[ویکی فقه] نماز طواف عبارت از دو رکعت است که باید آن را پس از طواف بجا آورد، و کیفیت این نماز و انجام آن مانند نماز صبح است، جز اینکه میتواند قرائت را آهسته و یا بلند بخواند، و واجب است آن را در نزدیکی مقام ابراهیم (علیه السلام) بجا آورد، و اظهر این است که باید آن را پشت مقام بجا آورد، یعنی اینکه در سمت راست یا چپ آن نباشد.
وجوب نماز پس از طواف واجب، نزدیک مقام ابراهیم، نکات مهمی را گوشزد می کند؛ از جمله: ۱. نماز در بین عبادات از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد.تا زمانی که حج گزار در قرب خانه خدا است و طواف می کند؛ ولی زمانی که از خانه دور شد، باید به نماز بایستد. پس با فاصله گرفتن از کعبه، ارتباط می تواند به وسیله نماز بر قرار باشد. بر این اساس خداوند کعبه را موجب برپایی مردم قرار داده است: جعل الله الکعبة البیت الحرام قیاما للناس. امام صادق(علیه السّلام) نیز فرمود: «قال لا یزال الدین قائما ما قامت الکعبة». ۲. از سوی دیگر نماز هم ستون دین و موجب برپایی آن دانسته شده است: «ان عمود الدین الصلاة». قبله این نماز نیز کعبه است. بنابراین، پیوندی وثیق بین کعبه و نماز وجود دارد که این پیوند در پیوستگی طواف و نماز طواف متجلی است.
نماز پشت مقام ابراهیم
«مقام ابراهیم» سنگی است که نشانی از حضرت ابراهیم را در خود دارد، به تصریح قرآن مجید در نماز طواف، بایستی مقام ابراهیم بین نمازگزار و کعبه واقع گردد: و اتخذوا من مقام ابراهیم مصلی. این حکم علاوه بر آن که یادبودی از تجدیدکننده بنای کعبه و قهرمان توحید و جلوه ای از سپاس گزاری خداوند از آن حضرت است؛ نشانه ای مهم و اساسی برای ره پویان قرب الهی است. نماز پشت مقام، بیانگر این نکته است که: رسیدن به قرب حق و وصال او، نیازمند راهنما و ارائه کننده «صراط مستقیم» است و بدون آن، آدمی به بیراهه می رود و سعیش تباه می شود. واسطه بودن مقام بین نمازگزار و کعبه و تاکید قرآن بر این موضوع (و اتخذوا من مقام)، جایگاه رفیع نبوت و امامت را در هدایت انسان به سوی خداوند نشان می دهد. اگر کعبه نشان و محور توحید است، مقام ابراهیم نشان نبوت و امامت است؛ زیرا آن حضرت هم پیامبری صدیق و اذکر فی الکتاب ابراهیم انه کان صدیقا نبیا و هم امامی برگزیده و اذ ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما است.
دلیل اهمیت مقام ابراهیم
حال با وجود آن که انبیای دیگر _از جمله پیامبر اسلام نیز در کنار کعبه حضور داشته_ چرا نام یکی از آنان مطرح نشده است؟ پاسخ این است که: حضرت ابراهیم _به عنوان پدر انبیای الهی و شخصیتی که مورد پذیرش پیروان ادیان الهی است_ نشانی جهانی تر برای این موضع است. علاوه بر آن که چون کعبه و حج، محور تشکیل جامعه یکتاپرستان است، این گرایش برای زمینه سازی آن هدف بزرگ مناسبت بیشتری دارد. ابی حمزه می گوید: بر امام باقر وارد شدم ایشان در مسجد الحرام نشسته و به طواف کنندگان نظر می کرد، پس به من فرمود: ابی حمزه این مردم به چیزی امر شدند؟ عرض کردم: نمی دانم؛ حضرت فرمود: ابی حمزه این مردم به چیزی امر شدند؟ عرض کردم: نمی دانم! حضرت فرمود: «انما امروا ان بطوفوا بهذه الاحجار ثم یاتونا فیعلمونا ولایتهم»؛ آنان فرمان یافتند که پس از طواف دور این سنگ ها نزد ما بیایند و ولایت شان را اعلام کنند. شاید این جمله امام اشاره به پیام اقامه نماز طواف در پشت مقام باشد که به آن اشاره شد.
