استمرار در عبادت

[ویکی فقه] مراد و هدف از ثبات و مداومت در عمل این است که اگر انسان یک عمل خیر و نیکی مانند نماز اول وقت را شروع نمود، آن را آرام آرام و به طور مستمر و طولانی مدت انجام دهد تا روان و نفس آدمی با آن خو گرفته و در دراز مدت بر اثر تکرار و ممارست از حال به صورت ملکه و صفت راسخ نفس در آید.
در منابع اهل سنت، از عائشه نقل شده است: «حدیث رواه الشیخان و الترمذی عن عائشة قالت: «ان رسول اللّه سئل ایّ العمل احبّ الی اللّه؟ قال: ادومه و ان قلّ؛ از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) سؤال شد کدام عمل نزد خدا دوست داشتنی تر است؟ آن حضرت فرمودند: عملی که بادوام و پایدار باشد، هر چند کم باشد».روایت دیگری نیز به همین مضمون از عائشه از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل شده است: «خیر الاعمال ما دیم علیه»؛ بهترین عمل آن عملی است که بر آن مداومت شود.این مضمون در روایات شیعی نیز با عناوین مختلف وارد شده و مورد تایید و تاکید قرار گرفته است. برای نمونه به ذکر چند روایت بسنده می کنیم:
← روایت امام سجاد
مراد و هدف از ثبات و مداومت در عمل این است که اگر انسان یک عمل خیر و نیکی مانند نماز اول وقت را شروع نمود، آن را آرام آرام و به طور مستمر و طولانی مدت انجام دهد تا روان و نفس آدمی با آن خو گرفته و در دراز مدت بر اثر تکرار و ممارست از حال «کیفیت ناپایدار و زودگذر نفسانی» به صورت ملکه «صفت ثبوتی در نفس که به راحتی از نفس جدا نمی شود». و صفت راسخ نفس در آید و روح، مالک آن عقیده و عمل گردد، در نتیجه هیچ گاه از انجام آن خسته نشده، بلکه به خود عادت داده که تا آخر عمرش آن عمل را انجام خواهد داد.کار اندک و مداوم، بهره اش بیش از آن است که انسان چندین کار؛ مانند «نماز اول وقت»، «نخوابیدن بین الطلوعین»، «شب زنده داری»، «روزه مستحبی» و... ، را به یک باره آغاز کرده، اما این رفتار عبادیش ادامه دار و ثابت نباشد و سبب خستگی و پریشانی و گاه منجر به ناامیدی و ترک آن عمل برای همیشه شود. چنانچه امام علی (علیه السّلام) می فرماید: «کار اندکی که بر آن مداومت کنی، امیدبخش تر از کار بسیاری است که از آن ملول گردی».
مدت مداومت بر عمل خیر
اکنون این پرسش پدید می آید که یک عمل تا چه مدت باید انجام شود تا بتوان بدان مداومت در عمل گفت؟!پاسخ آن است که حداکثر مداومت، ادامه عمل تا پایان عمر است، اما در نگاهی محدودتر، حداقل مداومت بر یک عمل آن است که یک عمل خیر در مدت زمان خاصی که از نظر عرف بر آن صدق مداومت نماید انجام شود، هر چند در روایات، استحباب مداومت و پایداری در عمل خیر تا یک سال مورد تاکید قرار گرفته است.چنان که امام صادق (علیه السّلام) در این زمینه می فرمایند: «هر گاه شخصی عملی انجام می دهد، تا یک سال ادامه دهد، سپس اگر خواهد به عمل دیگری منتقل شود؛ زیرا شب قدری که تقدیرات و مشیت های الاهی در آن محقق می شود ضمن یک سال خواهد بود». از طرفی بهتر است وقتی انسان تصمیم به مداومت بر عمل خیری گرفته در انجام آن کوتاهی و امروز و فردا نکند، بلکه هر چه زودتر و در کمتر از یک سال اقدام بر انجام آن نماید. چنان که امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: «مبادا عملی را بر خودت واجب گردانی و آن گاه یک سال تمام آن را انجام ندهی و رهایش کنی». یعنی هر گاه تصمیم بر مداومت بر انجام عملی گرفتی در مدت زمان یکسال آن را شروع کن و بین تصمیم تو و انجام عمل بیش از یک سال فاصله نیفتد و یا این که در نگاهی حداقلی اگر تصمیم گرفتی که یک عمل را به صورت مداوم انجام دهی، دست کم، سالی یک بار آن را انجام بده.
ثمره مداومت بر عمل خیر
...