[ویکی فقه] اسراف در قرآن. دین مقدس اسلام بهره برداری مشروع از نعمت های الهی و زیبایی های زندگی را مباح و روا و اسراف و زیاده روی را حرام و ناروا می داند و این بدان جهت است که مسلمان به تناسب امکانات و توانایی و کارآیی خود، در برابر جامعه مسؤولیت دارد. در این صورت فرد اسراف کار قهرا از اجرای مسؤولیت و تعهدات اجتماعی خود بازمی ماند و از این رهگذر بر پیکر جامعه ضربه می زند.قرآن مجید این حقیقت را در ضمن مباحث اجتماعی در قالب هایی زیبا بیان می کند و با هشدار به پیروان خود می فرماید: (و انفقوا فی سبیل الله و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکة) یعنی در راه خدا انفاق کنید و با دست های خود، خود را به هلاکت و نابودی نیفکنید. از این آیه شریفه چنین استفاده می شود که اگر مال در راه خدا و به سود جامعه و رفع نیازمندی های مردم مصرف نشود سرنوشت آن جامعه و ملت به هلاکت و سقوط می انجامد.
راغب اصفهانی می گوید: «السرف تجاوز الحد فی کل فعل یفعله الانسان» اسراف به معنی تجاوز از حد و معیار در هر کاری است که از انسان سر بزند، گرچه استعمال آن در موارد زیاده روی در انفاق مال بیشتر است و گاهی به خروج از اعتدال در مقدار خرج مال و زمانی هم به چگونگی بذل مال و مورد آن اطلاق می شود. اما بنا به مفهوم سخن راغب و روح معنی «کل فعل» و بر پایه شواهد فراوان در قرآن و حدیث، اسراف به هر گونه تجاوزکاری و زیاده روی گفته می شود و در هر حال اسراف عملی است ممنوع و محکوم، و مورد خشم و انزجار خداوند متعال است و از آن به شدت منع شده است.خداوند در سوره اعراف می فرماید: «کلوا و اشربوا و لا تسرفوا انه لا یحب المسرفین» بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست ندارد.
مفهوم تبذیر
تبذیر برخلاف اسراف و تنها واژه ای اقتصادی است. تبذیر از ریشه «بذر» یعنی تفریق و پخش کردن چیزی؛ اصلش از ریختن و پاشیدن بذر است که به طور استعاره درباره کسی که مال خود را بیهوده تلف و پخش می کند، به کار رفته است و نیز گفته شده است که تبذیر، انفاق مال در راه معصیت است.با این توضیحات ملاحظه می کنیم که «اسراف» در برابر اقتصاد و میانه روی قرار دارد و به هرگونه تجاوز از حد، در غیر طاعة الله و به قصور از حق الله اطلاق می شود. در قرآن کریم واژه قصد و مشتقات آن در معانی؛ راست، متوسط و معتدل به کار رفته است. مانند «واقصد فی مشیک » در راه رفتن اعتدال را رعایت کن. «فمنهم ظالم لنفسه ومنهم مقتصد ومنهم سابق بالخیرات» از میان آنها عده ای بر خود ستم کردند و عده ای میانه رو بودند و عده ای به اذن خدا در نیکی ها از همه «پیشی» گرفتند.حضرت علی (علیه السّلام) در مورد قصد می فرمایند: «علیک بالقصد فی الامور» بر تو باد میانه روی در کارها. در خطبه همام از نشانه های متقین و پرهیزگاران می فرماید: «و ملبسهم الاقتصاد» یعنی پوشاکشان میانه بود، بدین معنی افراط و تفریط در کارها و زندگیشان وجود ندارد.از مجموع این نظریه ها این چنین برمی آید که بین واژه اسراف به معنی اقتصادی آن با واژه تبذیر فرق زیادی وجود ندارد و تنها ممکن است در جهت تمایز بین این دو واژه گفته شود که با توجه به خصوصیات تعابیر لغت شناسان در معنی تبذیر، مقصود از این واژه تلف کردن و ضایع نمودن مال است و زیاده روی در انفاقات شخصی و امور خیریه را شامل نمی شود، در حالی که اسراف فراگیرتر از آن و در برگیرنده همه موارد از به هدردادن و زیاده روی در مصارف شخصی و خانوادگی و انفاق های مستحب می باشد. و به عبارت دیگر هر تبذیری اسراف است ولی هر اسرافی تبذیر نیست.از امام صادق (علیه السّلام) جمله کوتاهی نقل شده است که ممکن است همین نکته را از آن استفاده کرد. آن حضرت فرمود: «ان التبذیر من الاسراف» یعنی، تبذیر از اسراف است. در این حدیث شریف، برای اسراف انواع واقسامی فرض شده، که تبذیر شاخه ای از آن معرفی گردیده است.