وجوب نماز پس از طواف واجب، نزدیک مقام ابراهیم، نکات مهمی را گوشزد می کند؛ از جمله: ۱. نماز در بین عبادات از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد.تا زمانی که حج گزار در قرب خانه خدا است و طواف می کند؛ ولی زمانی که از خانه دور شد، باید به نماز بایستد. پس با فاصله گرفتن از کعبه، ارتباط می تواند به وسیله نماز بر قرار باشد. بر این اساس خداوند کعبه را موجب برپایی مردم قرار داده است: جعل الله الکعبة البیت الحرام قیاما للناس. امام صادق(علیه السّلام) نیز فرمود: «قال لا یزال الدین قائما ما قامت الکعبة». ۲. از سوی دیگر نماز هم ستون دین و موجب برپایی آن دانسته شده است: «ان عمود الدین الصلاة». قبله این نماز نیز کعبه است. بنابراین، پیوندی وثیق بین کعبه و نماز وجود دارد که این پیوند در پیوستگی طواف و نماز طواف متجلی است.
نماز پشت مقام ابراهیم
«مقام ابراهیم» سنگی است که نشانی از حضرت ابراهیم را در خود دارد، به تصریح قرآن مجید در نماز طواف، بایستی مقام ابراهیم بین نمازگزار و کعبه واقع گردد: و اتخذوا من مقام ابراهیم مصلی. این حکم علاوه بر آن که یادبودی از تجدیدکننده بنای کعبه و قهرمان توحید و جلوه ای از سپاس گزاری خداوند از آن حضرت است؛ نشانه ای مهم و اساسی برای ره پویان قرب الهی است. نماز پشت مقام، بیانگر این نکته است که: رسیدن به قرب حق و وصال او، نیازمند راهنما و ارائه کننده «صراط مستقیم» است و بدون آن، آدمی به بیراهه می رود و سعیش تباه می شود. واسطه بودن مقام بین نمازگزار و کعبه و تاکید قرآن بر این موضوع (و اتخذوا من مقام)، جایگاه رفیع نبوت و امامت را در هدایت انسان به سوی خداوند نشان می دهد. اگر کعبه نشان و محور توحید است، مقام ابراهیم نشان نبوت و امامت است؛ زیرا آن حضرت هم پیامبری صدیق و اذکر فی الکتاب ابراهیم انه کان صدیقا نبیا و هم امامی برگزیده و اذ ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما است.
دلیل اهمیت مقام ابراهیم
حال با وجود آن که انبیای دیگر _از جمله پیامبر اسلام نیز در کنار کعبه حضور داشته_ چرا نام یکی از آنان مطرح نشده است؟ پاسخ این است که: حضرت ابراهیم _به عنوان پدر انبیای الهی و شخصیتی که مورد پذیرش پیروان ادیان الهی است_ نشانی جهانی تر برای این موضع است. علاوه بر آن که چون کعبه و حج، محور تشکیل جامعه یکتاپرستان است، این گرایش برای زمینه سازی آن هدف بزرگ مناسبت بیشتری دارد. ابی حمزه می گوید: بر امام باقر وارد شدم ایشان در مسجد الحرام نشسته و به طواف کنندگان نظر می کرد، پس به من فرمود: ابی حمزه این مردم به چیزی امر شدند؟ عرض کردم: نمی دانم؛ حضرت فرمود: ابی حمزه این مردم به چیزی امر شدند؟ عرض کردم: نمی دانم! حضرت فرمود: «انما امروا ان بطوفوا بهذه الاحجار ثم یاتونا فیعلمونا ولایتهم»؛ آنان فرمان یافتند که پس از طواف دور این سنگ ها نزد ما بیایند و ولایت شان را اعلام کنند. شاید این جمله امام اشاره به پیام اقامه نماز طواف در پشت مقام باشد که به آن اشاره شد.
wikifeqh: اسرار_نماز_طواف