اصحاب رای

[ویکی فقه] اصحاب رأی. اَصْحاب ِ رَأْی ، عنوان پیروان یکی از دو گرایش اصلی در فقه سده های نخستین اسلامی که مروج کاربرد شیوه های اجتهاد الرأی در استنباط فقهی بوده اند.
در تاریخ فقه ، فقهای سرزمین عراق ، به ویژه فقیه کوفی ابوحنیفه ، به عنوان نماد این گرایش شناخته می شده اند.

[ویکی فقه] اَصْحاب ِ رَأْی ، عنوان پیروان یکی از دو گرایش اصلی در فقه سده های نخستین اسلامی که مروج کاربرد شیوه های اجتهاد الرأی در استنباط فقهی بوده اند.
در تاریخ فقه ، فقهای سرزمین عراق ، به ویژه فقیه کوفی ابوحنیفه ، به عنوان نماد این گرایش شناخته می شده اند.
شیوه و روش فقهی اصحاب حدیث
ابوحنیفه در برخورد با ادله سنن، اخبار ضعیف و غیر ثابت (به زعم خود) را در اثبات سنت نبوی معتبر نمی دانست و در موارد تعارض اخبار، سنت غیر ثابت را در برابر سنت ثابت کنار می نهاد.وی در مواجهه با آراء صحابه، اتفاق آنان را حجت می شمرد و در موارد اختلاف، خود را مجاز به حق انتخاب بر وفق رأی می دانست.وی بیشترین زمینه برای کاربرد رأی و قیاس را در آن بخش از احکام شریعت می دانست که به موضوعات روزمره مربوط می شوند.
تمایز با اصطلاح اصحاب حدیث
اصطلاح اصحاب رأی در سده های نخستین همواره در تقابل با اصطلاح اصحاب حدیث (ه م ) مفهوم واقعی خود را می یافته است . تمایز میان این دو گرایش در بسیاری موارد به سبب نسبی بودن مفهوم این دو اصطلاح ، بسیار دشوار است . چه ، از بررسی و تحلیل شیوه های فقهی ِ رایج میان اصحاب حدیث متقدم ، و مقایسه روشهای استدلال آنان با اصحاب رأی ، چنین برمی آید که مذاهب گوناگون اصحاب رأی و اصحاب حدیث ، طیفهایی متنوع از مجموعه ای پیوسته اند که اختلافات آنان در کاربرد رأی و آثار، تنها امری نسبی است . در واقع ، متعصب ترین فقیهان شناخته شده از اصحاب حدیث ، هیچ گاه کاربردی محدود برای رأی را انکار نکرده ، و تندرو ترین فقیهان رأی گرا نیز هرگز خود را مجاز به مخالفت با احادیث ثابت و معتبر ندانسته اند و از همین رو، ترسیم مرزی دقیق میان این دو گروه ناممکن خواهد بود.در صورتی که مبنای طبقه بندی اصحاب رأی و اصحاب حدیث ، میزان گرایش هر یک به کاربرد رأی یا حدیث دانسته شود، باید اذعان داشت که مشهورترین فقیهان اصحاب حدیث ، چون مالک ، سفیان ثوری و اوزاعی ، در میان این دو گروه جای خواهند گرفت . توجه به همین خصوصیت است که ابن قتیبه ، عالم حدیث گرای سده ۳ق را بر آن داشته تا با برداشتی موسع از اصحاب رأی ، این ۳ تن را درکنار ابوحنیفه و ابن ابی لیلی قرار دهد و همگی را با عنوان کلی اصحاب رأی بخواند.
ریشه های رأی در سده ۱ق
...

اَصحابِ رأی
پیروان مذهب فقهی ابوحنیفه، و نیز همۀ فقیهان عراق که طرفدار و پیرو عبدالله بن مسعود بودند. عبدالله بن مسعود را سرسلسلۀ اصحاب رأی دانسته اند. این اصطلاح گاه به صورت های اصحاب الرّأی و القیاس، اولی الرّأی، اصحاب الرّأی و المقائیس، اصحاب الاجتهاد بالرّأی (اصحاب الاجتهاد) و اهل الرّأی، در متون فقهی آمده، و مراد از واژۀ رأی یکی از معانی زیر است: ۱. نظریۀ شخصی که فقیه در مقام قانون گذاری، در مواردی که نص وجود ندارد، بدون استناد به منابع معتبر شرعی، تشریع می کند. ۲. نظریۀ شخصی فقیه، که حتی با وجود نص و گاه برخلاف آن، به عنوان حکم فقهی بیان می شود. البته اظهارنظر با وجود نص، که به آن اجتهاد در برابر نص گویند، بسیار نادر است. ۳. نظریۀ فقهی براساس منابعی ظنّی چون قیاس، استحسان و مصالح مرسله، در مقام استنباط احکام شرعی. در واقع، اصحاب رأی فقهایی هستند که براساس تفکر شخصی و بدون استناد به منابع معتبر فقهی نظریه پردازی می کنند و فتوا می دهند. امام علی (ع) فرمود: از اصحاب رأی دوری کنید؛ آنان دشمن سنّتِ رسول خدا (ص) هستند.