اسراف از نظر قرآن
در قرآن کریم واژه «اسراف» و مشتقات آن مکرر به کار رفته است ولی در بیست و سه مورد لفظ «اسراف» استعمال شده که در هر مورد، مفهومی ویژه دارد. در غالب موارد، مقصود از اسراف جنبه های اخلاقی، عقیدتی و تجاوز از حدود الهی است، و تنها در چهار مورد جنبه مالی را شامل می شود که با دو آیه «تبذیر» شش آیه می شود.به آیات زیر توجه کنید:۱ - کذلک زین للمسرفین ما کانوا یعملون. این گونه برای اسراف کاران اعمال شان زینت داده شده است.۲ - و لا تطیعوا امر المسرفین. اطاعت فرمان مسرفان نکنید.۳ - ان الله لا یهدی من هو مسرف کذاب. خداوند اسراف کار دروغگو را هدایت نمی کند.۴ - وان فرعون لعال فی الارض وانه لمن المسرفین. و به راستی فرعون برتری جویی (و طغیان) در زمین روا داشت و او از اسراف کاران بود.اما آیاتی که تنها ظهور در جنبه های اقتصادی دارند عبارتند از:۱ - انعام، آیه ۱۴۱.۲ - اعراف، آیه ۳۱.۳ - فرقان، آیه ۶۷.۴ - اسراء، آیات ۲۷ و ۲۸.حال به ذکر چند آیه می پردازیم:۱ - وآت ذا القربی حقه والمسکین وابن السبیل ولا تبذر تبذیرا ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین وکان الشیطان لربه کفورا. و حق نزدیکان را بپرداز! و (همچنین) مستمند و در راه مانده را، و هرگز تبذیر مکن چرا که تبذیرکنندگان برادران شیطانند و شیطان کفران (نعمتهای) پروردگار کرد.واژه «تبذیر»، تنها یک واژه اقتصادی است و در قرآن کریم تنها در همین دو آیه از سوره اسراء به کار رفته است. و شاید در قرآن کریم کمتر مواردی بتوان پیدا کرد که با چنین لحن تند و شدیدی از عملی نهی شده باشد.۲ - خذوا زینتکم عند کل مسجد وکلوا واشربوا ولا تسرفوا انه لا یحب المسرفین. زینت خود را در هر مسجد برگیرید و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید همانا که خداوند مسرفان را دوست نمی دارد.تمامی آیات مربوط به اسراف را می توان به طورکلی به دو بخش تقسیم کرد:۱ - اسراف در مال.۲ - اسراف در غیرمال.
← اسراف در اموال
...
راغب اصفهانی می گوید: «السرف تجاوز الحد فی کل فعل یفعله الانسان» اسراف به معنی تجاوز از حد و معیار در هر کاری است که از انسان سر بزند، گرچه استعمال آن در موارد زیاده روی در انفاق مال بیشتر است و گاهی به خروج از اعتدال در مقدار خرج مال و زمانی هم به چگونگی بذل مال و مورد آن اطلاق می شود. اما بنا به مفهوم سخن راغب و روح معنی «کل فعل» و بر پایه شواهد فراوان در قرآن و حدیث، اسراف به هر گونه تجاوزکاری و زیاده روی گفته می شود و در هر حال اسراف عملی است ممنوع و محکوم، و مورد خشم و انزجار خداوند متعال است و از آن به شدت منع شده است.خداوند در سوره اعراف می فرماید: «کلوا و اشربوا و لا تسرفوا انه لا یحب المسرفین» بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست ندارد.
