اذری زبان

آذری زبان. آذری، زبان
زبان پیشین منطقۀ فَهلَه شامل آذربایجان، همدان، نهاوند، ری و اصفهان، از زبان های ایرانی شمال غربی، امروزه رایج در پاره ای از مناطق دورافتاده. این اصطلاح را زبان شناسان برای زبان باستانی ایرانی که در این ناحیه تکلم می شده به کار برده اند و زبان ترکی آذربایجانی یا ترکی آذری که امروزه با حذف ترکی صرفاً «آذری» خوانده می شود با آن به کلی متفاوت است. در قدیم آن را آذَریّه و فَهلویِ آذری نیز می نامیدند. آذری را می توان همان تاتی دانست که ترک ها به زبان غیر ترک چنین نامی داده اند. نزدیکی این زبان به تالشی و گیلکی گیل دولاب بسیار بارز است. نمونه هایی از زبان آذری از قرن ۸ق به این سو دردست است که مهم ترین آن ها عبارت اند از غزلی از همام تبریزی به آذری ـ فارسی، اشعاری از شیخ صفی الدین اردبیلی که زبان آن را «راجی طالشی» نامیده اند، دوبیتی از بانو طالبۀ اردبیلی، دوبیتی از پیرچنگی خلخالی، غزلی در نُه بیت و چهارده دوبیتی به گویش آذری تبریزی از شمس الدین محمد مغربی (۷۴۹ـ۸۰۹ق)، دو غزل و یک ملمّع از بدر شروانی (۷۸۹ـ۸۵۴ق) که ملک الشعرای شروانشاهان بود، به زبان «کنارآب» یعنی کنار ارس. نخستین فردی که راجع به این زبان تحقیق کرد، احمد کسروی بود که کتاب او تحت عنوان آذری یا زبان باستان آذربایگان در ۱۳۰۴ش منتشر شد.