اراضی طوع

[ویکی فقه] اخبار زیادی دلالت بر مالکیت امام بر اراضی ای که بالاصاله موات بوده است، دارند ولی برخی روایات به ظاهر با این دسته از روایات تعارض دارند. یکی از این مجموعه روایات، اخبار زمین طوع است. در این مقاله به بررسی این روایات و تعارض آن ها پرداخته می شود.
زمین ویرانی که کفار به میل خود واگذار کرده اند را زمین طوع می گویند.
حدیث معارض
حدیثی که شبهه تعارض با اخبار مالکیت امام بر اراضی ویران، در آن وجود دارد، روایت صفوان بن یحیی و احمد بن محمد بن ابی نصر است:ذکرنا له الکوفة و ما وضع علیها من الخراج و ما سار فیها أهل بیته فقال: من أسلم طوعاً ترکت أرضه فی یده و أخذ منه العشر مما سقی بالسماء و الأنهار و نصف العشر ممّا کان بالرشا فیما عمروه منها و ما لم یعمروه منها أخذه الإمام فقبله ممّن یعمره و کان للمسلمین. حدیث گرچه مضمر است، اما چون راوی صفوان بن یحیی است، ایرادی ندارد؛ زیرا ظاهر حال وی نشان می دهد که جز از امام روایت نمی کند. اگر مقصود راوی از «ضمیر»، غیر امام با قرینه باشد، قرینه را باید بیان می کرد و گرنه خیانت کرده، اما به دلیل اصل عقلایی، قرینه منفی است.مانند این حدیث را شیخ طوسی از احمد بن محمد بن ابی نصیر از ابوالحسن الرضا (ع) آورده است، اما سندش قابل تأمل است (بلکه شهید صدر آن را ضعیف دانسته است). (این جمله از مقرّر است و ظاهراً مقصود شهید صدر است).این قسمت از فرمایش امام «و ما لم یعمروه منها؛ اراضی که آباد نکرده اند»، ظاهراً و به قرینه نظایر این حدیث، به این معنا است که از اول آباد نبوده، چون مضارع منفی به «لم»، ظهور در نفی مطلق است، مثل «هذا الثوب لم ألبسه» و «هذا الکتاب لم أطالعه»، اما اصحاب از این عبارت، زمینی را که پس از آبادانی ویران شده، برداشت کرده اند که خلاف ظاهر است.
احتمال ها در محل اختلاف
درباره این قسمت از فرمایش امام «وکان للمسلمین»، چند احتمال وجود دارد:
← احتمال اول
...