مفهوم تبذیر
تبذیر برخلاف اسراف و تنها واژه ای اقتصادی است. تبذیر از ریشه «بذر» یعنی تفریق و پخش کردن چیزی؛ اصلش از ریختن و پاشیدن بذر است که به طور استعاره درباره کسی که مال خود را بیهوده تلف و پخش می کند، به کار رفته است و نیز گفته شده است که تبذیر، انفاق مال در راه معصیت است.با این توضیحات ملاحظه می کنیم که «اسراف» در برابر اقتصاد و میانه روی قرار دارد و به هرگونه تجاوز از حد، در غیر طاعة الله و به قصور از حق الله اطلاق می شود. در قرآن کریم واژه قصد و مشتقات آن در معانی؛ راست، متوسط و معتدل به کار رفته است. مانند «واقصد فی مشیک » در راه رفتن اعتدال را رعایت کن. «فمنهم ظالم لنفسه ومنهم مقتصد ومنهم سابق بالخیرات» از میان آنها عده ای بر خود ستم کردند و عده ای میانه رو بودند و عده ای به اذن خدا در نیکی ها از همه «پیشی» گرفتند.حضرت علی (علیه السّلام) در مورد قصد می فرمایند: «علیک بالقصد فی الامور» بر تو باد میانه روی در کارها. در خطبه همام از نشانه های متقین و پرهیزگاران می فرماید: «و ملبسهم الاقتصاد» یعنی پوشاکشان میانه بود، بدین معنی افراط و تفریط در کارها و زندگیشان وجود ندارد.از مجموع این نظریه ها این چنین برمی آید که بین واژه اسراف به معنی اقتصادی آن با واژه تبذیر فرق زیادی وجود ندارد و تنها ممکن است در جهت تمایز بین این دو واژه گفته شود که با توجه به خصوصیات تعابیر لغت شناسان در معنی تبذیر، مقصود از این واژه تلف کردن و ضایع نمودن مال است و زیاده روی در انفاقات شخصی و امور خیریه را شامل نمی شود، در حالی که اسراف فراگیرتر از آن و در برگیرنده همه موارد از به هدردادن و زیاده روی در مصارف شخصی و خانوادگی و انفاق های مستحب می باشد. و به عبارت دیگر هر تبذیری اسراف است ولی هر اسرافی تبذیر نیست.از امام صادق (علیه السّلام) جمله کوتاهی نقل شده است که ممکن است همین نکته را از آن استفاده کرد. آن حضرت فرمود: «ان التبذیر من الاسراف» یعنی، تبذیر از اسراف است. در این حدیث شریف، برای اسراف انواع واقسامی فرض شده، که تبذیر شاخه ای از آن معرفی گردیده است.
اسراف از نظر قرآن
در قرآن کریم واژه «اسراف» و مشتقات آن مکرر به کار رفته است ولی در بیست و سه مورد لفظ «اسراف» استعمال شده که در هر مورد، مفهومی ویژه دارد. در غالب موارد، مقصود از اسراف جنبه های اخلاقی، عقیدتی و تجاوز از حدود الهی است، و تنها در چهار مورد جنبه مالی را شامل می شود که با دو آیه «تبذیر» شش آیه می شود.به آیات زیر توجه کنید:۱ - کذلک زین للمسرفین ما کانوا یعملون. این گونه برای اسراف کاران اعمال شان زینت داده شده است.۲ - و لا تطیعوا امر المسرفین. اطاعت فرمان مسرفان نکنید.۳ - ان الله لا یهدی من هو مسرف کذاب. خداوند اسراف کار دروغگو را هدایت نمی کند.۴ - وان فرعون لعال فی الارض وانه لمن المسرفین. و به راستی فرعون برتری جویی (و طغیان) در زمین روا داشت و او از اسراف کاران بود.اما آیاتی که تنها ظهور در جنبه های اقتصادی دارند عبارتند از:۱ - انعام، آیه ۱۴۱.۲ - اعراف، آیه ۳۱.۳ - فرقان، آیه ۶۷.۴ - اسراء، آیات ۲۷ و ۲۸.حال به ذکر چند آیه می پردازیم:۱ - وآت ذا القربی حقه والمسکین وابن السبیل ولا تبذر تبذیرا ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین وکان الشیطان لربه کفورا. و حق نزدیکان را بپرداز! و (همچنین) مستمند و در راه مانده را، و هرگز تبذیر مکن چرا که تبذیرکنندگان برادران شیطانند و شیطان کفران (نعمتهای) پروردگار کرد.واژه «تبذیر»، تنها یک واژه اقتصادی است و در قرآن کریم تنها در همین دو آیه از سوره اسراء به کار رفته است. و شاید در قرآن کریم کمتر مواردی بتوان پیدا کرد که با چنین لحن تند و شدیدی از عملی نهی شده باشد.۲ - خذوا زینتکم عند کل مسجد وکلوا واشربوا ولا تسرفوا انه لا یحب المسرفین. زینت خود را در هر مسجد برگیرید و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید همانا که خداوند مسرفان را دوست نمی دارد.تمامی آیات مربوط به اسراف را می توان به طورکلی به دو بخش تقسیم کرد:۱ - اسراف در مال.۲ - اسراف در غیرمال.
← اسراف در اموال
...
wikifeqh: تبذیر_در_قرآن