب کرد. رضاقلی خان پس از چهار سال، در ۱۱۸۵ قمری درگذشت و حکومت به پسرش امام قلی خان تعلق گرفت. با اقدامات تظامی او در خلال سال های ۱۱۸۶ تا ۱۱۹۵ قمری علیه نظرعلی خان شاهسون، علی خان شقاقی و ابراهیم خلیل خان جوانشیر، باردیگر امنیت در آذربایجان برقرار شد. امام قلی خان چندبار با حکام آذربایجان نیز وارد جنگ شد[ ۵] و از جمله به تبریز لشکرکشید و حکومت نجفقلی خان دنبلی را در معرض تهدید قرار داد. [ ۶] او در ۱۱۹۶ قمری با سعایت نجفقلی خان و سایر حاکمان آذربایجان، به دستور علیمرادخان زند عزل شد و امیراصلان خان کردبچه افشار به جای او منصوب گردید. امامقلی خان به فرمان علیمرادخان سر فرود نیاورد و با امیراصلان خان وارد جنگ شد، اما در این گیرودار زخمی شد و به دلیل خون ریزی زیاد در عمارت چهاربرج درگذشت.
عکس افشار قاسملوعکس افشار قاسملوعکس افشار قاسملوعکس افشار قاسملوعکس افشار قاسملوعکس افشار قاسملو
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف

پیشنهاد کاربران

بپرس